Τα πρώιμα χρόνια

Ο Πάβελ Μπελυάγιεφ ήταν ένα από τα 6 παιδιά του Ιβάν Μπελυάγιεφ και ήταν γνωστός με το υποκοριστικό «Πάσα» στην οικογένεια και τους φίλους του. Γεννήθηκε στο χωριό Τσελίστσεβο (Chelishchevo), στο σημερινό Διαμέρισμα Μπαμπουσκίνσκυ της Περιφέρειας Βόλογκντα. Το 1932 η οικογένειά του μετακόμισε στο γειτονικό χωριό Μίνκοβο[1]. Ο πατέρας του ήταν βοηθός ιατρού, ενώ η μητέρα του εργαζόταν σε κολλεκτίβα (αγρόκτημα). Στο σχολείο τα αγαπημένα μαθήματα του Πάβελ ήταν η φυσική και η γεωγραφία[2], ενώ από σπορ του άρεσε το χόκεϊ και το κυνήγι. Μόλις πριν συμπληρώσει το 13ο έτος της ηλικίας του, η οικογένειά του μετακόμισε στην επαρχία Καμένσκ-Ουράλσκυ και ο Πάβελ συνέχισε την εκπαίδευσή του στο γυμνάσιο του Γκόρκογκο.

Το 1942 ο Πάβελ Μπελυάγιεφ έπιασε μια προσωρινή δουλειά ως τορναδόρος σε εργοστάσιο και αργότερα σε άλλη θέση στο σωληνουργείο του Σινάρσκ. Μια αίτησή του στη σχολή της πολεμικής αεροπορίας στο Γιεκατερίνμπουργκ (το τότε Σβερντλόφσκ) απορρίφθηκε. Τότε προσπάθησε να ενταχθεί σε μονάδα χιονοδρόμων καταδρομέων ως εθελοντής, αλλά απορρίφθηκε και πάλι επειδή ήταν πολύ μικρός σε ηλικία. Το 1943 κλήθηκε για κανονική στρατιωτική θητεία, μόλις πριν κλείσει τα 18, οπότε και εκπαιδεύθηκε ως πλοηγός του ναυτικού στην Τρίτη Σχολή του Σαραπούλ και μετά στη Σχολή Αεροναυτικής «Στάλιν»[3].
Στην πολεμική αεροπορία

Ο Μπελυάγιεφ απεφοίτησε ως στρατιωτικός κυβερνήτης αεροσκάφους το 1945 με τον βαθμό του ανθυποσμηναγού. Καθώς ο πόλεμος είχε τελειώσει στην Ευρώπη, στάλθηκε στα ανατολικά σύνορα της Ρωσίας. Πέταξε με μαχητικά Yak, Lavochkin και MiG κατά τις τελευταίες ημέρες του πολέμου εναντίον των Ιαπώνων. Παρέμεινε στην ανατολική Ασία την επόμενη δεκαετία. Προάχθηκε σε υποσμηναγό το 1947 και το 1948 τέλεσε τον γάμο του με την Τατιάνα Πρικαζτσίκοβα. Το 1950 πήρε τον βαθμό του σμηναγού. Κατά τα έτη αυτά πέταξε με επτά διαφορετικούς τύπους αεροσκαφών και βαθμιαία απέκτησε τη φήμη ενός από τους πλέον ταλαντούχους κυβερνήτες της Σοβιετικής Ενώσεως: το 1953 του απονεμήθηκε το μετάλλιο της Διακεκριμένης Μάχιμης Υπηρεσίας. Το επόμενο έτος προάχθηκε σε κυβερνήτη. Παρότι συνέχισε να αγαπά το κυνήγι, άρχισε να απολαμβάνει και πιο πνευματικές ενασχολήσεις κατά τον ελεύθερο χρόνο του, όπως το να διαβάζει και να γράφει ποιήματα, και να παίζει πιάνο και ακορντεόν[4]. Το 1956 κατόρθωσε να εισαχθεί για ανώτερες σπουδές στην Ακαδημία Πολεμικής Αεροπορίας της Κόκκινης Σημαίας, από όπου απεφοίτησε το 1959 ως κυβερνήτης στρατιωτικού αεροσκάφους Β΄ τάξεως με τον βαθμό του επισμηναγού.
Η επιλογή του ως κοσμοναύτη

Κατά την τελευταία φάση των σπουδών του στην Ακαδημία Πολεμικής Αεροπορίας, ο Μπελυάγιεφ είχε δώσει συνέντευξη και είχε συμμετάσχει σε δοκιμές για πιθανή εισαγωγή του στο διαστημικό πρόγραμμα. Οι υπεύθυνοι για την επιλογή είχαν εντυπωσιασθεί από την ικανότητά του να αντέχει πολύ μεγάλες επιταχύνσεις. Ο Μπελυάγιεφ στάλθηκε αρχικά στη Μοίρα 661 του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας και ένα μήνα αργότερα στη Μοίρα 241 του ίδιου Στόλου. Μέχρι την ημέρα της επιλογής του για το σώμα των κοσμοναυτών είχε καταγράψει πάνω από χίλιες ώρες πτήσεως στο ενεργητικό του, τόσο σε εμβολοφόρα όσο και σε αεριωθούμενα αεροπλάνα, ενώ είχε εκτελέσει περί τις 40 πτώσεις με αλεξίπτωτο.

Ο Μπελυάγιεφ έφθασε για εγγραφή στο νεοϊδρυθέν Κέντρο Εκπαιδεύσεως Κοσμοναυτών την 25η Μαρτίου 1960. Σε ηλικία 34 ετών, ήταν ο γηραιότερος υποψήφιος που είχε γίνει δεκτός στο πρόγραμμα. Ωστόσο, ως επισμηναγός, ήταν και ο πλέον υψηλόβαθμος υποψήφιος, καθώς και ο μοναδικός που είχε ενεργό δράση στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εξαιτίας του βαθμού του, ο Μπελυάγιεφ έγινε ο πρώτος χρονικά διοικητής του «Σώματος Κοσμοναυτών της ΕΣΣΔ»[5]. Ο Μπελυάγιεφ και ο Βλαντιμίρ Κομαρόφ (2 χρόνια νεότερος του Μπελυάγιεφ) ήταν οι μόνοι υποψήφιοι που είχαν εκπαιδευθεί στην Ακαδημία Πολεμικής Αεροπορίας[6]. Για τον λόγο αυτό ο Γιούρι Γκαγκάριν τους είχε δώσει το παρατσούκλι «οι προφέσορες»[7].

Τον Αύγουστο ο Μπελυάγιεφ υπέστη κάταγμα του ποδιού μόλις πάνω από τον αστράγαλο σε εκπαίδευση πτώσεως με αλεξίπτωτο, ένα ατύχημα που καθυστέρησε την πρόοδό του για περίπου 12 μήνες και τον απέκλεισε από τις ιστορικές πρώτες διαστημικές πτήσεις. Εξαιτίας της σοβαρότητας του τραυματισμού του, φαινόταν αρχικώς απίθανο ότι ο Μπελυάγιεφ θα συμμετείχε και πάλι στο πρόγραμμα, αλλά αυτός εργάσθηκε με συνέπεια και σταθερότητα για την αποκατάστασή του. Μετά από απουσία ενός έτους, πέρασε τις ιατρικές εξετάσεις και επέστρεψε στην εκπαίδευση[8].
Διαστημική πτήση

Μετά την επιτυχία της πρώτης αποστολής Βοσχόντ το 1964, μία δεύτερη, πιο απαιτητική τεχνολογικά, αποστολή προγραμματίσθηκε για το 1965. Ο βασικός στόχος της ήταν ένας αστροναύτης να εξέλθει από την κάψουλα και να «περπατήσει» στο διάστημα. Ο Μπελυάγιεφ επιλέχθηκε ως ο καλύτερος κυβερνήτης για αυτή την αποστολή, τη Βοσχόντ 2, τρεις μόλις ημέρες πριν την εκτόξευση. Είχε προηγηθεί συζήτηση σχετικά με την καταλληλότητά του για τη θέση αυτή μετά από μία μέτρια επίδοση στο τεστ θαλάμου υψομέτρου δύο μήνες νωρίτερα. Τελικά, ένα από τα μέλη του πληρώματος της αποστολής, ο Αλεξέι Λεόνοφ, ανέφερε ότι «υπεύθυνοι ήταν οι ειδικοί του εργοστασίου που υποστήριζε τον εξοπλισμό, ο οποίος είχε πάθει βλάβη»,[9] και ότι ο Μπελυάγιεφ είχε διορθώσει επιτυχώς το σφάλμα ο ίδιος, αναλαμβάνοντας έτσι την ευθύνη και για το πρόβλημα. Ο Λεόνοφ, που είχε επιλεγεί να πραγματοποιήσει τον «διαστημικό περίπατο», περιέγαψε ως εξής το πώς προτιμούσε τον Μπελυάγιεφ για κυβερνήτη του αντί του Χρούνοφ: «Υποστήριξα έντονα τον Πάσα, τον οποίο θεωρούσα πιο ικανό από τον Χρούνοφ. Είχα δουλέψει μαζί του περισσότερο, τον εμπιστευόμουν»[10].
Η αποστολή Βοσχόντ 2

Το Βοσχόντ 2 εκτοξεύθηκε με τους Μπελυάγιεφ και Λεόνοφ στις 18 Μαρτίου 1965. Το όνομα κλήσης του Μπελυάγιεφ σε αυτή την πτήση ήταν «Διαμάντι» (Алмаз στη ρωσική).

Μετά τον επιτυχημένο «περίπατο στο διάστημα» που εκτέλεσε ο Λεόνοφ (τον πρώτο στην ανθρώπινη ιστορία), ο Μπελυάγιεφ ετοιμάστηκε να οδηγήσει το σκάφος πίσω στη Γη. Χρειάσθηκε να καταφύγει στο χειροκίνητο σύστημα εισόδου στην ατμόσφαιρα, καθώς το αυτόματο έπαθε βλάβη. Αυτό απαιτούσε τη χρήση της συσκευής πλοηγήσεως Βζορ για να δώσει στην κάψουλα τον σωστό προσανατολισμό. Εξαιτίας του ελάχιστου χώρου μέσα στην κάψουλα και τον άστοχο σχεδιασμό, ο Μπελυάγιεφ έπρεπε να ξαπλώσει πάνω από τη θέση του Λεόνοφ για να χειρισθεί το Βζορ, ενώ ο Λεόνοφ τον συγκρατούσε[11]. Ο Μπελυάγιεφ ζήτησε από τον Λεόνοφ να επανελέγξει το υψόμετρο του σκάφους, κάτι που προκάλεσε, με τον επιπλέον χρόνο που απαίτησε, την προσεδάφιση της κάψουλας περίπου 2000 χιλιόμετρα πιο πέρα από την προγραμματισμένη τοποθεσία[12].

Συνολικά η πτήση διάρκεσε 26 ώρες και 2 λεπτά. Μετά την προσεδάφιση ο Μπελυάγιεφ αναγκάσθηκε να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του για να ανοίξει τη θυρίδα, καθώς οι εκρηκτικές βίδες απέτυχαν να την ανοίξουν. Στη συνέχεια ο Μπελυάγιεφ έπρεπε να τραβήξει έξω τον Λεόνοφ, του οποίου τα πόδια είχαν πιαστεί κάτω από την κονσόλα της οθόνης TV. Αφού πέρασαν τη νύχτα πάλι μέσα στην κάψουλα εξαιτίας του κρύου, οι δύο αστροναύτες ανακαλύφθηκαν από μία προκεχωρημένη διασωστική ομάδα το επόμενο πρωινό. Χρειάσθηκε μία ακόμα ημέρα για να καθαρίσουν ένα μέρος στο δάσος 9 χιλιόμετρα από το σημείο της προσεδαφίσεως, ώστε να μπορέσει να προσγειωθεί ένα ελικόπτερο διάσωσης t[13].
Τα μετέπειτα

Μετά την επιτυχία της αποστολής, οι Μπελυάγιεφ και Λεόνοφ τιμήθηκαν με το βραβείο και τον τίτλο του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης. Επιπλέον, τους δόθηκαν από 15.000 ρούβλια, ένα αυτοκίνητο Βόλγκα και 45 ημέρες άδεια[14].

Ο Αμερικανός αστροναύτης Ντέιβιντ Σκοτ ανακαλεί ως εξής τις εντυπώσεις του από τη συνάντησή του με τον Μπελυάγιεφ στο Παρίσι, σε αεροπορική έκθεση το 1967: «ήταν πραγματικά προσηνής και ευγενικός … ο Μπελυάγιεφ ήταν ένας πολύ θετικός, στοχαστικός τύπος, ένας αληθινός ηγέτης ... μου άρεσε πολύ»[15]. Στην ίδια έκθεση, ο Μπελυάγιεφ απεκάλυψε στους Αμερικανούς ότι ήταν «ο πρώτος κοσμοναύτης που επέστρεψε το σκάφος του στη Γη με χειροκίνητο έλεγχο»[16].

Ο Μπελυάγιεφ προγραμματιζόταν να πετάξει την αποστολή Βοστόκ 8 μέσα από τις ζώνες ακτινοβολίας Βαν Άλλεν, αλλά η αποστολή ματαιώθηκε.

Ο Πάβελ Μπελυάγιεφ πέθανε στη Μόσχα μόλις 5 χρόνια μετά την αποστολή Βοσχόντ 2, σε ηλικία 44 ετών, από περιτονίτιδα μετά από εγχείρηση έλκους στομάχου. Η σορός του βρίσκεται θαμμένη στο Κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι της Μόσχας.
Η αναγνώριση
Ο Πάβελ Μπελυάγιεφ σε σοβιετικό γραμματόσημο των 6 καπικίων του 1965

Ο Μπελυάγιεφ έχει τιμηθεί μαζί με τους άλλους πρωτοπόρους του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος με μία προτομή στην «Αλλέα των Κοσμοναυτών» στη Μόσχα. Εκτός από τον τίτλο του `Ηρωα της Σοβιετικής `Ενωσης, έχει τιμηθεί επίσης με το Παράσημο Λένιν, το Παράσημο του Τάγματος του Ερυθρού Αστέρα, πολυάριθμα μετάλλια και παράσημα άλλων χωρών. Εξάλλου, του δόθηκε ο τίτλος του «`Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας» της Βουλγαρίας, του «`Ηρωα του Βιετνάμ» και του «`Ηρωα της Μογγολίας».

Περιγραφές της ζωής και της διαστημικής σταδιοδρομίας του Μπελυάγιεφ υπάρχουν στα βιβλία του Κόλιν Μπέρτζες Fallen Astronauts (2003) και Into That Silent Sea (2007). Εξάλλου, στο μυθιστόρημα των Τζούντιθ και Γκάρφηλντ Ρηβς-Στήβενς Freefall (= Ελεύθερη πτώση, 2005) ο Μπελυάγιεφ εμφανίζεται ως χαρακτήρας, ο πρώτος άνθρωπος που προσεδαφίζεται στη Σελήνη, ώρες πριν την αποστολή Απόλλων 11.

Ο Πάβελ Μπελυάγιεφ έχει απεικονισθεί πάνω σε διάφορα γραμματόσημα: Το 1965 σε γραμματόσημα της ΕΣΣΔ, της Κούβας, της Βουλγαρίας, της Ανατολικής Γερμανίας και της Ουγγαρίας, ενώ το 1966 σε γραμματόσημα από τη Βουλγαρία, το Μάλι και τη Μαυριτανία.

Ο αστεροειδής 2030 Μπελυάγιεφ (2030 Belyaev), που ανακαλύφθηκε το 1969, ονομάσθηκε έτσι προς τιμή του[17].
Σημειώσεις

Αυτό το δεδομένο, όπως και ο τόπος γεννήσεως, αναφέρεται στον ιστοτόπο www.warheroes.ru, καθώς και στον vologda-oblast.ru.
Burgess & Hall, σελ. 33"
Burgess and Hall, σελ. 34
Burgess & Hall, σελ. 35
Hall & Shayler, σελ. 115
Hall & Shayler, σελ. 109
Tsymbal, Nikolai, επιμ.. (1984), First Man in Space, Moscow: Progress Publishers Moscow, σελ. 75
Burgess, Colin; Doolan, Kate; Vis, Bert (2003). Fallen Astronauts. University of Nebraska Press, σελ. 180. ISBN 0-8032-6212-4.
Harford, James (1997). Korolev. John Wiley & Sons, σελ. 184–5. ISBN 0-471-32721-2.
Scott, David; Leonov, Alexei. Two Sides of the Moon, σελ. 98. ISBN 0-312-30865-5.
Scott & Leonov, σελ. 114
Harford, James (1997). Korolev. John Wiley & Sons, σελ. 185. ISBN 0-471-32721-2.
Scott & Leonov, σελ. 117-119
Scott & Leonov, σελ. 120
Scott & Leonov, σελ. 203
Scott & Leonov σελ. 204

Schmadel, Lutz D. (2003). Dictionary of Minor Planet Names (5th έκδοση). New York: Springer Verlag, σελ. 164. ISBN 3-540-00238-3.

Πηγές

Burgess, Colin & Hall, Rex: The First Soviet Cosmonaut Team: Their Lives, Legacy and Historical Impact
Hall, Rex & Shayler, David: The Rocket Men: Vostok & Voskhod, The first Soviet Manned Spaceflights

Εγκυκλοπαίδεια Διαστημικής Τεχνολογίας

Ρώσοι

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library