Ο Λομονόσοφ γεννήθηκε στο χωριό Ντένισοφκα (το όνομα αλλάχτηκε κατόπιν σε Λομονόσοβο προς τιμήν του επιστήμονα, κοντά στο Αρχάγγελσκ) στα βόρεια της Ρωσίας. Ο πατέρας του, ένας ψαράς, πήρε το αγόρι όταν ήταν δέκα ετών για να τον βοηθήσει στην εργασία του, αλλά η επιθυμία του για γνώση ήταν απεριόριστη. Τα λίγα βιβλία που είχε στη διάθεσή του τα έμαθε σχεδόν απέξω, και βλέποντας ότι δεν υπήρχε καμία πιθανότητα εκπαίδευσης στο σπίτι, αποφάσισε να πάει με τα πόδια στη Μόσχα. Στα δεκαεπτά, με την επέμβαση φίλων, έγινε δεκτός στη Σλαβοελληνολατινική Ακαδημία. Εκεί η πρόοδός του ήταν πολύ γρήγορη, ειδικά στα λατινικά, και το 1734 στάλθηκε από τη Μόσχα στην Αγία Πετρούπολη. Και πάλι η ικανότητά του, ειδικά στις φυσικές επιστήμες, ήταν χαρακτηριστική και ήταν ένας από τους νέους Ρώσους που επιλέχτηκαν για να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους στο εξωτερικό.

Σπουδές στο Μάρμπουργκ
Η κατοικία του Λομονόσοφ στο Μάρμπουργκ. Εδώ παντρεύτηκε την κόρη της σπιτονοικοκυράς του.

Φοίτησε στο πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ στην Έσση της Γερμανίας, ένα από τα σημαντικότερα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια του διαφωτισμού, σε μία εποχή που τα πανεπιστήμια σπάνιζαν. Εκεί γνώρισε και τον Γερμανό φιλόσοφο Κρίστιαν Βολφ (Christian Wolff). Ο Λομονόσοφ μελέτησε τα έργα του Βολφ και έγινε ένας από τους καλύτερους φοιτητές του. Κατά τη διάρκεια της διαμονής του στο Μάρμπουργκ, άρχισε επίσης να ασχολείται με την ποίηση, με φανερές επιδράσεις από τους Γερμανούς συγγραφείς. Η Ωδή στη λήψη του Κοτίν από τους Τούρκους συντέθηκε το 1739, και προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στην Αγία Πετρούπολη.

Κατά τη διάρκεια της διαμονής του στο Μάρμπουργκ νυμφεύτηκε μια κοπέλα από την πόλη. Παρά το επίδομα που του χορηγήθηκε από την ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης, ήταν ολοένα και δυσκολότερο να καλύπτει τις ανάγκες της αυξανόμενης οικογένειάς του, με αποτέλεσμα, όταν η κατάσταση έγινε απελπιστική, να αφήσει το Μάρμπουργκ και να επιστρέψει στην Αγία Πετρούπολη. Το 1743 ακολούθησε και η σύζυγός του.
Επιστροφή στην Ρωσία

Ο Λομονόσοφ έγινε καθηγητής χημείας στο πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, όπου διετέλεσε και διευθυντής. Πρόθυμος να βελτιώσει τη ρωσική εκπαίδευση, έπεισε τον προστάτη του Ivan Shuvalov για την ίδρυση του κρατικού πανεπιστημίου της Μόσχας (που ονομάζεται σήμερα Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ) το 1755. Το 1764 διορίστηκε στη θέση γραμματέα του κράτους. Το 1756, επανέλαβε το πείραμα του Μπόιλ (1673) και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η θεωρία του φλογιστού είναι λανθασμένη. Προβλέποντας τις ανακαλύψεις του Αντουάν Λαβουαζιέ, έγραψε στο ημερολόγιό του: Σήμερα έκανα ένα πείραμα στα ερμητικά σκάφη γυαλιού προκειμένου να καθοριστεί εάν η μάζα των μετάλλων αυξάνεται υπό την επίδραση μόνον της θερμότητας. Το πείραμα - του οποίου το αρχείο επισυνάπτω σε δεκατρείς σελίδες - κατέδειξε ότι ο διάσημος Ρόμπερτ Μπόιλ εξαπατήθηκε, γιατί χωρίς πρόσβαση αέρα από έξω, η μάζα πυρακτωμένου μετάλλου παραμένει σταθερή. Θεώρησε δεδομένο ότι η θερμότητα είναι μια μορφή κίνησης, πρότεινε την κυματική θεωρία του φωτός, που συνέβαλαν στη διατύπωση της κινητικής θεωρίας των αερίων. Όλες οι αλλαγές στη φύση είναι τέτοιες που όποτε αφαιρούνται από ένα αντικείμενο προστίθενται σε άλλο. Έτσι, εάν ένα ποσό μειώνεται σε μια θέση, αυξάνεται αλλού. Αυτός ο καθολικός νόμος της φύσης αγκαλιάζει τους νόμους της κίνησης επίσης, γιατί ένα αντικείμενο που κινεί ένα άλλο με την δύναμή του, του μεταδίδει στην πραγματικότητα τη δύναμη που χάνει.

Ο Λομονόσοφ ήταν ο πρώτος που κατέγραψε την πήξη του υδραργύρου, και που υπέθεσε την ύπαρξη ατμόσφαιρας στην Αφροδίτη, βασισμένος σε δικές του παρατηρήσεις του 1761. Θεωρώντας ότι η φύση υπόκειται σε κανονική και συνεχή εξέλιξη, κατέδειξε την οργανική προέλευση του χώματος, της τύρφης, του άνθρακα, του πετρελαίου, και του ήλεκτρου. Το 1745 δημοσίευσε έναν κατάλογο με πάνω από 3.000 μεταλλεύματα, και το 1760 εξήγησε το σχηματισμό των παγόβουνων. Το 1754 σε επιστολή του στον Λέοναρντ Όιλερ, έγραψε ότι οι τριετείς χημικοί πειραματισμοί του επάνω στο χρώμα των μεταλλευμάτων, τον οδήγησε στα μωσαϊκά και την τέχνη. Το 1763 ίδρυσε εργοστάσιο γυαλιού που παρήγε τα πρώτα λεκιασμένα μωσαϊκά γυαλιού εκτός Ιταλίας. Το 1755, συνδυάζοντας την παλαιά εκκλησιαστική σλαβική με την δημοτική ρωσική γλώσσα, συνέθεσε μια μεταρρυθμιστική γραμματική, η οποία είχε επίδραση στη λογοτεχνία. Για να προαγάγει τις λογοτεχνικές θεωρίες του, έγραψε περισσότερες από είκοσι σοβαρές εθιμοτυπικές ωδές, ειδικότερα την "Περισυλλογή βραδιού στο Μεγαλείο του Θεού". Το 1760 δημοσίευσε επίσης την Ιστορία της Ρωσίας.

Το 1948, η μεσοωκεάνεια ράχη Λομονόσοφ στον αρκτικό ωκεανό ονομάστηκε προς τιμήν του. Ένας κρατήρας της σελήνης φέρει επίσης το όνομά του. Το χρυσό μετάλλιο Λομονόσοφ απονέμεται κάθε έτος (από το 1959) για σημαντικά επιτεύγματα στις φυσικές και ανθρωπιστικές επιστήμες από την ακαδημία των επιστημών της ΕΣΣΔ και αργότερα τη ρωσική ακαδημία των επιστημών (ΡΑΣ).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Χρονολογική Βιογραφία
Μερικά από τα μωσαϊκά του Λομονόσοφ
Evening Meditation on the Greatness of God on the occasion of the Northern Lights