Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ ήταν ο μεγαλύτερος γιος τού Αφανάσι Μπουλγκάκοφ, καθηγητή τής Θεολογικής Ακαδημίας τού Κιέβου και τής Βαρβάρας Μιχαήλοβνα τού γένους Ποκρόβσκαγια.
Τα πρώτα χρόνια

Το 1909 μετά το απολυτήριο τού Α' Γυμνασίου Κιέβου εγγράφεται ως φοιτητής στο γιατρικό τμήμα τού Πανεπιστημίου τού Κιέβου. Το 1913 παντρεύεται για πρώτη φορά. Σύζυγός του γίνεται η Τατιάνα Νικολάγιεβνα Λάππα. Με το ξεκίνημα τού Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δηλώνεται εθελοντής γιατρός τού Ερυθρού Σταυρού και βρίσκεται αμέσως στην πρώτη γραμμή όπου και τραυματίζεται βαριά τουλάχιστο δυο φορές. Το 1916 παίρνει το δίπλωμα ιατρικής και βρίσκει θέση ιατρού στην επαρχία στην περιοχή του Σμολένσκ για να κατασταλάξει αργότερα στην πόλη Βγιάσμα.
Στρατιωτική θητεία & συνέπειες

Τον Φεβρουάριο τού 1919, κατά τη διάρκεια τού Ρωσικού Εμφύλιου Πολέμου, ο Μπουλγκάκοφ κλήθηκε να υπηρετήσει ως γιατρός τού Ουκρανικού Δημοκρατικού Στρατού. Μετά από μικρό διάστημα λιποτάκτησε και κατάφερε να ενσωματωθεί πάλι ως γιατρός στον Κόκκινο Στρατό. Τελικά ο Μπουλγκάκοφ κατέληξε στη Λευκή Φρουρά τής Νότιας Ρωσίας. Ένα διάστημα το πέρασε στους Κοζάκους στην Τσετσενία και αργότερα βρέθηκε στο Βλαντικαφκάς. Το μεγαλύτερο μέρος τής οικογένειας του βρέθηκε με το πέρας τού εμφυλίου πολέμου εξορία στο Παρίσι. Ο ίδιος έχασε την ευκαιρία να βρεθεί στο εξωτερικό για εργασία ως γιατρός παρά τα προσκλητήρια τής γερμανικής και γαλλικής κυβέρνησης, καθώς εκείνο το διάστημα είχε αρρωστήσει από τύφο.

Γενικά η υγεία τού Μπουλγκάκοφ ήταν σε άσχημη κατάσταση από τα πολεμικά τραύματα. Για να απαλύνει τον συνεχή πόνο ειδικά στα κάτω μέρη τού σώματος άρχισε να παίρνει μόνος του ενέσεις μορφίνης. Με το πέρασμα των εβδομάδων η εξάρτηση από την ουσία ολοένα και μεγάλωνε. Μετά κόπων κατάφερε να απεξαρτηθεί από τη ναρκωτική ουσία. Το βιβλίο του "Μορφίνη"( Морфий) που εκδόθηκε το 1926 περιγράφει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο συγγραφέας εκείνη την περίοδο.
Εγκατάσταση στη Μόσχα

Στα τέλη τού Οκτωβρίου 1921 ο Μπουλγκάκοφ ήρθε στη Μόσχα και άρχισε να εργάζεται για διαφορές εφημερίδες ("Σειρήνα"(Гудок), "Ο Εργάτης"(Рабочий)) και περιοδικά ("Ο ιατρικός εργάτης" (Медицинский работник), "Ρωσία" (Россия), "Αναγέννηση" (Возрождение)). Αυτό το διάστημα θα δημοσιεύσει και σποραδικά διηγήματα στην εφημερίδα των εξόριστων στο Βερολίνο "Την προηγουμένη" (Накануне). Μεταξύ 1922 και 1926 η "Σειρήνα" θα εκτυπώσει πάνω από 120 ρεπορτάζ, δοκίμια και άρθρα του.

Το 1923 ο Μπουλγκάκοφ γίνεται μέλος τής Πανρωσικής Ένωσης Συγγραφέων.
Οικογένεια & τριγμοί στην καριέρα του

Το 1924 γνώρισε την Λιούμποβ Γιεβγκένγιεβνα Μπελοσέρσκαγια την οποία και θα παντρευτεί ένα χρόνο μετά, αφού χώρισε από την πρώτη σύζυγο. Το 1928 το ζεύγος ταξίδευσε στον Καύκασο και επισκέφτηκε τις πόλεις Τιφλίδα, Μπατούμι, Βλαντικαφκάς και Γκουντερμές. Την ίδια χρονιά ο συγγραφέας έχει τις πρώτες εμπνεύσεις για το "Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα" και ξεκινά τη συγγραφή ενός κομματιού για τον Μολιέρο με τον τίτλο "Η καμπαλά τών υποκριτών" (Кабала святош). Στη Μόσχα υπήρξε η πρεμιέρα τού "Η ερυθρά νήσος" (Багровый остров).

Το 1929 συναντά την Γιέλενα Σεργκέγιεβνα Σιλόβσκαγια που το 1932 θα γίνει η τρίτη γυναίκα του και θα τον εμπνεύσει για τον ρόλο τής Μαργαρίτας στο φημισμένο έργο του.

Ήδη από το 1927 η καριέρα του είχε αρχίζει να δέχεται τριγμούς καθώς οι κριτικοί τον θεωρούν πολύ αντισοβιετικό. Το 1930 η καριέρα του σταματά τελείως από τη λογοκρισία, τα έργα τού Μπουλγκάκοφ δεν δημοσιεύονται πλέον και τα κομμάτια του εξαφανίζονται από το πρόγραμμα των θεάτρων. Σε επιστολές προς τον αδερφό τού Νικολάι που διαμένει στο Παρίσι ο Μπουλγκάκοφ παραπονιέται για την αχάριστη για αυτόν κατάσταση και τις οικονομικές του δυσχέρειες. Το ίδιο διάστημα απευθύνθηκε και στην πολιτική ηγεσία τής ΕΣΣΔ με την ικεσία παροχής είτε άδειας μετανάστευσης είτε εργασίας ως βοηθός σκηνοθέτη στο Θέατρο Τεχνών Μόσχας Τσέχωφ МХТ. Ο ίδιος ο Στάλιν, ο οποίος ήταν ενθουσιασμένος από το θεατρικό έργο "Οι Μέρες των Τουρμπίν" (Дни Турбиных), τηλεφώνησε στον Μπουλγκάκοφ και υποσχέθηκε βοήθεια. Ο συγγραφέας εργάστηκε το 1930 καταρχάς στο Κεντρικό Θέατρο τής Εργαζόμενης Νεολαίας TRAM και μετά ως το 1936 στο MXT στη θέση τού βοηθού σκηνοθέτη. Το 1932 συνεργάστηκε στην παρουσίαση τού έργου τού Γκόγκολ "Οι Νεκρές Ψυχές". Από το 1936 και μετά εργαζόταν στο Θέατρο Μπολσόι ως συγγραφέας Λιβρέτων και μεταφραστής.
Ο Τάφος τού Μπουλγκάκοφ στη Μόσχα
Τα τελευταία χρόνια

Το 1939 εργαζόταν πάνω στο λιβρέτο "Ράσελ" (Рашель) και σε ένα κομμάτι εγκώμιο για τον Στάλιν το "Μπατούμ" (Батум), το οποίο, αντίθετα με τις προσδοκίες τού συγγραφέα, απαγορεύτηκε να δημοσιευτεί και να ανέβει επί σκηνής. Εκείνο το διάστημα επιδεινώθηκε και η υγεία του ραγδαία. Οι γιατροί διέγνωσαν υπερτονική νεφροπάθεια, ασθένεια που είχε οδηγήσει και τον πατέρα του σε θάνατο. Ο Μπουλγκάκοφ ξεκίνησε τότε να υπαγορεύει στη γυναίκα του τις τελευταίες παραλλαγές τού "Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα".

Από τον Φεβρουάριο τού 1940 συγγενείς και φίλοι βρίσκονταν πλάι στο κρεβάτι τού αρρώστου, ο οποίος και απεβίωσε στις 10 Μαρτίου 1940.

Το έργο του

Οι από τον Μπουλγκάκοφ κατά κάποιο τρόπο γελοιοποιημένες παραστάσεις τής καθημερινότητας στην νεοσυσταθείσα Σοβιετική Ένωση έχουν συχνά φανταστικά ή παράλογα χαρακτηριστικά – ένας τυπικός τρόπος άσκησης κοινωνικής κριτικής στη ρωσική λογοτεχνία από την εποχή τού Γκόγκολ.

Το πιο γνωστό έργο τού συγγραφέα είναι το "Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα", μια σατιρική έκδοση βασισμένη στο έργο "Φάουστ" τού Γκαίτε. Στο μυθιστόρημα ο Σατανάς επισκέπτεται τη Μόσχα τής δεκαετίας τού '30 και μαζί με την ακολουθία του θα κάνει άνω κάτω την τοπική κοινωνία. Το έργο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε λογοκεκριμένες συνέχειες στο λογοτεχνικό περιοδικό "Μόσκβα" μόλις το 1966/1967, σχεδόν 30 χρόνια μετά τον θάνατο τού Μπουλγκάκοφ. Η πρώτη πλήρης έκδοση σε μορφή βιβλίου εμφανίστηκε το 1973. Ορισμένοι κριτικοί θεωρούν το βιβλίο ως το καλύτερο ρωσικό μυθιστόρημα τού 20. αιώνα.

"Η καρδιά ενός σκύλου" γράφτηκε το 1925, αλλά δημοσιεύθηκε στη Σοβιετική Ένωση μόλις το 1987. Ανάλογη τύχη είχαν και πολλά από τα έργα του, θεατρικά και μη, που δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά χρόνια πολλά μετά τον θάνατο του συγγραφέα.

Πεζά (επιλογές)

Οι περιπέτειες τού Τσιτσίκοβ („Похождения Чичикова“), δημοσίευση 1922 ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, "ΠΛΕΘΡΟΝ"
Διαβολιάδα („Дьяволиада“) Διήγημα, 1923 (δημοσίευση 1924) ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, "ΠΛΕΘΡΟΝ"
Λευκή Φρουρά („Белая гвардия“) Μυθιστόρημα, 1923–24 ― ελλην. μετάφρ. Ανδρέα Φραγκιά, "ΒΙΠΕΡ"
Τα μοιραία αυγά („Роковые яйца“) Διήγημα, 1924 ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, "ΠΛΕΘΡΟΝ"
Η καρδιά ενός σκύλου („Собачье сердце“) Διήγημα, 1925 ― ελλην. μετάφρ. Παν.Σακέτας, "ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ"
Μορφίνη („Морфий“) Διήγημα, 1926
Σημειώσεις ενός επαρχιακού γιατρού („Записки юного врача“) Διηγήματα, 1925/27
Η ζωή του κυρίου Μολιέρου („Жизнь господина де Мольера “)Διήγημα, 1936 ― ελλην. μετάφρ. Ειρ.Λεβίδη, "ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ"
Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα („Мастер и Маргарита“) Μυθιστόρημα, 1929–39, δημοσίευση 1966 ― ελλην. μετάφρ. Ν.Κυριακόπουλου, "ΒΙΠΕΡ"
Θεατρικό μυθιστόρημα („Театральный роман“) Μυθιστόρημα, 1936–39, δημοσίευση 1965

Θεατρικά έργα (επιλογές)

Το διαμέρισμα τής Ζωής („Зойкина квартира“) – 1925
Μέρες τουρμπινών („Дни Турбиных“) – Πρεμιέρα: 5 Oκτωβρίου 1926
Πτήση („Бег“) –1926-1928
Η καμπαλά τών υποκριτών („Кабала святош “) –1929
Αδάμ και Εύα („Адам и Ева“) – 1931; πρώτη δημοσίευση 1971 (Παρίσι),
Ο τρελός Τζουρνταίν („Полоумный Журден“) –1932
Μακαριότητα („Блаженство“) –1933–34; πρώτη δημοσίευση 1966
Iβαν Βασίλιεβιτς („Иван Васильевич“) – Kωμωδία, 1934–35; πρώτη δημοσίευση 1965
Δον Κιχότης („Дон Кихот“) –1937–38; πρώτη δημοσίευση 1962

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Το κινηματογραφικό έργο „Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα“ (αγγλ.)
Εγκυκλοπαίδεια για τον Μπουλγκάκοφ (ρωσ.)
Τρίγλωσση ιστοσελίδα για τον Μπουλγκάκοφ (ρωσ./αγγλ./γερμ.)
Ιστοσελίδα για το „Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα“(ρωσ./αγγλ./γαλλ./ολλ.)
Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ στο Open Directory Project