Βιογραφία
1871-1900

Ο Αντρέγιεφ γεννήθηκε στην πόλη Οριόλ, πρωτεύουσα της περιφέρειας Οριόλ. Ο πατέρας του, Νικολάι Ιβάνοβιτς Αντρέγιεφ (1847-1889), εργαζόταν ως τοπογράφος στο κτηματολόγιο και η μητέρα του, Αναστασία Νικολάγεβνα Αντρέγεβα (το γένος Πατσκόφσκι), ήταν απόγονος μιας χρεοκοπημένης πολωνικής οικογένειας γαιοκτημόνων. Μετά την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο, εισήλθε στη Νομική Σχολή της Αγίας Πετρούπολης.

Με το θάνατο του πατέρα του το 1889[1], η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς του επιδεινώθηκε και ο Αντρέγιεφ άρχισε να κάνει κατάχρηση αλκοόλ. Αποβλήθηκε από το πανεπιστήμιο για μη καταβολή διδάκτρων και συνέχισε στην Νομική Σχολή της Μόσχας. Το 1894, μετά έναν αποτυχημένο έρωτα, ο Αντρέγιεφ προσπάθησε να αυτοκτονήσει. Αυτοπυροβολήθηκε και η σφαίρα τον τραυμάτισε και του προξένησε ένα μόνιμο καρδιακό πρόβλημα το οποίο τελικά, χρόνια αργότερα, θα προκαλούσε το θάνατό του. Η οικογένειά του πλέον ζούσε μέσα στην εξαθλίωση και ο νεαρός Αντρέγιεφ έπρεπε να εξασφαλίζει τα προς το ζην για τη μητέρα του και τα 5 αδέλφια του. Έκανε διάφορες δουλειές του ποδαριού, δίδασκε και φιλοτεχνούσε πορτρέτα ζωγραφικής κατά παραγγελία.

Το 1897 πέρασε τις τελικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, κάτι που του άνοιξε το δρόμο για το νομικό επάγγελμα, το οποίο εξάσκησε περιστασιακά μέχρι το 1902. Την ίδια χρονιά ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του δραστηριότητα ως δικαστικός ανταποκριτής στην εφημερίδα «Ταχυδρόμος της Μόσχας». Τα άρθρα του τράβηξαν την προσοχή και το 1898, στην ίδια εφημερίδα, δημοσίευσε την πρώτη του νουβέλα. Σύμφωνα με τον ίδιο, επρόκειτο για μια απομίμηση του Ντίκενς, ωστόσο ήταν η αφορμή για να προκαλέσει το ενδιαφέρον του Μαξίμ Γκόρκι, ο οποίος τον σύστησε στους λογοτεχνικούς κύκλους της Μόσχας.

Τα πρώτα έργα του Λεονίντ Αντρέγιεφ, σε μεγάλο βαθμό, αντανακλούν τις καταστροφικές συνθήκες υπό τις οποίες βρισκόταν τότε ο συγγραφέας. Ωστόσο, ακόμη και στις αρχές της πορείας του έδειξε τα κύρια κίνητρά του: τον σκεπτικισμό και τον πεσιμισμό του, την έλλειψη πίστης στον ανθρώπινο νου (Ο τοίχος, Η ζωή του Βασίλι Φιβέισκι) και τη θρησκεία (Ιούδας ο Ισκαριώτης). Η γλώσσα του είναι δυναμική και εκφραστική. Τα έργα του τα διακρίνει μια όξυνση αντιθέσεων, απροσδόκητες στροφές των γεγονότων σε συνδυασμό με μια σχηματική απλότητα του ύφους. Στα πρώτα του βήματα επηρεάστηκε από τον ύστερο ρομαντισμό και μέσα από τον ρεαλισμό έφτασε αργότερα στον εξπρεσιονισμό. Εκκεντρικός και μελαγχολικός στην καθημερινή του ζωή, ήταν λάτρης των έργων του Σοπενχάουερ.
1901-1907

Ο Αντρέγιεφ γνώρισε μεγάλη ανταπόκριση στους καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους της προεπαναστατικής Ρωσίας. Θετικά σχόλια για αυτόν είχαν εκφράσει εκτός από τον Γκόρκι, ο Νίκολας Ραίριχ, ο Ρέπιν, ο Τσέχωφ και πολλοί άλλοι. Η φήμη του εξαπλώθηκε μετά την έκδοση το 1901 της συλλογής του Μια φορά κι έναν καιρό. Την επόμενη χρονιά δημοσίευσε, μεταξύ άλλων, δύο από τα γνωστότερα διηγήματά του: Μέσα στην ομίχλη και Η άβυσσος. Το τελευταίο, η ιστορία ενός εφήβου, ο οποίος τρελαμένος από τη σύφιλη, δολοφονεί μια πόρνη και κατόπιν αυτοκτονεί, δέχτηκε οξύτατη κριτική από την κόμισσα Σοφία Τολστόι. Στις αρχές του 1902 παντρεύτηκε, έπειτα από πολύχρονη και θυελλώδη σχέση, την Αλεξάνδρα Βελιγκόρσκαγια, ανιψιά του Ουκρανού ποιητή Ταράς Σεβτσένκο και στο τέλος της χρονιάς γεννήθηκε ο πρώτος του γιος, ο Βαντίμ. Η νουβέλα του Το κόκκινο γέλιο[2] ήταν η αντίδρασή του στη φρίκη Ρωσοϊαπωνικού πολέμου. Το 1905 χαιρέτισε την πρώτη ρωσική επανάσταση. Ο Κυβερνήτης[3], ο Ιβάν Ιβάνοβιτς και το θεατρικό Προς τ' αστέρια αντανακλούν τη συμπάθεια του συγγραφέα για την επανάσταση. Τον Φεβρουάριο φυλακίστηκε γιατί στο διαμέρισμά του πραγματοποιήθηκε μυστική συνάντηση της Κεντρικής Επιτροπής του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, αλλά αφέθηκε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους.

Στα τέλη του 1905 ο συγγραφέας αναγκάστηκε να καταφύγει στη Γερμανία για να γλυτώσει από τις διώξεις των καθεστωτικών. Στο Βερολίνο, το 1906, γεννήθηκε ο δεύτερος γιος του, ο Δανιήλ και το Δεκέμβριο του ίδιου έτους πέθανε από επιλόχειο πυρετό η γυναίκα του, γεγονός που τον έριξε σε βαθιά κατάθλιψη. Αποδέχεται την πρόσκληση του Γκόρκι να τον επισκεφθεί στο Κάπρι, όπου και ζει μέχρι την άνοιξη του 1907. Μετά το 1907 ο Λεονίντ Αντρέγιεφ παραιτήθηκε από κάθε επαναστατική άποψη, πιστεύοντας ότι η εξέγερση των μαζών μπορεί να οδηγήσει μόνο σε μια μεγάλη απώλεια της ζωής και μεγάλη οδύνη.
1908-1919

Επιστρέφει στην Αγία Πετρούπολη και το 1908 δημοσιεύει το δημοφιλέστερο μυθιστόρημά του, τους Επτά κρεμασμένους, μια καταγγελία της τσαρικής τυραννίας. Παντρεύεται την Άννα Ντενίσεβιτς (από την οποία θα αποκτήσει 3 παιδιά, τον Σάββα, τη Βέρα και τον Βαλεντίν) και μετακομίζει σε δικό του σπίτι στο Βάμελσου, στον κόλπο της Φινλανδίας, λίγο έξω από την Αγία Πετρούπολη. Από το 1908 και μετά το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται στον τομέα του θεάτρου. Έγραψε αρκετά θεατρικά έργα όπως Ανθρώπινη ζωή, Οι μαύρες μάσκες, Ανάθεμα κ.α. Το πρώτο, το ανέβασε στη Μόσχα ο Στανισλάφσκι και στην Αγία Πετρούπολη ο Βσέβολοντ Μέγιερχολντ. Ο Αντρέγιεφ ασχολήθηκε και με την τέχνη της φωτογραφίας, την οποία ασκούσε περιστασιακά μεν, αλλά με ιδιαίτερη προσήλωση[1].

Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου δημοσίευσε μια σειρά άρθρων ενάντια στον γερμανικό ιμπεριαλισμό. Το 1916 διετέλεσε μέλος της συντακτικής επιτροπής της εφημερίδας «Russkaya Volya» (Ρωσική βούληση)[4]. Μετά το χωρισμό της Φινλανδίας από τη Ρωσία παρέμεινε στην εξορία. Τα τελευταία του έργα (Το ημερολόγιο του Σατανά, SOS Ρωσία καλεί ανθρωπότητα) είναι διαποτισμένα από την απαισιοδοξία του συγγραφέα και το μίσος του για την κυβέρνηση των Μπολσεβίκων.

Στις 12 Σεπτέμβρη 1919 ο Λεονίντ Αντρέγιεφ πέθανε ξαφνικά από εγκεφαλική αιμορραγία στη Φινλανδία. Οι ιδεολογικές του απόψεις, ενάντια στο τότε καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης, έκαναν το έργο του να ξεχαστεί μέχρι την περίοδο της αποσταλινοποίησης. Το 1956 επανενταφιάστηκε στο Λένινγκραντ. Από το 1956 επιλεγμένα έργα του άρχισαν σιγά σιγά να ανατυπώνονται στην ΕΣΣΔ. Το 1991 άνοιξε στο Οριόλ, τη γενέτειρά του, το Μουσείο Λεονίντ Αντρέγιεφ.
Επιλεγμένη εργογραφία

1898 Μπεργκαμότ και Γκαράσκα
1900 Το ψέμα
1900 Στον ποταμό
1900 Το πρώτο τέλος
1901 Μια φορά κι έναν καιρό
1901 Ψέμματα
1901 Στο υπόγειο
1901 Το γέλιο
1901 Ο τοίχος
1901 Στο τρένο
1902 Η σκέψη
1902 Μέσα στην ομίχλη
1902 Η άβυσσος
1902 Άνοιξη
1904 Η ζωή του Βασίλι Φιβέισκι
1904 Τα φαντάσματα
1905 Η Μασσαλιώτιδα
1905 Ο κλέφτης
1905 Το κόκκινο γέλιο
1905 Ο κυβερνήτης
1907 Ιούδας ο Ισκαριώτης
1907 Έρεβος
1907 Ιβάν Ιβάνοβιτς
1908 Η κατάρα του κτήνους
1908 Οι επτά κρεμασμένοι
1908 Οι σημειώσεις μου
1911 Σάσκα Ζιγκουλιόφ
1913 Εκείνος
1916 Το βάρος του πολέμου
1919 Το ημερολόγιο του Σατανά

Θεατρικά

1905 Προς τ' αστέρια
1906 Σάββα
1906 Ανθρώπινη ζωή
1908 οι μέρες της ζωής μας
1908 Οι μαύρες μάσκες
1908 Ο Βασιλιάς της πείνας
1909 Ανάθεμα
1909 Ανφίσα
1910 Gaudeamus
1911 Ωκεανός
1912 Αικατερίνη Ιβάνοβνα
1915 Εκείνος που δέχεται ραπίσματα ή Ο κλόουν
μετά θάνατον Ο αλυσοδεμένος Σαμψών
μετά θάνατον Το βαλς των σκυλιών

Ελληνικές μεταφράσεις

Από τις αρχές του 20ού αιώνα κυκλοφόρησαν αρκετές μεταφράσεις έργων του Αντρέγιεφ. Ο κατάλογος που ακολουθεί, αναφέρεται στις πιο πρόσφατες εκδόσεις.

2012 Έρεβος, Ροές, μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου, ISBN 978-960-283-264-6
2011 Εκείνος και Το κόκκινο γέλιο, Άγρα, μετάφραση: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, ISBN 978-960-325-920-6
2010 Η σκέψη και Ο κυβερνήτης, Άγρα, μετάφραση: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, ISBN 978-960-325-902-2
2004 Η άβυσσος και άλλα διηγήματα, Ροές, μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου, ISBN 960-283-183-9
2004 Σάσκα Ζιγκουλιόφ, Ροές, μετάφραση: Αλεξάνδρα Δημητριάδη, ISBN 960-283-182-0
2003 Αναμνήσεις ενός φυλακισμένου, Ροές, μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου, ISBN 960-283-155-3
2003 Η ζωή του Βασίλι Φιβέισκι, Ροές, μετάφραση: Αλεξάνδρα Δημητριάδη, ISBN 960-283-167-7
2003 Λάζαρος. Ιούδας ο Ισκαριώτης, Ροές, μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου, ISBN 960-283-161-8
2003 Ο κλόουν, Δωδώνη, μετάφραση: Κοραλλίας Μακρή, ISBN 960-385-213-9
2003 Οι μαύρες μάσκες, Δωδώνη, μετάφραση: Αθηνάς Σαραντίδη, ISBN 960-385-214-7
1998 Οι επτά κρεμασμένοι, Αστάρτη, μετάφραση: Μαρίνα Λώμη, ISBN 960-263-045-0
1983 Μες στην ομίχλη και Το σκοτάδι, Θεωρία, απόδοση Κ. Καραβασίλη
1977 Το ημερολόγιο του Σατανά, Ηριδανός, μετάφραση: Κώστας Τρικογλίδης

Παραπομπές

Λεονίντ Αντρέγιεφ (2011). «Εισαγωγή, Richard Davies». Εκείνος και Το κόκκινο γέλιο. Αθήνα: Άγρα, σελ. 11. ISBN 978-960-325-920-6.
Κατερίνα Σχινά (9 Οκτωβρίου 2011). «Το γέλιο που εκμηδενίζει όπως η ανθρώπινη μοίρα». Καθημερινή.
Γιάννης Ε. Στάμος (23 Οκτωβρίου 2010). «Στη σκιά των γιγάντων με τα φώτα της ζωής τους». Ελευθεροτυπία.

«Leonid Nikolayevich Andreyev». Encyclopædia Britannica Online. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2015.