.
Ο πρίγκιπας Αλεξάντρ Ντανίλοβιτς Μένσικοφ (Aleksandr Danilovich Menshikov , Алекса́ндр Дани́лович Ме́ншиков, περ. 1672 - 1729) υπήρξε ρώσος γραφειοκράτης και στρατιωτικός, ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Μεγάλου Πέτρου στην προσπάθεια να μετατρέψει το Ρωσικό Βασίλειο σε Αυτοκρατορία. Μετά το θάνατο του τσάρου και την ενθρόνιση της χήρας του Αικατερίνης, υπήρξε στην πραγματικότητα ο κυβερνήτης της χώρας για δύο χρόνια.
Πρώτα χρόνια
Η ακριβής ημερομηνία και το έτος γέννησεώς του μας είναι άγνωστα, σίγουρα όμως τοποθετείται μεταξύ 1670 και 1673. Πιθανά ήταν απόγονος κάποιας ελάσσονος αριστοκρατικής οικογένειας, αν και οι αντίπαλοί του διέδιδαν αργότερα πως ο πατέρας του ήταν μαουνιέρης ή ιπποκόμος. Σε ηλικία είκοσι ετών τον βρίσκουμε να πουλά πιροσκί στους δρόμους της Μόσχας. H ομορφιά και η ευστροφία του εντυπωσίασαν τον ελβετό Φραντς Λεφόρτ, ευνοούμενο και ιδιαίτερο γραμματέα του Πέτρου, ο οποίος τον προσέλαβε στην υπηρεσία του. Συμμετείχε στη Μεγάλη Πρεσβεία, την περιήγηση του Πέτρου στη Δυτική Ευρώπη, και μετά το θάνατο του Λεφόρτ (1699) ανέλαβε το πόστο του ιδιαιτέρου γραμματέα του τσάρου.
Κατά το Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο διακρίθηκε ιδιαίτερα στην απόκρουση της εκστρατείας του Καρόλου ΙΒ' στην Ουκρανία (1708-9). Κατανίκησε το σουηδικό σώμα ανεφοδιασμού στη Λέσναγια, αφήνοντας τον κύριο όγκο του σουηδικού στρατού χωρίς εφόδια στο έλεος του χειμώνα. Επίσης εξανάγκασε τους κοζάκους του φιλοσουηδού Μαζέπα σε αποχώρηση λίγο πριν τη Μάχη της Πολτάβα, η οποία θα αποδεικνυόταν το σημείο καμπής ολόκληρου του πολέμου. Μετά την Πολτάβα έλαβε το βαθμό του στρατάρχη.
Σκάνδαλα και διαφθορά
Με τον πόλεμο να κλίνει οριστικά προς τη μεριά της Ρωσίας, ο Μένσικοφ διορίσθηκε γενικός κυβερνήτης της Ίνγκριας, δηλ. της επαρχίας όπου ανήκε η νέα πρωτεύουσα Αγία Πετρούπολη. Αυτή η θέση τού παρείχε τεράστια δύναμη και την έλαβε χάρη στην απεριόριστη εμπιστοσύνη του Πέτρου, ο οποίος τον χρησιμοποίησε ως δεξί χέρι του για να περάσει τις μεταρρυθμίσεις που θα έφερναν τη Ρωσία πιο κοντά στη Δύση. Όμως ο Μένσικοφ αξιοποίησε την ισχύ του νέου αξιώματός του για προσωπικά οφέλη, γεγονός που πολλές φορές προκάλεσε την αγανάκτηση του τσάρου.
Μετά από πολλά μικρά περιστατικά, το 1712 ο Πέτρος ανακάλυψε πως ο ευνοούμενός του έκανε τα στραβά μάτια σε παράνομες συναλλαγές ακόμα και μέσα στο ίδιο το κυβερνείο. Αν και τον προειδοποίησε «για τελευταία φορά» να αλλάξει συμπεριφορά, την επόμενη χρονιά ήλθε νέο κτύπημα: αποδείχθηκε ότι ο Μένσικοφ βρισκόταν στο κέντρο μιας απάτης 100.000 ρουβλίων. Ο μοναδικός λόγος που γλίτωσε την εκτέλεση ήταν η ξαφνική ασθένεια του Πέτρου - όταν ανέρρωσε, η οργή του είχε καταλαγιάσει και είχαν υπερισχύσει τα συναισθήματα συγχώρεσης προς τον καλό του φίλο. Εξάλλου ο πόλεμος με τη Σουηδία συνεχιζόταν ακόμα και ο τσάρος είχε ανάγκη από έναν έμπιστο άνθρωπο, έστω και διεφθαρμένο, για να διοικεί την πρωτεύουσα όσο έλειπε σε εκστρατείες.
Τον τελευταίο χρόνο του Πέτρου (1724) βγήκαν στο φως νέες απάτες και ο Μένσικοφ κατέφυγε για προστασία στην Αικατερίνη. Ανταπέδωσε όμως την εύνοιά της το 1725, όταν υπήρξε εγγυητής της ανέλιξής της στο θρόνο μετά το θάνατο του συζύγου της. Σε μεγάλο βαθμό βέβαια η παραμονή του «συστήματος Πέτρου» στην εξουσία αποτελούσε όρο επιβίωσης, όχι μόνο πολιτικής αλλά και βιολογικής, αφού εξασφάλιζε συνέχιση της ασυλίας για τις απάτες του.
Παντοδυναμία και δυσμένεια
Με την ενθρόνιση της Αικατερίνης ως αυτοκράτειρας, ο Μένσικοφ ουσιαστικά έγινε ο απόλυτος άρχοντας της Ρωσίας. Έπεισε την Αικατερίνη να του απονείμει το στρατιωτικό βαθμό του «Generalissimo» που δεν είχε ξαναδοθεί ποτέ στη ρωσική ιστορία και ήταν ανώτερος και από του στρατάρχη. Επίσης ανακυρήχθηκε δούκας και έκτισε ένα υπερπολυτελές παλάτι στις όχθες του Νέβα, το οποίο σήμερα είναι ενωμένο με το Ερμιτάζ. Τέλος, σκόπευε να μετατρέψει τις εκτάσεις που κατείχε στο Οράνιενμπαουμ σε πρωτεύουσα ενός δικού του δουκάτου. Για την ισχύ και τη μεγαλομανία του, ο Πούσκιν τον περιγράφει σε ένα ποίημα ως «ημιτσάρο».
Μετά το θάνατο της Αικατερίνης (Μάιος 1727), ο Μένσικοφ προώθησε τον ανήλικο Πέτρο Β' αντί της Ελισάβετ, με σκοπό να αναλάβει επίτροπός του. Το σχέδιο πέτυχε μόνο στο πρώτο σκέλος. Οι υπόλοιπες αριστοκρατικές οικογένειες συνεργάσθηκαν εναντίον του και ο Μένσικοφ όχι μόνο δεν ανέλαβε επίτροπος του Πέτρου Β', αλλά καθαιρέθηκε από όλα τα πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα και εξορίσθηκε με την οικογένειά του στο Μπεριόζοφ της Χαντιμανσίας, η δε περιουσία του δημεύθηκε. Εκεί πέθανε δύο χρόνια αργότερα, στις 12 Νοεμβρίου 1729.
Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
