.

Ρουμανία

Το Ζαλάου (Γερμανικά Zillenmarkt ή Waltenberg, Ουγγρικά Zilah, Τουρκικά Zileείναι πόλη της βορειοδυτικής Ρουμανίας και πρωτεύουσα της επαρχίας Σαλάζ, στην ιστορική-γεωγραφική περιοχή της Κρισάνα, που θεωρείται τμήμα της ευρύτερης Τρανσυλβανίας. Βρίσκεται χτισμένο στην κοιλάδα του ομώνυμου ποταμού ανάμεσα στους πρόποδες των δυτικών και ανατολικών Καρπαθίων και μέσο υψόμετρο 300 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το κλίμα της πόλης είναι Ηπειρωτικό με ψυχρούς χειμώνες και θερμά καλοκαίρια. Η μέση θερμοκρασία του Ιανουαρίου είναι -2,5°C και η αντίστοιχη του Ιουλίου 19,3°C

Η έκταση του δήμου είναι 90 τ.χλμ. και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είχε 53.308 [1] κατοίκους. Μέχρι και τη δεκαετία του '50 οι Ούγγροι αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού αλλά την επόμενη δεκαετία, που ξεκίνησε η βιομηχανική ανάπτυξη της πόλης, η εθνοτική σύσταση του πληθυσμού άλλαξε υπέρ των Ρουμάνων. Το 2011 Ούγγροι δήλωσαν μόνο το 16,4% και Ρουμάνοι το 81,6%.

Η πόλη έχει μακριά παράδοση στην ιατρική περίθαλψη με το πρώτο νοσοκομείο να δραστηριοποιείται από το 1893, ενώ ακόμη και σήμερα λειτουργούν τρία νοσοκομεία [2].
Ιστορία
Αρχαία χρόνια

Το Ζαλάου βρίσκεται στην περιοχή που κατοικείτο από τους «Ελεύθερους Δάκες», 8 χλμ μακριά από το ιστορικό σημείο του Πορόλισουμ, ενός καλά διατηρημένου ρωμαϊκού Castrum (οχυρωμένο στρατόπεδο) με ένα επιβλητικό φρούριο, αμφιθέατρο, ναούς, σπίτια και τελωνείο στο αρχαία ρωμαϊκή επαρχία της Δακίας. Το Ζαλάου ήταν το σημείο διέλευσης μεταξύ της Κεντρικής Ευρώπης και της Τρανσυλβανίας, κατά μήκος του λεγόμενου «Δρόμου του Αλατιού».
Πόρτα Πραιτώρια, η πύλη του αρχαίου Ρωμαϊκού Castrum στο Πορόλισουμ

Αρχαιολογικά ευρήματα αποκάλυψαν στοιχεία ανθρώπινης παρουσίας σε αυτή την περιοχή από τη Νεολιθική περίοδο, περίπου πριν 6.500 χρόνια. Δακικά νομίσματα που βρέθηκαν σε αρχαιολογικές περιφέρειες της κεντρικής περιοχής της πόλης και στη Βαλέα Μάτσιι, δυτικά της πόλης, καθώς και σημαντικά αντικείμενα που ανήκουν στο ρωμαϊκό πολιτισμό, αποτελούν μαρτυρία της συνεχούς παρουσίας των Ελεύθερων Δακών στην περιοχή αυτή και της ανάπτυξης οικονομικών σχέσεων με τη ρωμαϊκή αρχαία πόλη Πορόλισουμ.

Μετά την κατάκτηση της Δακίας από τον Τραϊανό (106 μ,Χ,), τα σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας βρίσκονταν στην κορυφή των Ορέων Μέσες, μόλις 5 χιλιόμετρα από την πόλη. Ακριβώς βόρεια από τα σύνορα, στην περιοχή της σημερινής πόλης Zαλάου, ήταν οι ελεύθερες Δάκες φυλές, και προς τα ανατολικά, νότιοανατολικά (των Ορέων Μέσες) ήταν οι ρωμαϊκές συνοριακές οχυρώσεις, πύργοι, τείχη, τάφροι και αμυντικές πλευρές.
Ρωμαϊκά ερείπια στο Επαρχιακό Μουσείο του Ζαλάου
Η Στίνα ανήκει στο Ζαλάου
Mάγκουρα Στίνιι (716 m) στη Στίνα
Την 1 Aυγούστου 1473, ο Ματθίας Κορβίνος επικύρωσε το Ζαλάου ως πόλη, "Oppidum Zilah"
Ξύλινη εκκλησία της Στίνα (συνοικία του Ζαλάου) του 1778, που μετατράπηκε στο Μοναστήρι Μπικ το 1997
Ζαλάου, πίνακας του 190υ αιώνα
Εθνική Σχολή Σιλβάνια
Η κεντρική πλατεία του Ζαλάου
Καθεδρικός της Κοίμησης της Θετόκου του 1934, της Ανατολικής Καθολικής (Ουνιτικής) κοινότητας
Καθοιλκή Εκκλησία και Κέντρο της Πόλης
Μνημείο Βεσελένι του 1902, έργο του Γιάνος Φάντρουζ
Ο Έντρε Όντυ που φοίτησε σε σχολείο στο Ζαλάου
Μεταρρυθμιστική Εκκλησία στο Ζαλάου του 1904–07
Η κεντρική πλατεία του Ζαλάου
Μεσαίωνας

Η πρώτη γραπτή αναφορά για το Ζαλάου έγινε στο «Gesta Hungarorum», που ονομάζεται επίσης το «Χρονικό του Ανώνυμου» (πιθανότατα συμβολαιογράφου του Βασιλιά Μπέλα Γ΄ της Ουγγαρίας), που δημοσιεύτηκε γύρω στο έτος 1200. Σύμφωνα με την πηγή αυτή, οικισμός Ζαλάου έπρεπε να υπήρχε ήδη περίπου από το 900. Αργότερα, το Ζαλάου αναφέρεται ως Villa Ziloc το 1220, Zylac το 1246, Zylah το 1282, Zyloh και oppidum Zylah το 1318, Zila το 1601, Zilahu το 1808, Sziláj / Szilágyi το 1839, Szilaju το 1850 και Zalău / Sziláju / Walthenberg το 1854. Μετά τη μεγάλη εισβολή των Μογγόλων, που κατέστρεψε την πόλη το 1241, το Ζαλάου περιήλθε το 1246 υπό τη διοίκηση της Καθολικής Επισκοπής της Οράντεα. Η κηδεμονία διατηρήθηκε μέχρι το 1542, όταν έγινε μέρος του Πριγκιπάτου της Τρανσυλβανίας.

Την 1 Αυγούστου 1473 ο Ματθίας Κορβίνος, βασιλιάς της Ουγγαρίας και της Βοημίας, αναγνώρισε το Ζαλάου ως πόλη-αγορά για πρώτη φορά (που ονομαζόταν «oppidum Zilah» - φρούριο Ζίλαχ), προνόμιο που απελευθέρωσε την πόλη από την επαρχιακή διοίκηση, χορήγησε στους πολίτες της το δικαίωμα του ελεύθερου εμπόριου και της έδωσε μεγαλύτερο βαθμό οικονομικής αυτονομίας.

Στα τέλη του 16ου αιώνα η πόλη είχε ανεξάρτητη διοικητική ηγεσία, που αποτελείτο από 33 εκλεγμένους γερουσιαστές (ένας εκ των οποίων ήταν ο δήμαρχος), ένα συμβολαιογράφο, ένα γραμματέα και ένα θησαυροφύλακα.

Άλλα σημαντικά γεγονότα στην εξέλιξη της πόλης συνέβησαν το 1571 επί του Πρίγκιπα Iστβαν Μπάτορι και το 1600 επί τουΜιχαήλ του Γενναίου. Aφότου η Τρανσυλβανία προσαρτήθηκε στην Αυτοκρατορία των Αψβούργων, η πόλη γνώρισε οικονομική παρακμή λόγω της εισροής προϊόντων από τη Δυτική Ευρώπη.

Μετά τη νίκη του Μιχαήλ του Γενναίου στη μάχη του Γκουρουσλάου στις 3 Αυγούστου 1601, παραχωρήθηκαν στο Ζαλάου δικοί του διοικητικοί, νομοθετικοί, φορολογικοί και στρατιωτικοί κανόνες, που παρείχαν ελευθερίες πραγματικής αυτονομίας στους πολίτες. Ένα χρονικό του 17ου αιώνα αναφέρει για πρώτη φορά τα κύρια τεχνικά επαγγέλματα των κατοίκων της πόλης: κατασκευαστές ζωνών, αγγειοπλάστες, τροχοποιοί, υποδηματοποιοί, κρεοπώλες, ράφτες, σιδεράδες, ξυλουργοί, καπελάδες και οπλοποιοί|.

Η πόλη βρισκόταν υπό την εξουσία του Πριγκιπάτου της Τρανσυλβανίας μεταξύ 1526-1660 και των Οθωμανών μεταξύ 1660-1692, ανήκοντας στο Εγιαλέτι του Βαράτ.

Το Καλβινιστικό Κολέγιο ιδρύθηκε το πρώτο μισό του 17ου αιώνα.

Στις 9 Νοεμβρίου 1714 ο Κάρολος ΙΒ΄ της Σουηδίας αναπαύθηκε για μια νύχτα σε ένα κτίριο στην οδό Király (που σήμερα φέρει το όνομά του Corneliu Coposu) με το γνώριμό του György Zoványi όπως αναφέρεται ακόμα σε μια επιγραφή στο σπίτι.

Μέχρι τη διοικητική μεταρρύθμιση του 1876, η πόλη ήταν για αιώνες η έδρα της Επαρχίας Σίλαγκι.
Νεότερα χρόνια

Πριν από τη Συνθήκη του Τριανόν, το Ζαλάου ήταν ένα από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της περιοχής. Είχε ένα Μεταρρυθμιστικό Κολέγιο(Wesselényi), ένα δημόσιο δημοτικό σχολείο αρρένων και ένα εθνικό δημόσιο σχολείο θηλέων. Είχε το μεγαλύτερο νοσοκομείο στην περιοχή και ένα γραφείο φορολογικών εσόδων.

Το 1850 ο πληθυσμός του ήταν 4.294 και το 1910-8.062 (7.477 Ούγγροι, 19 Γερμανοί, 529 Ρουμάνοι και 23 που ανήκαν σε άλλες εθνοτικές ομάδες). Ως προς τη θρησκεία υπήρχαν 1.333 Ρωμαιοκαθολικοί, 873 Ανατολικοί Καθολικοί (Ουνίτες), 5.363 μέλη της Μεταρρυθμισμένης Εκκλησίας και 415 Εβραίοι. Η πόλη είχε 1.427 νοικοκυριά και οι περισσότεροι από τους κατοίκους της εργάζονταν στη βιομηχανία. Η Μεταρρυθμιστική Εκκλησία χτίστηκε το 1246 (αρχικά ως Καθολική). Είναι ένα από τα παλαιότερα κτίρια της πόλης και ένα από τα μεγαλύτερα στην Ανατολική Ευρώπη.

Το 1876 το Ζαλάου έγινε η έδρα της Επαρχίας Σίλαγκι. Μετά την ένωση της Τρανσυλβανίας με τη Ρουμανία (1918) ανήκε στη Ρουμανία - με εξαίρεση μεταξύ 1940-1944, όταν η Βόρεια Τρανσυλβανία ήταν υπό την ουγγρική διοίκηση μετά τη Δεύτερη Σύμβαση της Βιέννης. Όταν μπήκαν στο Ζαλάου στις 8 Σεπτεμβρίου, 1940 τα Ουγγρικά στρατεύματα σκότωσαν 11 άτομα ακριβώς έξω από την πόλη, στο Τσιούμαρνα. Την επόμενη μέρα έγινε η σφαγή του Τρέζνεα (93 Ρουμάνων και Εβραίων) στο γειτονικό ομώνυμο χωριό.

Μεταξύ 1892-1896 ένας από τους διασημότερους Ούγγρους ποιητές, ο Έντρε Όντυ, παρακολούθησε το Προτεσταντικό σχολείο στο Zαλάου (από το 1957 υπάρχει ένα άγαλμά του μπροστά στο σχολείο). Ο ποιητής δημοσίευσε επίσης το πρώτο ποίημά του στην τοπική εφημερίδα «Szilágy» στις 22 Μαρτίου 1896. Μια αναμνηστική πλάκα στην πρόσοψη του κτιρίου, όπου έζησε, θυμίζει τα χρόνια που ο Έντρε Όντυ πέρασε εδώ.

Στο τέλος του 19ου αιώνα ο Λάγιος Σικζάι δώρισε την ιδιωτική συλλογή στο δήμο και ιδρύθηκε στο Ζαλάου το πρώτο μουσείο. Μια έκθεση οργανώθηκε επίσης το 1926 αλλά το Επαρχιακό Μουσείο του Ζαλάου εγκαινιάστηκε επίσημα το 1951. Στις 9 Ιουλίου 1981 εγκαινιάστηκε ένα νέο τμήμα του Μουσείου, που ονομάστηκε Πινακοθήκη «Ιοαν Σίμα».

Η «Κεντρική Βιβλιοθήκη», με 7.000 Ρουμανικά και Ουγγρικά βιβλία, εγκαινιάστηκε στις 23 Αυγούστου 1950. Το 1952 έγινε «Περιφερειακή Βιβλιοθήκη», συντονίζοντας όλες τις βιβλιοθήκες της Περιφέρειας του Ζαλάου. Το 1957 πήρε το όνομα του Ιονίτσα Σκιπιόνε Μπαντέσκου και έγινε το «Επαρχιακή Βιβλιοθήκη» με τη διοικητική μεταρρύθμιση του Φεβρουαρίου του 1968.

Μετά τη δεκαετία του 1960 η πόλη έγινε για πρώτη φορά περιφερειακό βιομηχανικό κέντρο. Κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος εργοστάσια όπως τα Armatura Zalău, Silcotub Zalău και Anvelope Silvania (που πρόσφατα αγοράστηκε από τη Michelin) προσέλαβαν χιλιάδες εργαζομένων, γεγονός που προκάλεσε επίσης μια αύξηση του πληθυσμού. Το ρουμανικό κομμουνιστικό καθεστώς μετέφερε χιλιάδες Ρουμάνους από το Νότο και τους εγκατέστησε στην περιοχή σε μια προσπάθεια να ξεριζώσουν και να καταστήσουν μειοψηφία την πλειοψηφία του Ουγγρικού πληθυσμού - αυτό ήταν στην πραγματικότητα μια μορφή εθνικής εκκαθάρισης και είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα: η αναλογία Ουγγρικού και Ρουμανικού πληθυσμού στις μέρες μας άλλαξε εντελώς από ό, τι ήταν στο παρελθόν, με τους Ρουμάνους να είναι τώρα η πλειοψηφία και οι Ούγγροι μειονότητα. Ωστόσο στη γύρω περιοχή αυτός ο τεχνητός εκρουμανισμός έχει αποτύχει. Πολλές από τις γύρω κοινότητες (για παράδειγμα το Βίρσολτ) εξακολουθούν να κατοικούνται στην πλειοψηφία από Ούγγρους. Από την άλλη πλευρά τα κοντινά χωριά, όπως το Μαρίν έχουν Ρουμανικό πληθυσμό 100%, ουσιαστικά αμετάβλητο για περισσότερο από έναν αιώνα. Το ίδιο συμβαίνει για μεγάλα τμήματα της Τρανσυλβανίας και για τους παλιούς γερμανικούς πληθυσμούς επίσης απωθήθηκαν αποτελεσματικά έξω από τη χώρα από τους κομμουνιστές τις τελευταίες δεκαετίες.

Τη δεκαετία του 1970, με την αύξηση του πληθυσμού της εργατικής τάξης, οικιστικά συγκροτήματα πολυώροφων πολυκατοικιών χτίστηκαν τόσο στο κέντρο όσο και στα προάστια της πόλης. Λόγω της ανεπαρκούς ανάπτυξης των υποδομών μια τέτοια πολυκατοικία εξερράγη το 2007. Πολλά όμορφα παραδοσιακά κτίρια καταστράφηκαν και η πόλη έχασε όχι μόνο μερικούς από τους αρχιτεκτονικούς θησαυρούς της αλλά και την πολιτιστική της ταυτότητα. Αυτό δυστυχώς ήταν και πάλι ο κανόνας στο μεγαλύτερο μέρος της Τρανσυλβανίας και αποτελεί μέρος της πολύ κοινής ιστορίας ερήμωσης και καταστροφής της περιοχής, που ασκήθηκε από τον κομμουνισμό.

Σήμερα από το Ζαλάου διέρχεται η Ευρωπαϊκή Οδός Ε81 και η Εθνική Οδός DN 1F. Ένας νέος αυτοκινητόδρομος (Ο Αυτοκινητόδρομος της Τρανσυλβανίας) κατασκευάζεται για να συνδέσει το Ζαλάου με τη Δυτική Ευρώπη. Η πόλη έχει δύο εθνικά διαπιστευμένα πανεπιστημιακά κολέγια, μια δημόσια βιβλιοθήκη, ένα μουσείο, μια πινακοθήκη, πάνω από τέσσερα ξενοδοχεία, ένα μοτέλ και δύο φοιτητικές εστίες.
Γεωγραφία

Το Ζαλάου βρίσκεται στην ομώνυμη κοιλάδα, στη συμβολή των βουνών Απουσένι και των Ανατολικών Καρπαθίων, στην Επαρχία Σάλαϊ, στους 47 ° 12'Β 23 ° 3'Α. Το Ζαλάου βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της Επαρχίας, στην καμπή του ομώνυμου ποταμού, όπου συναντιούνταιη το ομώνυμο βύθισμα και η Κορυφή Μέσες..

Συνορεύει με το Μαραμούρες και την Επαρχία του Σάτου Μάρε, στο βορειοδυτικό τμήμα της ιστορικής περιοχής της Τρανσυλβανίας, που στο παρελθόν ήταν κυρίως ανεξάρτητο μικρό κράτος, αλλά από το 1918 ανήκει στη Ρουμανία. Βρίσκεται κατά μήκος της όχθης του μικρού ποταμού Zαλάου, ανάμεσα σε τρεις στενές κοιλάδες στις Όρη Μέσες. Είναιέδρα μεγαλύτερη πόλη της επαρχίας Σάλαϊ.

Η πόλη καταλαμβάνει συνολική επιφάνεια 90,09 km2. Αυτή περιλαμβάνει και ένα χωριό, το Στίνα (Felsőnyárló), που βρίσκεται νοτιοανατολικά του Μέσες, στην υδρογραφική λεκάνη του Aγκριζ. Η Μίγκουρα Στάνιι έχει ύψος 716 m.
Αξιοθέατα

Τα σημαντικότερα από τα 24 μνημεία και κτίρια του Ζαλάου είναι:το «Transilvania» (θέατρο του 1895), το δημαρχείο (δικαστήριο και έδρα της νομαρχίας το 1889), η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία (1878), η Μεταρρυθμιστική εκκλησία (1904-1907), η Ανατολική Καθολική (Ουνιτική) εκκλησία «Adormirea Maicii Domnului» (1930-1934), η Ορθόδοξη πρυτανεία (χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα), το Ιστορικό Μουσείο (που χτίστηκε περίπου το 1900 - λέσχη της αδελφότητας των τεχνιτών), το δημοτικό σχολείο «Simion Bărnuţiu» (σχολείο θηλέων το 1895) και το Εθνικό Κολλέγιο Silvania (Μεταρρυθμιστικό Κολλέγιο το 1860), όλα πολύτιμα πολεοδομικά στοιχεία της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Το διάσημο σύνολο γλυπτικής Μνημείο Βεσελένι του ομώνυμου ηρωικού Ούγγρου ευγενή (1902) από τον Γιάνος Φέντρουζ, και η προτομή του Σιμιόν Μπαρνούτσιου από το Ρομούλ Λάντεα είναι επίσης άξια επίσκεψης.

Το Ζαλάου φιλοξενεί ζωηρές εκδηλώσεις κάθε χρόνο, συμπεριλαμβανομένου ενός καλοκαιρινού φεστιβάλ γνωστού ως «Μέρες Ζαλάου». Το Επαρχιακό Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης παρουσιάζει έργα τέχνης από τη νεολιθική εποχή μέχρι τη σύγχρονη εποχή, με επίκεντρο τη Ρωμαϊκή περίοδο και έργα σύγχρονης τέχνης.
Πληθυσμός

Ιστορική εξέλιξη πληθυσμού
Έτος	Πληθ.	±%
1850	4.294	—
1880	5.961	+38.8%
1910	8.062	+35.2%
1930	8.340	+3.4%
1941	8.546	+2.5%
1948	11.652	+36.3%
1956	13.378	+14.8%
1966	14.380	+7.5%
1977	31.923	+122.0%
1992	68.404	+114.3%
2002	62.927	−8.0%
2011	56.202	−10.7%

Eθνοτική σύνθεση

Total	Ρουμάνοι	Ούγγροι	Ρομά	Αλλοι
1850
4,290	20	4,137	76
100%	0.5%	96.4%	1.8%
1910
10,184	2,585	7,540		59
100%	25.38%	74.03%		0.57%
1930
10,688	4,364	5,624	140	560
100%	40.84%	52.61%	1.30%	5.23%
1956
13,378	6,468	6,756	15	144
100%	48.34%	50.50%	0.11	1.07%
1977
31,923	22,076	9,665	83	99
100%	69.15%	30.27%	0.26%	0,31%
1992
68,404	53,974	13,637	629	164
100%	78.90%	19.93%	0.91%	0.23%
2002
62,927	50,902	11,016	858	151
100%	80.89%	17.50%	1.36%	0.23%
2011
53,308	43,489	8,742	801	276
100%	81.58%	16.40%	1.50%	0.52%

Θρησκευτική σύνθεση

**θρησκευτική σύνθεση του Ζαλάου**
Θρησκεία	1930^[3]	2002^[4]
Μεταρρυθμιστικοί	52.41%	15.24%
Ανατολικοί Καθολικοί (Ουνίτες)	18.98%	3.07 %
Ρωμαιοκαθολικοί	11.46%	1.72 %
Ορθόδοξοι	6.01 %	73.29%
Εβραίοι	5.14 %	< 0.1%
Βαπτιστές	0.91 %	2.01 %
Πεντηκοστιανοί	< 0.1 %	3.29 %

Σημαντικοί κάτοικοι

Μίκλος Βεσελένι (1796–1850), Ούγγρος πολιτικός
Έντρε Όντυ (1877–1919), Ούγγρος ποιητής
Γιούλιου Μανίου (1873–1953), πολιτικός
Ραμόνα Φατρσάου (γ. 1979), αθλήτρια χάντμπολ

Αδελφοποιήσεις

Ίμολα, Ιταλία, 2005
Σάντγουελ, Ηνωμένο Βασίλειο, 2006
Καμιάνετς-Ποντίλσκι, Ουκρανία, 2003
Σέντεντρε, Ουγγαρία, 1990

Παραπομπές

http://www.citypopulation.de/php/romania-salaj.php
http://www.zalausj.ro/en/general.htm
Recensământul general al populaţiei României din 29 Decemvrie 1930, vol. II, pag. 713.
«Recensământ 2002». Recensamant.referinte.transindex.ro. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2012.

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Εγκυκλοπαίδεια Ρουμανίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License