Οραντέα

 

 

.

Ρουμανία

Η Οράντεα (ρουμ:Oradea , ουγγρ:Nagyvárad, κοινώς επίσης Várad, γερμ. : Großwardein, τουρκ. : Varat, Γίντις : גרויסווארדיין Groysvardeyn) πρωτεύουσα της επαρχίας Μπιχόρ με πληθυσμό 183.123 κατοίκους[1], στη βορειοδυτική Ρουμανία, είναι ένα από τα σημαντικά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά κέντρα της δυτικής Ρουμανίας, έχοντας διατηρήσει τα χαρακτηριστικά αυτά καθ' όλη την ιστορία της. Η πόλη βρίσκεται ανάμεσα στους λόφους που κατά αρμονικό τρόπο τη χωρίζουν και την ενώνουν με την πεδιάδα Κρίσανα. Χτισμένη στις όχθες του ποταμού Κρισούλ Ρεπέντε, που σχεδόν τη διχοτομεί, είναι η πύλη προς την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη.

Ευρισκόμενη περίπου 10 χλμ. από το Μπορς, τη σημαντικότερη μεθορισκή διάβαση στα δυτικά σύνορα (με την Ουγγαρία), η Οράντεα κατατάσσεται δέκατη ως προς την έκταση μεταξύ των Ρουμανικών πόλεων, με 115,56 τετ. χλμ. Η πόλη είναι σε υψόμετρο 126 μέτρων, στο άνοιγμα της κοιλάδας Κρις και την πεδιάδα, στην περιοχή όπου συναντιούνται οι απολήξεις των ορέων Απουσένι και της εκτεταμένης πεδιάδας Κρίσανα-Βανάτου, σε μια μεταβατική περιοχή από ομαλούς λόφους στην πεδιάδα της Παννονίας. Το μικροκλίμα της πόλης καθορίζεται από τους επικρατούντες δυτικούς ανέμους. Το κλίμα είναι Εύκρατο Ηπειρωτικό με ωκεάνειες επιρροές.

Γεωγραφία

Η πόλη βρίσκεται στο σημείο που συναντιούνται η πεδιάδα Κρίσανα και η λεκάνη του Κρισούλ Ρεπέντε. Βρίσκεται σε υψόμετρο 126 μέτρων και περιβάλλεται στο βορειοανατολικό τμήμα της από τους λόφους της Οράντεα, τμήμα της λοφοσειράς Σες. Το κύριο μέρος της πόλης βρίσκεται στην κοιλάδα και τους αναβαθμούς του ποταμού Κρισούλ Ρεπέντε. Η Οράντεα φημίζεται για τις θερμικές πηγές της. Ο ποταμός Κρισούλ Ρεπέντε διασχίζει την πόλη ακριβώς στο κέντρο της, κάνοντάς τη όμορφη και γραφική. Η παροχή του της εξαρτάται από την εποχή. Τα αναχώματα κοντά στο Τίλεαγκντ τον ελέγχουν εν μέρει από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 που κατασκευάστηκαν.

Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 10,4 °C. Τον Ιούλιο η μέση είναι περίπου 21 °C ενώ τον Ιανουάριο 1,4 °C. Οι βροχοπτώσεις είναι αρκετές για να στηρίξουν τα δάση και τη βλάστηση της περιοχής, σημειώνοντας ετήσιο μέσο όρο περίπου 585,4 χιλιοστά. Είναι άνισα κατανεμημένες στη διάρκεια του έτους, με μέγιστο τον Ιούνιο και ελάχιστο στα τέλη του φθινοπώρου και του χειμώνα.

Ιστορία
Το Βαράντινουμ (Οράντεα) σε χαρακτικό του 1617 των Μπράουν και Χόγκενμπεργκ

Ενώ η σύγχρονη Οράντεα αναφέρεται για πρώτη φορά το 1113 με το λατινικό όνομα Varadinum σε έγγραφο που ανήκε στο Αββαείο Ζόμπορ των Βενεδικτίνων - εκεί μνημονεύουνται ο Επίσκοπος Σέξτους Βαραντιένσις και ο Σαούλ του Μπυχάρ - πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα μέσα και γύρω από την πόλη παρέχουν στοιχεία κατά το μάλλον ή ηττον συνεχούς κατοίκησης από τη Νεολιθική περίοδο. Την περιοχή κατοίκησαν επίσης Δάκες και Κέλτες. Μετά την κατάκτηση της Δακίας οι Ρωμαίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, κυρίως στη συνοικία της πόλης Σάικα και στο σημερινό Μπάιλε Φελίξ.

Ο οικισμός που έμελλε να γίνει η πόλη της Οράντεα θεωρείται ότι ήταν σχετικά ασήμαντος μέχρι τον 11ο αιώνα, οπότε ο Βασιλιάς Λαδίσλαος Α΄ της Ουγγαρίας ίδρυσε εκεί κοντά μια επισκοπή, τη σημερινή Ρωμαιοκαθολική Επισκοπή της Οράντεα. Η πόλη άκμασε τόσο οικονομικά όσο και πολιτιστικά κατά το 13ο αιώνα. Τότε κτίστηκε για πρώτη φορά και η Ακρόπλη της Οράντεα που μνημονεύεται για πρώτη φορά το 1241, κατά τη Μογγολική Εισβολή (καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε αρκετές φορές τους επόμενους αιώνες). Ο 14ος και ο 15ος αιώνας ήταν η λαμπρότερη μέχρι τότε περίοδος στην ιστορία της πόλης, όπου ανεγέρθηκαν πολλά έργα τέχνης, όπως τα αγάλματα των Αγίων Στέφανου, Εμερικ και Λαδίσλαου (πριν το 1372) και τον έφιππο ανδριάντα του Αγιου Λαδίσλαου (1390). Ο θρυλικός ανδριάντας του Αγιου Λαδίσλαου ήταν ο πρώτος Πρωτοαναγεννησιακός έφιππος ανδριάντας σε δημόσια πλατεία στην Ευρώπη. Ο Επίσκοπος Αντρεας Μπάτορι (1329–1345) ξανάχτισε τον Καθεδρικό σε Γοτθικό ρυθμό. Από την εποχή αυτή χρονολογείται επίσης ο Ερμής, που φυλάσσεται σήμερα στο Γκιούρ και περιέχει το κρανίο του Βασιλιά Λαδίσλαου και είναι αριστούργημα της Ουγγρικής αργυροχρυσοχοίας. Την εποχή αυτή ο αστρονόμος Γκέοργκ φον Πόιερμπαχ έγραψε την Tabula Varadiensis του, που εκδόθηκε μετά το θάνατό του, το 1464.

To 1474 η πόλη καταλήφθηκε από τους Τούρκους μετά από παρατεταμένη πολιορκία. Η κυρίως ανεκτική πολιτική τους απέναντι στους άλλους λαούς είχε ως αποτέλεσμα η πόλη να γίνει ένα εθνικό μωσαϊκό Ρουμάνων, Ούγγρων, Αυστριακών, Σλοβάκων, Εβραίων, Ρουθηνών και Τούρκων, κάνοντας την Οράντεα να αναπτυχθεί ως αστική περιοχή το 16ο αιώνα.

Μετά την Οθωμανική εισβολή στην Ουγγαρία το 16ο αιώνα η πόλη έγινε ένα σταθερό σημείο έριδος μεταξύ του Πριγκιπάτου της Τρανσυλβανίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Μοναρχίας των Αψβούργων. Εδώ, στις 4 Φεβρουαρίου 1538, συνομολογήθηκε μεταξύ του Αυτοκράτορα Φερδινάνδου Α΄ και του Ιωάννη Ζαπόλια η Ειρήνη του Βάραντ, με την οποία αναγνώρισαν αμοιβαία ο ένας τον άλλο ως νόμιμο μονάρχη. Μετά την κατάληψη από το Μιχαήλ το Γενναίο του Πριγκιπάτου της Τρανσυλβανίας οι Οθωμανοί έκαναν μια τιμωρητική εκστρατεία και πολιόρκησαν την πόλη το 1598, ωστόσο η πολιορκία απέτυχε. Μετά τη δολοφονία του Μιχαήλ το 1601 και την Ειρήνη της Βιέννης του 1603, η πόλη ενσωματώθηκε μόνιμα στο Πριγκιπάτο της Τρανσυλβανίας με αυτοκρατορικό διάταγμα. Μετά την ανεπιτυχή προασπάθεια του Γεωργίου Ράκοζι Β΄, τότε Πρίγκιπα της Τρανσυλβανίας, να αποκτήσει το θρόνο της Πολωνίας οι Οθωμανοί έξαπέλυσαν νεα τιμωρητική εκστρατεία εναντίον του και των συμμάχων του της Βλαχίας και της Μολδαβίας. Η εκστρατεία απέτυχε αλλά έδωσε στο Ρουμάνο χρονικογράφο Μίρον Κοστίν την ευκαιρία να γράψει το πρώτο πλήρες χρονικό του για την πόλη, Οραντίια. Το 1660 οι Οθωμανοί, με δύναμη 45.000 ανδρών, πολιόρκησαν την πόλη για τελευταία φορά. Οι 850 υπερασπιστές κατάφεραν να αντέξουν επί 46 ημέρες αλλά τελικά η πόλη έπεσε στις 27 Αυγούστου από εσωτερική προδοσία. Η πολιορκία περιγράφεται λεπτομερώς από το Ζάλαρντι Γιάνος στο χρονικό της εποχής. Οι Οθωμανοί έκαναν την πόλη πρωτεύουσα του νεοδημιουργηθέντος Εγιαλετίου του Βαράτ. Το εγιαλέτι περιελάμβανε τα σαντζάκια Βαράτ΄(Οράντεα), Σαλόντα, Ντέμπρετσεν, Χάλμας, Σεγκεβί και Γιαπισμάζ. Η Οθωμανική κυριαρχία στην πόλη έληξε το 1692, όταν οι αυτοκρατορικές δυνάμεις των Αψβούργων κατέλαβαν την πόλη μετά από 14μηνη πολιορκία.
Χάρτης της Οράντεα το 1897

Υπό τους Αψβούργους, η πόλη ξεκίνησε τη χρυσή εποχή της. Μετά την ανάθεση στο Βιεννέζο μηχανικό Φραντς Αντον Χίλεμπραντ του έργου του σχεδιασμό της πόλης σε ρυθμό Μπαρόκ, και αρχής γενομένης από το έτος 1752, κατασκευάσθηκαν πολλά από τα σημερινά αξιοθέατα της πόλης, όπως ο Ρωμαιοκαθολικός Καθεδρικός, το Κρατικό Θέατρο και το Μπαρόκ Ανάκτορο, σήμερα Muzeul Țării Crișurilor ("Μουείο της χώρας του Κρις"). Το 1836 ένα μεγάλο μέρος της πόλης καταστράφηκε από πυρκαγιά. Η πόλη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην Ουγγρική Επανάσταση του 1848, διαθέτοντας το μεγαλύτερο Ουγγρικό εργοστάσιο όπλων.
Δημαρχείο

Οταν τελείωσε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, μετά την Εθνοσυνέλευση της Άλμπα Ιούλια και τον Ουγγρορουμανικό Πόλεμο του 1919 η Οράντεα έγινε τμήμα του Βασίλειου της Ρουμανίας με τη Συνθήκη του Τριανόν. Η Δεύτερη Συμφωνία της Βιέννης με τη μεσολάβηση των Χίτλερ και Μουσολίνι το 1940 επέτρεψε στην Ουγγαρία να ανακαταλάσβει τη Βόρεια Τρανσυλβανία, περιλαμβανομένης της Οράντεα, όπου με μαζικούς πανηγυρισμούς έγινε δεκτή η Ουγγρική διοίκηση. Στις 12 Οκτωβρίου 1944 η Οράντεα καταλήφθηκε από Κόκκινος Στρατός στρατεύματα του 2ου Ουκρανικού Μετώπου στο πλαίσιο της Επιχείρησης του Ντέμπρετσεν. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Ουγγαρία αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τις αξιώσεις της επί αυτής με τη Συνθήκη του Παρισιού που συνήφθη στις 10 Φεβρουαρίου 1947.

Το 1925 δόθηκε στην Οραντέα η ιδιότητα του δήμου, καταλύοντας την προηγούμενη αυτονομά της. Με την ίδια διάταξη το όνομά της άλλαξε από Οράντεα Μάρε ("Μεγάλη" Οράντεα) σε απλό Οράντεα. Εθνοτικές εντάσεις μερικές φορές ήταν έντονες στην περιοχή κατά το παρελθόν, αλλά οι διαφορετικές εθνοτικές ομάδες τώρα γενικά συμβιώνουν αρμονικά, αλληλοεκτιμώντας τη συμβολή τους στο σύγχρονο πολιτισμό.

Μετά τον Δεκέμβριο του 1989 η Οράντεα στοχεύει να επιτύχει μεγαλύτερη ευημερία, μαζί με άλλες πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης. Τόσο πολιτιστικά όσο και οικονομικά, οι προοπτικές της Οράντεα είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένες με τη γενική προσδοκία της ρουμανικής κοινωνίας για ελευθερία, δημοκρατίας και ελεύθερη οικονομία της αγοράς, με ποικίλες πρωτοβουλίες σε όλους τους τομείς του εγχειρήματος. Λόγω του ειδικού χαρακτήρα της η Οράντεα είναι ένα από τα πιο σημαντικά οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα της δυτικής Ρουμανίας και της χώρας γενικότερα και ένα από τα μεγάλα ακαδημαϊκά κέντρα με μία μοναδική δίγλωσση δυναμική.
Τάφοι Βασιλιάδων

1096 Λαδίσλαος Α΄
1131 Στέφανος Α΄ της Ουγγαρίας
1235 Ανδρέας Β΄ της Ουγγαρίας
1295 Φενένα, σύζυγος του Ανδρέα Β΄ της Ουγγαρίας
1319 Βεατρίκη του Λουξεμβούργου, σύζυγος του Κάρολου Α΄ της Ουγγαρίας
1367 Ελισσάβετ, κόρη του Βασάραβα Α΄ της Βλαχίας
1395 Μαρία της Ουγγαρίας
1437 Σιγισμόνδος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Βασιλιάς της Ουγγαρίας

Δημογραφικά

Στην απογραφή του 2011 η Οράντεα είχε πληθυσμό 196.367, μειωμένο από εκείνο της απογραφής του 2002.

Η εθνική σύνθεση είναι η εξής :

Ρουμάνοι: 132.718 (73,1%)
Ούγγροι: 4.305 (24,9%)
Ρομά: 2.132 (1,2%)
Αλλοι: 1.507 (0,8%)

(Τα στοιχεία αναφέρονται σε εκείνους για τους οποίους είναι διαθέσιμη πληροφορία για την εθνικότητα, που δεν είναι για 14.705 άτομα ή 7,5% του πληθυσμού της πόλης).

Η θρησκευτική σύνθεση είναι η εξής : 59,8% Ρουμάνοι Ορθόδοξοι, 14,3% Προτεστάντες, 9,4% Ρωμαιοκαθολικοί, 5% Πεντηκοστιανοί, 3,7% Βαπτιστές, 3,4% Ανατολικοί Καθολικοί (Ουνίτες) και 4,4% άλλοι, μη δηλώσαντες ή τίποτε.
Εβραϊκή κοινότητα
Εσωτερικό της Νεολογικής Συναγωγής

Η ενότητα αυτή περιέχει κείμενο από την Εβραϊκή Εγκυκλοπαίδεια του 1901–1906, σήμερα δημοσιευμένη σε κοινή χρήση.

Η χεβρά καντισά ("αγία κοινωνία") ιδρύθηκε το 1735, η πρώτη συναγωγή το 1803 και το πρώτο κοινοτικό σχολείο το 1839. Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα δεν επιτρεπόταν στους Εβραίους να δραστηριοποιούνται σε κανένα άλλο μέρος της πόλης και όφειλαν να επιστρέψουν στο σούρουπο στη δική τους συνοικία. Η άδεια να ζουν σε οποιοδήποτε μέρος της πόλης τους δόθηκε το 1835.

Η Εβραϊκή κοινότητα της Οράντεα διχάστηκε (1869-1871) σε Ορθόδοξο και Νεολογικό εκκλησίασμα. Αν και τα μέλη του Νεολογικού εκκλησιάσματος παρέμειναν μέλη της χεβρά καντισά άρχισαν να χρησιμοποιούν δικό τους κοιμητήριο το 1899. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι Εβραίοι της Οραντέα είχαν κερδίσει εξέχουσα θέση στη δημόσια ζωή της πόλης. Υπήρχαν Εβραίοι κατασκευαστές, έμποροι, δικηγόροι, γιατροί και αγρότες. Ο αρχηγός της αστυνομίας (1902) ήταν Εβραίος και στο δημοτικό συμβούλιο το εβραϊκό στοιχείο εκπροσωπείτο αναλογικά. Η κοινότητα διέθετε, εκτός από το νοσοκομείο και τη χεβρά καντισά, ένωση εβραίων γυναικών, ένα γυμνάσιο, μια επαγγελματική σχολή για αγόρια και κορίτσια, μια θρησκευτική σχολή, συσσίτιο απόρων κλπ.

Σύμφωνα με το Κέντρο Εβραϊκής Τέχνης:

"Η Εβραϊκή κοινότητα της Οράντεα ήταν κάποτε η πιο δραστήρια τόσο εμπορικά όσο και πολιτιστικά στην Αυστρο-Ουγγρική Αυτοκρατορία. Το 1944 είκοσι πέντε χιλιάδες Εβραίοι της Οράντεα απελάθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης από τους Ναζί, αποδεκατίζοντας έτσι αυτή το ζωτικής σημασίας κοινότητα. Μόνο τριακόσιοι Εβραίοι κατοικούν στην Οράντεα σήμερα. Στο κέντρο της πόλης, στην όχθη του ποταμού και δεσπόζοντας πάνω από άλλα κτίρια στην περιοχή είναι σήμερα ο Νεολογικός Ναός της Συναγωγής, που χτίστηκε το 1878. Η ασυνήθιστη σχήματος κύβου συναγωγή με το μεγάλο τρούλο της είναι μία από τις μεγαλύτερες στη Ρουμανία. Στο εσωτερικό της υπάρχει ένα μεγάλο όργανο και διακοσμήσεις. Το 1891, η ορθόδοξη κοινότητα έχτισε επίσης ένα συγκρότημα κτιρίων, συμπεριλαμβανομένων δύο συναγωγών και ενός κοινοτικού κέντρου."

Το 1944, κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ουγγαρίας από τη Ναζιστική Γερμανία, οι Ουγγρικές αρχές περιόρισαν τους Εβραίους κατοίκους στο γκέτο της πόλης, πριν τους στείλουν στο Στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Απόγονοι των προ του Ολοκαυτώματος Ασιδαίων της Οράντεα ίδρυσαν μια συναγωγή στη Νέα Υόρκη. Στη συναγωγή τελείται τόσο μια παραδοσιακή Σεφαρδίτικη όσο και μια παραδοσιακή Ασκεναζίτικη λειτουργία, η δεύτερη υπό το όνομα Bais Medrash Igud Avreichim of Groisverdain (η Οραντέα στα Γίντις).
Οικονομία

Η Οραντέα είναι εδώ και χρόνια μια από τα πιο ευημερούσες πόλεις στη Ρουμανία. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Οραντέα είναι περίπου 150% του μέσου Ρουμανικού. Μετά το 1989, λόγω της σημαντικής καταναλωτικής της βάσης των καταναλωτών, η Οραντέα γνώρισε μια οικονομική ανανέωση, όχι τόσο στη βιομηχανία αλλά περισσότερο στον τομέα των υπηρεσιών, όπως το εμπόριο και τον τουρισμό.

Η Οραντέα έχει ποσοστό ανεργίας 6,0%, ελαφρώς χαμηλότερο του μέσου Ρουμανικού, αλλά πολύ υψηλότερο από το γύρω στα 2% μέσο της Επαρχίας Μπίχορ. Σήμερα η Οράντεα παράγει περίπου το 63% της παραγωγής της Επαρχίας Μπίχορ, ενώ αντιπροσωπεύει το 34,5% του πληθυσμού της. Οι κυριότερες βιομηχανίες της είναι επίπλων, υφασμάτων, είδων ένδυσης και υπόδησης και επεξεργασίας τροφίμων. Η οικονομία της Οράντεα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τους φόρους ακινήτων που καταβάλλονται από τους πολίτες.

Το 2012, η Οράντεα είχε το μεγαλύτερο προϋπολογισμό στην περιοχή της Τρανσυλβανίας, ξεπερνώντας τις γειτονικές της πόλεις Αράντ και Κλουζ-Ναπόκα. Στην Οράντεα βρίσκονται μερικές μεγάλες Ρουμανικές επιχειρήσεις, όπως οι Adeplast, RCS-RDS, European Drinks και FrigoExpress.
Εκπαίδευση
Η Ιατρική σχολή του πανεπιστημίου

Η Οράντεα είναι ένα από τα κύρια εκπαιδευτικά κέντρα της Ρουμανίας με το πανεπιστήμιο της να είναι ένα από τα μεγαλύτερα και εκσυγχρονισμένα της χώρας. Περιλαμβάνει συνολικά 15 σχολές με 2.000 εργαζόμενους και περίπου 35.000 φοιτητές[6].
Αρχιτεκτονική
Πλατεία Φερδινάνδου
Ρωμαιοκαθολική Βασιλική
Ορθόδοξη Συναγωγή

Η σημερινή αρχιτεκτονική της Οράντεα είναι ένα μείγμα πολυκατοικιών της Κομμουνιστικής εποχής, κυρίως στα προάστια, και τα όμορφα ιστορικά κτίρια που είναι απομεινάρια της εποχής, που η πόλη ανήκε στην Αυστροουγγαρία. Εκτός από τα πολλά Μπαρόκ κτίρια, η Οράντεα διακρίνεται για ιδιαίτερα πλούσια συλλογή Αρ Νουβό αρχιτεκτονικής.

Την Αρ Νουβό είναι εύκολο να διακρίνει κανείς λόγω των καμπύλων, κυματιστών γραμμών της που «απορρέουν» φυσικά, με συγκοπτόμενους ρυθμούς, όπως ένα επαναλαμβανόμενο μουσικό θέμα. Οι πολλές ανοικτές καμπύλες γραμμές - παραβολές και υπερβολές - σημαντικά στοιχεία του "εξοπλισμού" της Αρ Νουβό, δίνουν δυναμισμό και ρυθμό σε αυτά τα κτίρια και τα έργα τέχνης.

Εκφράζεται στις διακοσμητικές τέχνες, το σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική. Το κύριο διακοσμητικό χαρακτηριστικό είναι η ασύμμετρη κυματιστή γραμμή, που τερματίζεται απότομα.

Η Οράντεα μπορεί να θεωρηθεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά κέντρα της αρχιτεκτονικής του 1900 στη Ρουμανία και μπορεί να συγκριθεί με εκείνες της ζετσεσιονιστικής αρχιτεκτονικής στην Κεντρική Ευρώπη.

Ευρισκόμενη στα δυτικά σύνορα της Ρουμανίας, η Οράντεα, στις αρχές του 20ού αιώνα, ανήκε στην Κεντροευρωπαϊκή Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία και έτσι επηρεαζόταν από τα καλλιτεχνικά ρεύματα του χώρου αυτού.

Τα κτίρια των αρχών του 20ου αιώνα φέρουν ολοφάνερα τα σημάδια της επιρροής του Λέχνερ και του Βιεννέζικου Ζετσεσιονισμού, αποτελώντας σημαντική κληρονομιά των μεγάλων αρχιτεκτόνων του καλλιτεχνικού κινήματος του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα. Η αρχιτεκτονική και το δομημένο περιβάλλον της Οράντεα πρέπει να προσεγγιστεί μόνο στο πλαίσιο της Κεντροευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής.

Με την ανεξαρτησία και την προσωπικότητά της, η Οράντεα έχει μια θέση μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών οικογένειων της επίμονα καμπυλωτής Τέχνης του 1900 ,ιδίως όσον αφορά την περιοχή ανάμεσα στην Ακρόπολη και τον Κεντρικό Σιδηροδρομικό Σταθμό. Εδώ υπάρχουν μέγαρα (Μόσκοβιτς Ι και ΙΙ, Απόλλων, Στερν, Οικίες Αντόργιαν Ι και ΙΙ, Ντάρβασι), επαύλεις (Λα Ρος, Βαγκό, Οκάνυ Σβαρτς), ξενοδοχεία (Παννόνια, Εμκε, Ριμονόζυ, Βαϊσζλόβιτς, Βουλτουρούλ Νέγκρου), στρατιωτικά κτίρια στην Οδό Armatei Române, βιομηχανικά κτίρια και αποθήκες (ζυθοποιέία, οινοπνευματοπιεία, κεραμοποιεία και καμινάδα ηλεκτρικού εργοστασίου), δημόσια ιδρύματα (Δημαρχείο, Μέγαρο Ορθόδοξης Επισκοπής, Μέγαρο Ελληνοκαθολικής (Ουνιτικής) Επισκοπής, Δικαστικό Μέγαρο, τράπεζες, εμπορικό και βιομηχανικό επιμελητήριο κ.λπ.), σχεδιασμένα από αρχιτέκτονες που έχουν προνομιακή θέση στον κατάλογο της Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονική του 1900 : Οντον Λέχνερ, Γιάκαμπ Ντέζε, Κόμορ Μάρσελ, Λάζλο και Γιόζεφ Βάγκο, Βαλέρ Μέντε, Φέρεντς Ζτάριλ, Φέρεντς Λεμπλ, Κάλμαν Ριμανότσι, Αντον Ζάλερμπεκ. Οι μεγάλοι αυτοί αρχιτέκτονες έφεραν στην Οράντεα τη επιρροή της Βιέννης και της Βουδαπέστης μέσω τω έργων τους, που διαθέτουν ένα νέο ύφος, διαφορετικό από τα ακαδημαϊκά, δημιουργώντας υφολογική διαφοροποίηση με βάση την εφευρετικότητα και την πρωτοτυπία.
Ευαγγελική Εκκλησία

Οπως πολλές άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις, το "Μικρό Παρίσι", όπως ονομάστηκε η Οράντεα στις αρχές του περασμένου αιώνα, έχει μια γοητεία της Μπελ Επόκ που της δίνει η ζετσεσιονιστική, εκλεκτικιστική, νεορουμανική, νεοκλασική και Μπαρόκ αρχιτεκτονική της. Χωρίς να εντυπωσιάζουν με το μέγεθος ή τη χλιδή τους, τα κτίρια της Οράντεα έχουν μια αύρα ευμερίας, φινέτσας και ποιότητας που αποτυπώνεται στη μνήμη. Οι αρχές του 20ου αιώνα εκπροσωπούνται αρκετά στο κέντρο, αλλά σχεδόν κάθε περιοχή της πόλης έχει κάτι ιδιαίτερα ξεχωριστό. Το ιστορικό κέντρο της πόλης έχει μεγάλης αξίας ιστορική, πολιτιστική, αρχιτεκτονική και πολεοδομική κληρονομιά. Περιλαμβάνει οικιστικούς πυρήνες, αρχιτεκτονικά απομεινάρια, τα μνημεία της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας από το 16ο αιώνα έως και τις καλά εκπροσωπούμενες αρχές του 20ου αιώνα και κανένα από τους μνημεία δεν είναι ενοχλητικό ή παράφωνο.
Μπαρόκ Μέγαρο

Αναλύοντας την ενότητα του ύφους και της διακόσμησης ως εγγενή αξία της Αρ Νουβό, μπορούμε να βρούμε ένα συνεκτικό ύφος που συνδυάζει την αρχιτεκτονική δομή και τα καλλιτεχνικά μέσα της. Γύψινες διακοσμήσεις, αγάλματα και μετάλλια, σιδηροκατασκευές, βιτρό, αδιαφανές και χρωματιστό γυαλί - όλα δικαιολογούν τη διακόσμηση ως αρχή της αρχιτεκτονικής, με βάση την αξία της γραμμής, στην οργανική δύναμη του φυτού και στα δομικά σύμβολα. Η αρχιτεκτονική της Οράντεα είναι αποτέλεσμα των αξιών που δημιουργήθηκαν από μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και αξιόλογη εθνοτική σύνθεση, υλοποιημένη με μια πολύτιμη ανταλλαγή σπάνιου πλούτου και σε μια κοινή κληρονομιά μεγάλου μεγαλείου και ομορφιάς. Με την εμφανή και σπάνια ιδιαιτερότητα της, φαίνεται να είναι εξαιρετικά πολύτιμη. Η κληρονομιά αποτελεί εδώ ένα ενοποιητικό στοιχείο, ένα όργανο της κοινωνικής συνοχής, που προκάλεσε ένα πολιτιστικό μωσαϊκό και μια πρωτότυπη σύνθεση, όπως τις διαλέκτους μιας γλώσσας - το αποτέλεσμα είναι μια υφολογική διάλεκτος που προκύπτει από αμοιβαίους καλλωπισμούς και γονιμοποιήσεις.

Η συμβολή αυτή, μια Ρουμανική υφολογική επέμβαση σε ένα σημαντικό ευρωπαϊκό ρεύμα, αξίζει ιδιαίτερη προσοχή και σημαντική προβολή, για να τονιστεί η ποιότητα, τη γενναιοδωρία, την αυθεντικότητα και την εξαιρετική αξία της αρμονικής συνύφανσης που προέκυψε.

Η αυθεντικότητα του χώρου διατηρήθηκε και τροφοδοτήθηκε πολύ καλά από τις προηγούμενες γενιές. Αν η τοπική ιδιαιτερότητα δεν καλοδιατηρηθεί, το μεγαλύτερο μέρος της πολιτιστικής ταυτότητας, τόσο σημαντική για την ταυτότητα ενός λαού, θα χαθεί. Ολόκληρη η κοινότητα πρέπει να αισθάνεται υποχρεωμένη για μεγαλύτερη προσοχή και ευαισθησία όσον αφορά την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και οι αρχές και οι εμπειρογνώμονες πρέπει να αναπτύξουν πολιτικές και δράσεις για τη διατήρηση μιας τέτοιας πολύτιμης κληρονομιάς. Είναι απαραίτητο να μελετηθούν και να γνωστοποιηθούν οι διαφορετικές απόψεις για τη διατήρηση και να επιλέγουν προσεκτικά οι κατάλληλες, προκειμένου να αποφευχθούν πιθανές παγίδες που μπορεί να προέλθουν από την προσπάθεια να διατηρηθεί μια ισορροπία μεταξύ διατήρησης και διαχείρισης της ιστορικής πόλης.
Toυριστικά Αξιοθέατα
Ποταμός Κρισούλ Ρεπέντε, με τα ξενοδοχεία Ιντερκοντινένταλ και Χίλτον και την Ολυμπιακή Πισίνα στο βάθος
Δημαρχείο

Αξίζει να επισκεφτεί κανείς το όμορφο κέντρο της πόλης , όπως και τα ιαματικά λουτρά Μπάιλε Φελίξ, προσβάσιμα με το λεωφορείο, λίγο έξω από την πόλη.

Αλλα αξιοθέατα είναι :
Κτίριο του θεάτρου

Μπαρόκ Μέγαρο της Οράντεα - σήμερα Muzeul Țării Crișurilor, θαυμάσιο μπαρόκ μουσείο με 365 περίφημα παράθυρα. Ηταν το ανάκτορο του Ρωμαιοκαθολικού επισκόπου μέχρι το 1945, οπότε το Κομμουνιστικό καθεστώςέκανε το κτίριο δημόσια περιουσία. Επεστράφη στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το 2003. Η συλλογή του περιλαμβάνει πολλά απολιθώματα δεινοσαύρων και πτηνών από τα ορυχεία βωξίτη στο Κορνέτ-Μπρουστούρι.
Catedrala barocă - ο μεγαλύτερος Μπαρόκ Καθεδρικός στη Ρουμανία.
Cetatea Oradea – Φρούριο της Οράντεα με πενταγωνικό σχήμα, είναι μια οχύρωση με τείχη από πέτρα σε ορισμένα μέρη του και ξύλινους πύργους στην πύλη και στις γωνίες του.
Biserica cu Lună – εκκλησία μοναδική στην Ευρώπη, με αστρονομικό ρολόι, που απεικονίζει τις φάσεις της σελήνης.
Pasajul Vulturul Negru – η εμπορική στοά "Μέγαρο του Μαύρου Αετού" (ή "Μέγαρο του Αετού"), που πήρε το όνομά του από τά διάσημα βιτρό με αετό του στην οροφή της.
Μουσείο Έντρε Όντυ - μουσείο αφιερωμένο σε ένα από τους μεγαλύτερους Ούγγρους ποιητές
Teatrul de Stat - το Κρατικό Θέατρο, στην καρδιά της πόλης, τα σχέδια για το οποίο έγιναν από δύο Αυστριακούς αρχιτέκτονες που είχαν κατασκευάσει περίπου 100 θέατρα και όπερες στην Ευρώπη από το τέλος του 19ου αιώνα.
Str. Republicii - ένας από τους ωραιότερους δρόμους της Τρανσυλβανίας, με πολλά κτίρια Αρ Νουβό.
Υπάρχουν επίσης περίπου 100 θρησκευτικά κτίρια διαφόρων δογμάτων στην Οραντέα, μεταξύ των οποίων τρεις συναγωγές (μόνο μία ακόμα σε χρήση) και η μεγαλύτερη εκκλησία των Βαπτιστών, Εκκλησία Βαπτιστών Εμμανουήλ, στην Ανατολική Ευρώπη.

Αδελφοποιήσεις

• Σεϊρά, Γαλλία
• Κοζλάντα, Ισπανία
• Ντέμπρετσεν, Ουγγαρία
• Τζιβαταγίμ, Ισραήλ
• Λινκόπινγκ, Σουηδία
• Μάντοβα, Ιταλία

Φωτογραφίες

Πλατεία Φερδινάνδου
Ιατρική σχολή
Μέγαρο Μαύρου αετού
Μπαρόκ Ρωμαιοκαθολικός καθεδρικός
Ποταμός Κρισούλ Ρεπέντε

Γηγενείς

Γιεχούντα Αμιτάλ (1924-2010), ραββίνος και πρώην υπουργός του Ισραήλ
Ιουλίου Μπαράτκι (γ. 1962), ποδοσφαιριστής
Κοσμίν Μπαρτσαουάν (γ. 1978), ποδοσφαιριστής
Γκαμπριέλ Μπάτορι, πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας (1608-1613)
Σίγκισμουντ, Μπάτορι, πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας (1586-1602)
Λάγιος Μπίρο (1880-1948), μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος
Ερνε Γκρυμπάουμ (1908-1945), εξπρεσιονιστής ζωγράφος
Εντρε Κάμπος (1906-1944), αθλητής ξιφασκίας
Αστέρης Κούτουλας, Έλληνας μουσικοπαραγωγός, σκηνοθέτης, μεταφραστής και συγγραφέας που ζει στο Βερολίνο
Μιχάι Νέσου (γ. 1983), ποδοσφαιριστής
Κλαούντιου Κεσέρου , (γ. 1986), ποδοσφαιριστής
Πέτερ Πάζμανυ (1570-1637), φιλόσοφος
Ζωρζ Πόλιτσερ (1903-1942), φιλόσοφος
Φρίντριχ Σορ (1888-1953), τραγουδιστής όπερας
Εντε Ζιγκλιγκέτι (1814-1878), συγγραφέας
Γιούλια Βάραντυ (γ. 1941), τραγουδίστρια όπερας
Νάντορ Βάγκνερ (1922-1997), γλύπτης

Παραπομπές

http://www.citypopulation.de/php/romania-bihor.php
«Medii lunare multianuale 1961–1990» (στα romanian). Administrația Natională de Meteorologie (Romanian National Administration of Meteorology). Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2010.CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
Varga E. Statistică recensăminte după limba maternă, respectiv naționalitate
Structura etno-demografică a României la recensământul din 2002
Encyclopædia Britannica Eleventh Edition
«Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2012.

Επαρχίες της Ρουμανίας

Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Εγκυκλοπαίδεια Ρουμανίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License