.
Ο Προτεσταντισμός ή Διαμαρτύρηση αποτελεί χριστιανικό κίνημα που εμφανίστηκε το 16ο αιώνα στη Γερμανία, και από εκεί εξαπλώθηκε στην κεντρική και δυτική Ευρώπη με την ονομασία «διαμαρτύρηση» ή «μεταρρύθμιση». Πρωτεργάτης του ήταν ο Γερμανός μοναχός Μαρτίνος Λούθηρος.
Η γένεση του Προτεσταντισμού
Το 1517 ο Μαρτίνος Λούθηρος άρχισε τη διαμαρτύρηση του κατά της Ρωμαϊκής Εκκλησίας. Ύστερα από μελέτη της προς Ρωμαίους επιστολής του αποστόλου Παύλου πείστηκε πως η σωτηρία της ψυχής του ανθρώπου ήταν αποτέλεσμα μόνο της Θείας Χάρης και της πίστης, κι όχι των αγαθών ή μη έργων. Για το λόγο αυτό ήρθε σε σύγκρουση με το θεσμό του συγχωροχαρτιού, που έδινε τότε η Καθολική Εκκλησία για την άφεση των αμαρτιών, και πιο συγκεκριμένα με τον Γιόχαν Τέτζελ ο οποίος πωλούσε συγχωροχάρτια την εποχή εκείνη στη Γερμανία ως απεσταλμένος του Πάπα.
Στις 31 Οκτωβρίου 1517 θυροκόλλησε στην εξώπορτα του μητροπολιτικού ναού της Βιτεμβέργης τις "95 θέσεις" του, που αποτελούσαν μια ανοιχτή επίθεση εναντίον του παπισμού. Οι "αντιθέσεις", που κυκλοφόρησε ο Γιόχαν Τέτζελ, δεν είχαν καμιά απήχηση και μάλιστα οι φοιτητές τις έκαψαν δημόσια.
Ο Λούθηρος κλήθηκε σε απολογία ενώπιον της Δίαιτας (Βουλής) της πόλης Βορμς, στη Γερμανία, τον Απρίλιο του 1521. Η απολογία του τελείωσε με τα εξής λόγια:
"Εάν δε με πείσουν, με επιχειρήματα από την Αγία Γραφή ή με αδιάσειστη λογική, δεν μπορώ να αναιρέσω τις θέσεις μου, γιατί δεν πιστεύω στο αλάθητο του πάπα, ούτε στο αλάθητο των συνόδων, γιατί όλοι γνωρίζουν ότι πολλές φορές και οι πάπες και οι σύνοδοι έχουν σφάλει και έχουν πέσει σε αντιφάσεις. Εγώ έχω πειστεί από τα βιβλικά επιχειρήματα που έχω ήδη αναφέρει, και είμαι απόλυτα ενωμένος με το λόγο του Θεού. Δεν μπορώ και δε θέλω να ανακαλέσω τίποτα, γιατί δεν είναι ορθό, και αντίθετα είναι επικίνδυνο να πράττει κανείς αντίθετα με τη φωνή της συνείδησής του. Ο Θεός ας με βοηθήσει".
Με τα επόμενα έργα του ο Λούθηρος μεγάλωσε το χάσμα που τον χώριζε με την Καθολική Εκκλησία, ενώ βρήκε ιδιαίτερη απήχηση στη Γερμανία, αλλά και σε άλλες χώρες της βόρειας, κυρίως, Ευρώπης.
Ο πάπας αφόρισε το Λούθηρο κι αυτός έκαψε δημόσια τις "βούλες" του πάπα. Έτσι άρχισε μια διαμάχη, που έμελλε να τελειώσει μόνο με την απόσπαση των προτεσταντών από την καθολική Εκκλησία. Εκείνο όμως που περισσότερο κατάγγειλε ο Λούθηρος, ήταν η ανάμειξη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην κοσμική εξουσία. Αν και αρχικά δεν σχεδίαζε μια ευρεία μεταρρύθμιση, το πεισματικά ανυποχώρητο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αλλά και η έντονη προσωπικότητα του ίδιου του Λούθηρου εξελίχθηκαν σε μια αντιπαράθεση που οδήγησε στη δημιουργία ενός από τους τρεις μεγάλους κλάδους, του Χριστιανισμού, μαζί με τον Ρωμαιοκαθολικισμό και την Ορθοδοξία.
Βασικά δόγματα του Προτεσταντισμού
Τα βασικά δόγματα που δίδαξε ο Λούθηρος και δέχτηκαν οι οπαδοί του είναι τα εξής πέντε (οι πέντε αρχές):
* Solus Christus: Μόνο ο Χριστός.
Οι Προτεστάντες χαρακτηρίζουν τα δόγματα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας σχετικά με τον Πάπα ως εκπρόσωπο του Χριστού επί της γης, την αρχή των αγαθών έργων, και την ιδέα για "αξιομισθίες αγίων" οι οποίες αποθηκεύονται και οι πιστοί μπορούν να επωφεληθούν από αυτές, ως άρνηση του ότι ο Χριστός είναι ο μόνος μεσολαβητής μεταξύ Θεού και ανθρώπων.
* Sola scriptura: Μόνο η Γραφή.
Οι Προτεστάντες δέχονται ως μόνη αυθεντία την Αγία Γραφή, ταυτίζοντάς την με την Αποκάλυψη του Θεού. Πιστεύουν ότι οι διδασκαλίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας (και κατ' επέκταση, της Ορθόδοξης)[1] συσκοτίζουν τις διδασκαλίες της Αγίας Γραφής μπερδεύοντάς τα με την εκκλησιαστική ιστορία και δόγματα που προέκυψαν στη συνέχεια.
* Sola fide: Μόνο η πίστη.
Οι Προτεστάντες πιστεύουν ότι η πίστη στον Χριστό μονάχα είναι αρκετή για την αιώνια σωτηρία, βασιζόμενοι γι' αυτό στο εδάφιο της προς Εφεσίους επιστολής του Παύλου, σε αντίθεση με τους Καθολικούς που θεωρούν ότι "η πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή" (όπως γράφει η επιστολή Ιακώβου 2:20), και θεωρούν ότι η διάπραξη καλών έργων επιβεβαιώνει την πίστη στον Χριστό και τη διδασκαλία Του.
* Sola gratia: Μόνο η Χάρη.
Η ρωμαιοκαθολική πίστη για τα μέσα της σωτηρίας θεωρείται από τους Προτεστάντες ως μείγμα εμπιστοσύνης στη Χάρη του Θεύ και πεποίθηση στα οφέλη των καλών έργων που κάνει με αγάπη ο άνθρωπος από μόνος του. Οι μεταρρυθμιστές πήραν τη θέση ότι η σωτηρία εξαρτάται αποκλειστικά από τα δώρα του Θεού, τα οποία διανέμει το Άγιο Πνεύμα σύμφωνα με το απολυτρωτικό έργο του Ιησού Χριστού. Σύμφωνα με τον Λούθηρο, η σωτηρία είναι δώρο που οι άνθρωποι δεν το αξίζουν, και χορηγείται από το έλεος του Θεού, ενώ ο άνθρωπος δεν μπορεί να κερδίσει τη σωτηρία.
* Soli Deo gloria: Δόξα μόνο στο Θεό
Η δόξα οφείλεται αποκλειστικά στο Θεό, αφού η σωτηρία οφείλεται αποκλειστικά στο δικό Του θέλημα και δράση - όχι μόνο στο δώρο της εξιλαστήριας θυσίας του Χριστού στο σταυρό, αλλά επίσης στο δώρο της πίστης σ' αυτή την εξιλέωση, η οποία δημιουργείται στην καρδιά του Χριστού από το Άγιο Πνεύμα. Οι μεταρρυθμιστές πίστευαν ότι τα ανθρώπινα όντα, οι Πάπες, ακόμα και οι άγιοι, δεν αξίζουν τη δόξα που τους αποδίδεται.
Άλλα βασικά δόγματα του Προτεσταντισμού είναι τα εξής:
* η Αγία Γραφή μπορεί να ερμηνεύεται κατά συνείδηση.
* Η ιεροσύνη δεν είναι ιδιαίτερο μυστήριο, αλλά κάθε Χριστιανός μπορεί να γίνει ιερέας.
* Ο γάμος είναι θεμιτός για τους ιερείς (πράγμα που ήδη ίσχυε από τα αρχαία χρόνια στην Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά όχι στη Ρωμαιοκαθολική).
* Η Θεία Λειτουργία πρέπει να γίνεται, όχι στη λατινική γλώσσα, αλλά στις τοπικές, κατανοητές για τον απλό κόσμο, γλώσσες. (Άρνηση του καθολικού δόγματος για τις "τρεις ιερές γλώσσες" - Η θέση αυτή συμπίπτει με τη θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας).
* Το μοναδικό μυστήριο που είναι πραγματικό και ολοκληρωμένο είναι το βάπτισμα.
Δύο από τους πρωτεργάτες της Μεταρρύθμισης, ο Έρασμος και ο Λούθηρος, εξέφραζαν διαφορετικές απόψεις από την Καθολική Εκκλησία ως προς το πρωτείο των Γραφών. Η Καθολική αρχή (που είναι κοινή με της Ορθόδοξης Εκκλησίας) δίδασκε την υπεροχή της Εκκλησίας επί της Γραφής, καθώς η Καινή Διαθήκη γράφτηκε για να υπηρετεί την Εκκλησία, η οποία κατά το 2ο μ.Χ. αι., αποδέχτηκε ορισμένα κείμενα της Γραφής και απέρριψε άλλα καθώς συνέτασσε τον Κανόνας της Αγίας Γραφής. Σύμφωνα όμως με την κοινή παράδοση του Έρασμου και του Λούθηρου η Εκκλησία δεν είναι αλάθητη, ενώ πρέπει να είναι διάκονος του λόγου του Θεού, ο οποίος ταυτίζεται με την Αγία Γραφή και θεωρείται ότι υπήρξε πριν από την Εκκλησία και είναι το θεμέλιο της.
Εκεί που ο Έρασμος διαφωνούσε με τον Λούθηρο ήταν η διδασκαλία του τελευταίου ως προς τον προορισμό του ανθρώπου δηλ. ότι όλοι οι άνθρωποι είναι αμαρτωλοί και τους πρέπει καταδίκη. Σύμφωνα με τον Λούθηρο, η σωτηρία είναι δώρο που δεν το αξίζουν, και χορηγείται από το έλεος του Θεού, ενώ ο άνθρωπος δεν μπορεί να κερδίσει τη σωτηρία. Πίστευε ότι οι διδασκαλίες της Εκκλησίας για τα πνευματικά οφέλη από τη νηστεία, οι πωλήσεις αφέσεων, τα προσκυνήματα, έτρεφαν την ανθρώπινη υπερηφάνεια και υπεροψία και έκαναν τον πιστό να νοιώθει σίγουρος για τη σωτηρία του.
Έτσι, ο Λούθηρος με τον Ιωάννη Καλβίνο κήρυξαν ότι η ανθρωπότητα είναι αμαρτωλή και διεφθαρμένη και το χάσμα μεταξύ ανθρώπου και Θεού είναι πολύ μεγάλο για να υπερνικηθεί από ανθρώπινα έργα. Μόνο ο Θεός μπορεί να σώσει τον άνθρωπο ενώ ούτε και ο πιο χαρισματικός δεν αξίζει μία θέση μεταξύ των εκλεκτών.
Εξέλιξη του Προτεσταντισμού
Σύντομα ο Προτεσταντισμός έπαψε να είναι ενιαίο δόγμα. Δημιουργήθηκαν διάφορες παραλλαγές του, απ' τις οποίες πιο σημαντικές είναι αυτή των ζβιγγλιανών (από τον ιδρυτή της Ζβίγγλιο) και των καλβινιστών (απο τον Καλβίνο). Οι παραλλαγές αυτές ξεκίνησαν από την Ελβετία, αλλά διαδόθηκαν και σε άλλες χώρες, όπως στη Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία κλπ. Μια βασική διαφορά των Ζβιγγλιανών και Καλβινιστών με τους Λουθηρανούς είναι πάνω στο θέμα της σωτηρίας του ατόμου. Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι ο άνθρωπος σώζεται με την πίστη του, ενώ οι άλλοι λένε πως σώζονται μόνο εκείνοι που εκ των προτέρων έχει καθορίσει ο Θεός (Απόλυτος Προορισμός). Μια άλλη διαφορά βρίσκεται στη σημασία της Θείας Ευχαριστίας. Ο Λούθηρος έλεγε ότι ο άνθρωπος πραγματικά πίνει το αίμα και το σώμα του Χριστού, ενώ οι Καλβινιστές και Ζβιγγλιανοί πιστεύουν πως αυτό γίνεται μόνο μεταφορικά.
Παράλληλα με αυτά τα μεγάλα (σε αριθμό πιστών) δόγματα, υπάρχουν κι άλλα, μικρότερης σημασίας δόγματα, μέσα στους κόλπους του προτεσταντισμού. Άλλα είναι παλιά και άλλα υπάγονται στον Νεοπροτεσταντισμό.
Υποσημειώσεις
1. ↑ «Δια τους Πατέρας η αυθεντία δεν είναι μόνον η Βίβλος, αλλά η Βίβλος συν τοις θεουμένοις, τ. ε. τοις προφήταις, τοις αποστόλοις, τοις αγίοις, δηλαδή τη παραδόσει της Πεντηκοστής, δι' ης το άγιον Πνεύμα θεοί τους εκκρίτους και δι’ αυτών φωτίζει τους φωτιζόμενους και καθαρίζει τους κατηχουμένους. Η Βίβλος δεν είναι καθ' εαυτήν ούτε θεό - πνευστός, ούτε αλάθητος. Γίνεται θεόπνευστος και απλανής, εντός της κοινωνίας τών αγίων, οι οποίοι έχουν την πείραν της απερίγραπτου θείας δόξης, την περιγραφείσαν εν τη Βίβλω, αλλά ουχί μεταδοθείσαν δια μόνης της Βίβλου. Εις τους εκτός της ζώσης παραδόσεως της θεωρίας…» (=θεοπτίας, θεοφανείας), δηλαδή εις τους εκτός της Εκκλησίας, «…η Βίβλος παραμένει βιβλίον κλειστόν, το οποίον δεν ξεκλειδώνει τα μυστήριά της, εφ' όσον λείπει η κλεις της θεωρίας εις τας χείρας τών θεουμένων του σώματος του Χριστού» (Π. Ιωάννης Ρωμανίδης, Χαριστήρια Μελίτωνος, σελ.498).
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
* Προτεσταντισμός, Ρωμαιοκαθολικισμός και Ανεξιθρησκεία: Σάββας Αγουρίδης, Ανοχή και Ανεξιθρησκεία στο Δυτικό Κόσμο.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
