Ο Λεχ Βαλέσα (πολ.: Lech Wałęsa, σωστότερη προφορά: Βαουένσα, 29 Σεπτεμβρίου 1943) είναι Πολωνός πρώην ακτιβιστής, συνιδρυτής του ιστορικού συνδικάτου «Αλληλεγγύη» (Solidarność), πολιτικός, πρόεδρος της χώρας από το 1990 ως το 1995.
Βιογραφία
Γεννήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 1943 στο χωριό Πόποβο της Πολωνίας, όπου μεγάλωσε ως μέλος φτωχής οικογένειας. Πιστός Καθολικός, έχει δηλώσει ότι η πίστη του τον βοήθησε πάντοτε σε δύσκολες στιγμές. Μετά τη σχολική του εκπαίδευση, βρήκε δουλειά το 1967 στα Ναυπηγεία Λένιν της πόλης Γκντανσκ (Stocznia Gdańska im. Lenina, σήμερα Stocznia Gdańska). Το 1969 παντρεύτηκε την Danuta Gołoś, με την οποία απέκτησε οκτώ παιδιά.
Το 1970 έγινε μέλος της παράνομης απεργιακής επιτροπής των ναυπηγείων, όπου δούλευε. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις της εποχής είχαν αιματηρή κατάληξη, καθώς 40 άνθρωποι σκοτώθηκαν από την αστυνομία, ενώ ο Βαλέσα συνελήφθη, καταδικάστηκε για αντικοινωνική συμπεριφορά και εξέτισε ποινή φυλάκισης ενός έτους. Το 1976 επιχείρησε να συγκεντρώσει υπογραφές για την ανέγερση μνημείου για τους νεκρούς εργάτες της απεργίας του 1970, ενέργεια που οδήγησε στο να χάσει την εργασία του στα Ναυπηγεία. Καθώς ήταν σε ανεπίσημη μαύρη λίστα, δεν μπορούσε να βρει δουλειά και επιζούσε με τη βοήθεια των φίλων του.
Το 1978 συμμετείχε στην ίδρυση της παράνομης οργάνωσης «Ένωση για το Ελεύθερο Εμπόριο» (Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża). Συνελήφθη πολλές φορές γι' αυτό, δικάστηκε το 1979 με την κατηγορία της δημιουργίας αντικρατικής οργάνωσης, αλλά, καθώς δεν αποδείχθηκε η ενοχή του, αθωώθηκε, αφέθηκε ελεύθερος στις αρχές του 1980 και επανήλθε στην εργασία του στα Ναυπηγεία.
Στις 14 Αυγούστου του 1980 μπήκε επικεφαλής μεγάλης απεργίας των Ναυπηγείων, που σύντομα επεκτάθηκε αυθόρμητα σε όλη τη χώρα. Λίγο αργότερα έπεισε συναδέλφους του να δημιουργήσουν Συντονιστική Απεργιακή Επιτροπή (Międzyzakładowy Komitet Strajkowy) για το συντονισμό των κινητοποιήσεων σε όλη τη χώρα. Το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, η Κομμουνιστική Κυβέρνηση υπέγραψε συμφωνία με την Επιτροπή, με την οποία επέτρεπε τη δημιουργία οργανώσεων. Έτσι, η Συντονιστική Απεργιακή Επιτροπή νομιμοποιήθηκε, μετονομαζόμενη σε «Αλληλεγγύη» (Solidarność) και με Πρόεδρο τον Λεχ Βαλέσα. Ο Βαλέσα κράτησε τη θέση αυτή μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου 1981, οπότε συνελήφθη. Ο Στρατηγός Γιαρουζέλσκι κήρυξε στρατιωτικό νόμο, βάσει του οποίου ο Βαλέσα έμεινε φυλακισμένος στη νοτιο-ανατολική Πολωνία, κοντά στα σύνορα με τη Σοβιετική Ένωση, μέχρι τις 14 Νοεμβρίου 1982.
Το 1983 ζήτησε να επανέλθει στα Ναυπηγεία του Γκντανσκ ως απλός ηλεκτρολόγος. Ενώ του συμπεριφέρονταν ως απλό εργάτη, στην ουσία ήταν σε κατ' οίκον περιορισμό μέχρι το 1987. Το 1983 του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, το οποίο δεν πήγε να παραλάβει ο ίδιος, φοβούμενος ότι θα του απαγορευτεί κατόπιν η είσοδος στη χώρα. Το παρέλαβε η σύζυγός του, ενώ το χρηματικό έπαθλο το δώρισε στην «Αλληλεγγύη», η οποία έδρευε, εξόριστη, στις Βρυξέλλες.
Από το 1987 ως το 1990, ο Βαλέσα ήταν πρόεδρος της ημιπαράνομης Προσωρινής Εκτελεστικής Επιτροπής της Αλληλεγγύης. Το 1988 οργάνωσε κατάληψη στα Ναυπηγεία, με μοναδικό αίτημα την επανανομιμοποίηση της οργάνωσης. Μετά από ογδόντα ημέρες, η Κυβέρνηση δέχθηκε να ξεκινήσουν συνομιλίες. Με τη Συμφωνία της Στρογγυλής Τραπέζης στις 15 Απριλίου 1989, η κομμουνιστική κυβέρνηση δέχθηκε να νομιμοποιηθεί η Αλληλεγγύη και να προκηρυχθούν ημι-ελεύθερες εκλογές για την πλήρωση του 35% των εδρών του Κοινοβουλίου (το υπόλοιπο 65% μπορούσε να καταληφθεί μόνο από μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος και συμμάχους τους).
Η Πολιτική Επιτροπή της Αλληλεγγύης, την οποία οργάνωσε ο Βαλέσα ως συμβουλευτικό σώμα, αλλά στην ουσία ήταν πολιτικό κόμμα, έλαβε μέρος στις εκλογές του Ιουνίου του 1989, στις οποίες η αντιπολίτευση κέρδισε το σύνολο των εδρών που υπόκειντο σε εκλογή, καθώς και όλες, πλην μιας, των εδρών της επανασυσταθείσας Γερουσίας. Τα αποτελέσματα αυτά υποχρέωσαν τον πρόεδρο στρατηγό Γιαρουζέλσκι να ζητήσει από τον Λεχ Βαλέσα (ο ρόλος του οποίου στην πολιτική σκηνή έγινε πολύ σπουδαιότερος από ό,τι θα δικαιολογούσε η θέση του προέδρου ενός συνδικάτου) να προτείνει τρεις υποψηφίους, σε έναν εκ των οποίων θα ανέθετε τον σχηματισμό κυβέρνησης. Έτσι, αφού πείσθηκαν από τον Βαλέσα οι ηγέτες κομμάτων που συμμαχούσαν με τους κομμουνιστές να σχηματίσουν και να στηρίξουν μια μη-κομμουνιστική κυβέρνηση, με την επιλογή ως πρωθυπουργού του Ταντέους Μαζοβιέτσκι συγκροτήθηκε και έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης στις 24 Αυγούστου 1989 η πρώτη μη-κομμουνιστική κυβέρνηση που σχηματίστηκε στη σοβιετική ζώνη επιρροής.
Μετά την παραίτηση του στρατηγού Γιαρουζέλσκι το φθινόπωρο του 1990, ο Βαλέσα, αν και δεν το ήθελε -όπως διατεινόταν-, έθεσε υποψηφιότητα και στις 9 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, υπερισχύοντας του Ταντέους Μαζοβιέτσκι και άλλων, εξελέγη Πρόεδρος της χώρας για πέντε χρόνια. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, ακολούθησε την τακτική της συχνής αλλαγής της κυβερνητικής σύνθεσης, πράγμα που έγινε αντικείμενο κριτικής από την αντιπολίτευση και τον οδήγησε στο να χάσει την ευρεία λαϊκή του αποδοχή ως τα τέλη της θητείας του, το 1995. Έτσι, έχασε τις προεδρικές εκλογές του 1995, τις οποίες κέρδισε ο Αλεξάντερ Κβασνιέβσκι. Τις εκλογές αυτές τις έχασε με διαφορά μικρότερη του 1%, και αν είχε αποδειχθεί πριν από τις εκλογές ότι ο αντίπαλός του ψευδώς υποστήριζε ότι έχει πανεπιστημιακό δίπλωμα (ως επιχείρημα υπεροχής έναντι του Βαλέσα), ίσως ο Βαλέσα να μην τις είχε χάσει.
Μετά την ήττα, ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από την πολιτική, πλην όμως βοήθησε στην οργάνωση του κόμματος «Εκλογική Δράση Αλληλεγγύης» (Akcja Wyborcza Solidarność), το οποίο κέρδισε τις κοινοβουλευτικές εκλογές. Ήταν εκ νέου υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2000, στις οποίες έλαβε μόλις το 1% των ψήφων. Έκτοτε, έκανε πράξη την απόσυρσή του από την πολιτική και διδάσκει ιστορία και πολιτική της Ανατολικής Ευρώπης σε διάφορα ξένα Πανεπιστήμια.
Εκτός από το Νόμπελ Ειρήνης του 1983, ο Βαλέσα έλαβε πολλές άλλες τιμητικές διακρίσεις. Το 2001 έλαβε το βραβείο «Pacem in Terris». Στις 10 Μαΐου 2004, το όνομά του δόθηκε στο διεθνές αεροδρόμιο του Γκντανσκ και η υπογραφή του ενσωματώθηκε στο λογότυπο του αεροδρομίου. Έχει λάβει δεκάδες μετάλλια από διάφορες χώρες, ενώ έχει αναγορευθεί επίτιμος διδάκτωρ από 33 Πανεπιστήμια όλου του κόσμου.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
CNN (Αγγλικά)
Η βιογραφία του Λεχ Βαλέσα (Αγγλικά)
Το Βραβείο Νόμπελ του 1983 (Αγγλικά)
Συνέντευξη στο BBC
Ινστιτούτο Lech Wałęsa
Πρόεδροι της Δημοκρατίας της Πολωνίας (1990-σήμερα)
Βόιτσεχ Γιαρουζέλσκι Λεχ Βαλέσα Αλεξάντερ Κβασνιέβσκι Λεχ Κατσίνσκι Μπρονίσλαφ Κομορόφσκι (υπηρ.) Μπογκντάν Μπορούσεβιτς (υπηρ.) Γκρέγκορζ Σέτινα (υπηρ.) Μπρονίσλαφ Κομορόφσκι Αντρέι Ντούντα
Βραβευμένοι με Νόμπελ Ειρήνης 1976–2000
Μπέτι Ουίλιαμς / Μέιριντ Κόριγκαν (1976) Διεθνής Αμνηστία (1977) Ανουάρ Σαντάτ / Μεναχέμ Μπέγκιν (1978) Μητέρα Τερέζα (1979) Αδόλφο Πέρες Εσκιβέλ (1980) Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (1981) Άλβα Μίρνταλ / Αλφόνσο Γκαρσία Ρόμπλες (1982) Λεχ Βαλέσα (1983) Ντέσμοντ Τούτου (1984) Διεθνής Γιατροί για την Αποφυγή Πυρηνικού Πολέμου (1985) Έλι Βίζελ (1986) Όσκαρ Άριας (1987) Eιρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ (1988) Τεντζίν Γκιάτσο, ο 14ος Δαλάι Λάμα (1989) Μιχαήλ Γκορμπατσώφ (1990) Αούνγκ Σαν Σου Κι (1991) Ριγομπέρτα Μεντσού (1992) Νέλσον Μαντέλα / Φρεντερίκ Ντε Κλερκ (1993) Γιάσερ Αραφάτ / Σιμόν Πέρες / Γιτζάκ Ράμπιν (1994) Γιόζεφ Ρότμπλατ / Συνέδρια στο Pugwash για την Επιστήμη και τα Ζητήματα του Κόσμου (1995) Κάρλος Φιλίπε Χιμένες Μπέλο / Ζοζέ Ράμος Όρτα (1996) Διεθνής Εκστρατεία για την Απαγόρευση των Ναρκών / Τζόντι Ουίλιαμς (1997) Τζων Χιουμ / Ντέιβιντ Τριμπλ (1998) Γιατροί Χωρίς Σύνορα (1999) Κιμ Ντέ-τζουνγκ (2000)
Υπόλοιπες περίοδοι: (1901-1925) (1926-1950) (1951–1975) (2001–2025)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
