Η Ελίζα Ορσέσκοβα (πολωνικά: Eliza Orzeszkowa, λευκορωσικά: Эліза Ажэшка, 6 Ιουνίου 1841 - 18 Μαΐου 1910) ήταν Πολωνίδα μυθιστοριογράφος και μία από τις κυριότερες μορφές του θετικισμού στην Πολωνία.[1] Το 1905, μαζί με τον Χένρικ Σιενκιέβιτς, υπήρξε υποψήφια για Νόμπελ Λογοτεχνίας. Γόνος ευγενικής οικογένειας, γεννήθηκε στο Μιλκόβισνα και πέθανε στο Γκρόντνο (σήμερα μέρος της Λευκορωσίας).[2] Σε ηλικία 16 ετών παντρεύτηκε τον Πιοτρ Ορσέσκο, έναν ευγενή, και κατά τα διπλάσια χρόνια μεγαλύτερό της, ο οποίος εξορίστηκε μετά την εξέγερση του 1863. Το 1869, χώρισαν με κάθε επισημότητα.[3] Το 1894, παντρεύτηκε ξανά, με τον Στάνισλαβ Ναχόρσκι, με τον οποίον διατηρούσαν σχέση 30 περίπου ετών, ο οποίος, όμως, απεβίωσε λίγα χρόνια μετά τον γάμο.[4]
Στο συγγραφικό της έργο υπάρχουν 20 μυθιστορήματα και 120 δυναμικά σκετς, δράματα και νουβέλες. Το κυριότερο θέμα του έργου της ήταν η κοινωνία της υπό κατοχή χώρας της. Μερικά παραδείγματα του έργου της είναι το Eli Makower (1875), το οποίο σχολιάζει τις σχέσεις των Εβραίων με τους ευγενείς, καθώς και το Meir Ezofowicz (1878), το οποίο εστιάζεται στη διαμάχη των χριστιανών Εβραίων με τους μοντέρνους ελευθεριστές. Άλλα γνωστά της έργα είναι τα δύο που έγραψε για τον ποταμό Νέμεν (μέρος σήμερα της Λευκορωσίας), το Cham και το Nad Niemnem, το 1888. Το δεύτερο θεωρείται μάλλον το πιο δημοφιλές της έργο, το οποίο σε κάποιες περιπτώσεις συγκρίνεται με το Pan Tadeusz, το οποίο έχει θέμα την πολωνική αριστοκρατία απέναντι στις πολιτικές και κοινωνικές εντολές.
Η μελέτη της στον πατριωτισμό και στον κοσμοπολιτισμό, έκανε την εμφάνισή της το 1880. Τόμοι του έργου της κυκλοφόρησαν στη Βαρσοβία, μεταξύ το 1884 και το 1888. Πολλά έργα της είναι διαθέσιμα και στη γερμανική γλώσσα. Στο Νόμπελ στο οποίο υπήρξε υποψήφια δεν μοιράστηκε από την επιτροπή, με τον Σιενκιέβιτς να το κερδίζει (υποψήφιος υπήρξε και το Τολστόι).[5]
Επιλεκτική εργογραφία
Obrazek z lat głodowych 1866
Ostatnia miłość, 1868
Z życia realisty, 1868
Na prowincji, 1870
W klatce, 1870
Cnotliwi, 1871
Pamiętnik Wacławy, 1871
Pan Graba, 1872
Na dnie sumienia, 1873
Marta, 1873
Eli Makower, 1875
Rodzina Brochwiczów, 1876
Pompalińscy, 1876
Maria, 1877
Meir Ezofowicz, 1878
Z różnych sfer, 1879–1882
Widma, 1881
Sylwek Cmentarnik, 1881
Zygmunt Ławicz i jego koledzy, 1881
Bańka mydlana, 1882–1883
Pierwotni, 1883
Niziny, 1885
Dziurdziowie, 1885
Mirtala, 1886
Nad Niemnem (On the Niemen), 1888
Cham (The Boor), 1888
Panna Antonina (collection of novels), 1888
W zimowy wieczór (collection of novels), 1888
Czciciel potęgi, 1891
Jędza, 1891
Bene nati, 1891
Westalka, 1891
Dwa bieguny, 1893
Melancholicy, 1896
Australczyk, 1896
Iskry (collection of novels), 1898
Argonauci (The Argonauts),[6] 1900
Ad astra. Dwugłos, 1904
I pieśń niech zapłacze, 1904
Gloria victis (collection of novellas), 1910
Δημοσιογραφία και κοινωνική δικαιοσύνη
Kilka słów o kobietach (On women),[7] 1870
Patriotyzm i kosmopolityzm, 1880
O Żydach i kwestii żydowskiej, 1882
Παραπομπές
Eliza Orzeszkowa, Britannica, Retrieved 5 June 2016
"Eliza Orzeszkowa" from the Encyclopædia Britannica. Retrieved September 22, 2011.
Prof. dr hab. Józef Bachórz, Eliza Orzeszkowa. Virtual Library of Polish Literature. Retrieved September 22, 2011.
Eliza Orzeszkowa. Słownik pisarzy polskich. Brykowisko. Retrieved September 22, 2011.
The Nobel Prize in Literature: Nominations and Reports 1901–1950
Project Gutenberg's "The Argonauts" by Eliza Orzeszko (aka Orzeszkowa). Translator: Jeremiah Curtin, 1901.
"Kilka słów o kobietach" by E. Orzeszkowa. Kujawsko-Pomorska Digital Library. Retrieved September 23, 2011.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Έργα του/της Eliza Orzeszkowa στο Project Gutenberg
Έργα της/του ή για την/τον Ελίζα Ορσέσκοβα στο Internet Archive
http://mojepodrozeliterackie.blogspot.com/2014/02/szlakiem-elizy-orzeszkowej.html
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
