.
«Εν οίδα ότι ουδέν οίδα» (αρχαία: Ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα, νεοελλ. ένα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα, λατ. scio me nihil scire) είναι απόφθεγμα που αποδόθηκε στον φιλόσοφο Σωκράτη.
Προέλευση και ερμηνείες
Η λατινική αντίστοιχη φράση ("ipse se nihil scire id unum sciat") [1] προέρχεται, κατά πάση πιθανότητα, από ελληνικό κείμενο (βλ. παρακάτω)[2]. Αναφέρεται επίσης ως "scio me nihil scire" ή "scio me nescire". Υπάρχει το ενδεχόμενο η φράση "ἓν οἶδα [ὅτι] οὐδὲν οἶδα" να αποτελεί μεταγενέστερη μετάφραση[3].
Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, το "ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα" συνδέεται επίσης με την απάντηση της Πυθίας πως o Σωκράτης είναι σοφότερος, αφού είχε επίγνωση της άγνοιάς του.[4]
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα
Η απάντηση της Πυθίας –πως κανένας δεν είναι σοφότερος από τον Σωκράτη– βρίσκεται στο σημείο 21α της Απολογίας Σωκράτους, κατά Πλάτωνα:
Πλάτων, Απολογία Σωκράτους [21α])[5]
οὗτος [21a] ἐμός τε ἑταῖρος ἦν ἐκ νέου καὶ ὑμῶν τῷ πλήθει ἑταῖρός τε καὶ συνέφυγε τὴν φυγὴν ταύτην καὶ μεθ᾽ ὑμῶν κατῆλθε. καὶ ἴστε δὴ οἷος ἦν Χαιρεφῶν, ὡς σφοδρὸς ἐφ᾽ ὅτι ὁρμήσειεν. καὶ δή ποτε καὶ εἰς Δελφοὺς ἐλθὼν ἐτόλμησε τοῦτο μαντεύσασθαι —καί, ὅπερ λέγω, μὴ θορυβεῖτε, ὦ ἄνδρες— ἤρετο γὰρ δὴ εἴ τις ἐμοῦ εἴη σοφώτερος. ἀνεῖλεν οὖν ἡ Πυθία μηδένα σοφώτερον εἶναι. καὶ τούτων πέρι ὁ ἀδελφὸς ὑμῖν αὐτοῦ οὑτοσὶ μαρτυρήσει, ἐπειδὴ ἐκεῖνος τετελεύτηκεν.
Ήτανε [21a] φίλος μου από νέος και φίλος των δημοκρατικών και μαζί σας εξορίσθηκε και μαζί σας ξαναγύρισε. Και ξέρετε δα τί άνθρωπος ήτανε ο Χαιρεφών, πόσο ήτανε ακράτητος σ᾽ ό,τι κι αν επιχειρούσε. Και λοιπόν κάποτε πήγε και στους Δελφούς και τόλμησε να ρωτήσει το μαντείο γι᾽ αυτό το ζήτημα· και μην ξαφνισθείτε γι᾽ αυτό που θα σας πω, ω άνδρες Αθηναίοι. Ρώτησε δηλαδή αν είναι κανένας σοφότερος από μένα. Η Πυθία λοιπόν αποκρίθηκε πως κανένας δεν είναι σοφότερος. Και γι᾽ αυτό το πράγμα σάς φέρνω μάρτυρα τον αδελφό του, αυτόν εδώ, γιατί εκείνος είναι πεθαμένος.
Η φράση που πλησιάζει περισσότερο το «Έν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα» εντοπίζεται στο σημείο 21d της Απολογίας Σωκράτους
Πλάτων, Απολογία Σωκράτους [21d][6]
[21d] ἐντεῦθεν οὖν τούτῳ τε ἀπηχθόμην καὶ πολλοῖς τῶν παρόντων· πρὸς ἐμαυτὸν δ᾽ οὖν ἀπιὼν ἐλογιζόμην ὅτι τούτου μὲν τοῦ ἀνθρώπου ἐγὼ σοφώτερός εἰμι· κινδυνεύει μὲν γὰρ ἡμῶν οὐδέτερος οὐδὲν καλὸν κἀγαθὸν εἰδέναι, ἀλλ᾽ οὗτος μὲν οἴεταί τι εἰδέναι οὐκ εἰδώς, ἐγὼ δέ, ὥσπερ οὖν οὐκ οἶδα, οὐδὲ οἴομαι· ἔοικα γοῦν τούτου γε σμικρῷ τινι αὐτῷ τούτῳ σοφώτερος εἶναι, ὅτι ἃ μὴ οἶδα οὐδὲ οἴομαι εἰδέναι. ἐντεῦθεν ἐπ᾽ ἄλλον ᾖα τῶν ἐκείνου δοκούντων σοφωτέρων εἶναι καί [21e] μοι ταὐτὰ ταῦτα ἔδοξε, καὶ ἐνταῦθα κἀκείνῳ καὶ ἄλλοις πολλοῖς ἀπηχθόμην...
[21d]Από τότε κι αυτός μ᾽ εχθρεύθηκε και άλλοι πολλοί που ήταν μπροστά. Εγώ λοιπόν, καθώς έφευγα, έλεγα με τον εαυτό μου πως απ᾽ αυτόν τον άνθρωπο είμαι σοφότερος· γιατί κανένας από τους δυο μας σχεδόν δεν ξέρει τίποτε ωραίο ή καλό· αυτός όμως νόμιζε πως κάτι ξέρει χωρίς να ξέρει, ενώ εγώ, καθώς δεν ξέρω, έτσι ουδέ νομίζω πως ξέρω. Μου φαίνεται λοιπόν πως απ᾽ αυτόν είμαι λιγάκι σοφότερος δηλαδή τούτο μόνο, πως τουλάχιστο δεν νομίζω πως ξέρω εκείνα που δεν ξέρω. Ύστερα απ᾽ αυτόν επήγα σε άλλον από κείνους που περνούν για σοφότεροι κι απ᾽ αυτόν και [21e] τα ίδια πάλι κι απαράλλακτα βρήκα. Και εδώ έγινα πάλι μισητός και σε τούτον και σε άλλους...
Πλάτων, Μένων [79e–81e] [7]
[79e–81e] καὶ νῦν περὶ ἀρετῆς ὃ ἔστιν ἐγὼ μὲν οὐκ οἶδα, σὺ
μέντοι ἴσως πρότερον μὲν ᾔδησθα πρὶν ἐμοῦ ἅψασθαι, νῦν
μέντοι ὅμοιος εἶ οὐκ εἰδότι. ὅμως δὲ ἐθέλω μετὰ σοῦ
σκέψασθαι καὶ συζητῆσαι ὅτι ποτέ ἐστιν.
Μένων [79e–81e] Και τώρα περί της αρετής εγώ μεν δεν έχω ιδέαν τι πράγμα είναι, συ
[79e–81e] όμως ίσως το ήξερες προτού έλθεις σε επαφή μαζί μου, τώρα
δε ομοιάζεις με άνθρωπο που δεν το ξέρει. Εν τούτοις είμαι πρόθυμος να
εξετάσω και να προσπαθήσω να βρω μαζί σου τι να είναι άραγε η αρετή.
Άλλες μαρτυρίες
Ὀλυμπιόδωρος - Σχόλια εἰς τὸν Πλάτωνος Ἀλκιβιάδην[8]
«Οὕτω καὶ ἀλλαχοῦ, έγώ μέν γάρ οὐδέν οἶδα πλήν ἓν μόνον, τό διδόναι λόγους καί λαμβάνειν, τουτέστι τήν διαλεκτικήν.»
«Έτσι και αλλού, εγώ δε γνωρίζω τίποτα εκτός από ένα πράγμα, την ανταλλαγή απόψεων, δηλαδή την διαλεκτική τέχνη
Διογένης Λαέρτιος - Σωκράτης - Βίοι καὶ γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων (2,32)[9]
Ἔλεγε δὲ καὶ προσημαίνειν τὸ δαιμόνιον τὰ μέλλοντα αὐτῷ· τό τε εὖ ἄρχεσθαι μικρὸν μὲν μὴ εἶναι, παρὰ μικρὸν δέ· καὶ εἰδέναι μὲν μηδὲν πλὴν αὐτὸ τοῦτο [εἰδέναι].
Έλεγε ότι ο δαίμονας , του μίλησε για το μέλλον. «Το καλό ξεκίνημα », είπε, «δεν είναι και μικρό πράγμα, αλλά δεν είναι ασήμαντο πράγμα ». Και πάλι έλεγε ότι δεν ήξερε τίποτα, εκτός από ένα πράγμα, δηλαδή ότι δεν ήξερε τίποτα.
Βιβλιογραφία
Dialogi, secumdum Thrasylli Tetralogias dispositi by Plato; Hermann, Karl Friedrich, 1804-1855
Κλασική Αρχαιότητα: Μεταμορφώσεις της Σκέψης
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Σωκράτης: Ἓν οἶδα, ὅτι οὐδὲν οἶδα
Εμείς και το «Γνώθι Σαυτόν»
Δείτε επίσης
Δελφικά παραγγέλματα
Γνώθι σαυτόν
Μαντείο των Δελφών
Πυθία
Παραπομπές
M. Tullius Cicero, Academica O. Plasberg, Ed.
A variant is found in Νικόλαος Κουζάνος, De visione Dei, XIII, 146 (Werke, Walter de Gruyter, 1967, p. 312): "...et hoc scio solum, quia scio me nescire [sic]... [I know alone, that (or because) I know, that I do not know]."
«All I know is that I know nothing -> Ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα, Εν οίδα ότι ουδέν οίδα, ΕΝ ΟΙΔΑ ΟΤΙ ΟΥΔΕΝ ΟΙΔΑ». www.translatum.gr.
Bowden, Hugh (2005). Classical Athens and the Delphic oracle : divination and democracy. Cambridge ; New York : Cambridge Univeristy Press. ISBN 978-0-521-82373-9.
Απολογία Σωκράτους -21a
Απολογία Σωκράτους -21d
Μένων -79e–81e
Olympiodorus (Alexandrinus) (1821). Olympiodori In Platonis Alcibiadem priorem commentarii. Broenner.
«Βίοι φιλοσόφων/Β - Βικιθήκη». el.wikisource.org. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2021.
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
