Νασίρ αλ-Ντιν αλ-Τουσί

 

 

.

Ο Νασίρ αλ-Ντιν αλ-Τουσί ή Νασιραντίν Τουσί (περσ. محمد ابن محمد ابن حسن طوسی, Φεβρουάριος 1201 – 26 Ιουνίου 1274), γεννημένος ως Μουχάμαντ ιμπν Μουχάμαντ ιμπν αλ-Χασάν αλ Τούσι (περσ. محمد ابن محمد ابن حسن طوسی) ήταν Πέρσης πολυμαθέστατος λόγιος, αστρονόμος, μαθηματικός, φυσικός φιλόσοφος, θεολόγος, ιατρός και αρχιτέκτονας. Υπήρξε επίσης πολυγραφότατος συγγραφέας, γράφοντας πραγματείες μαθηματικών, μηχανικής, πεζογραφία και μυστικιστικά κείμενα.

Ο Νασιραντίν αλ-Τουσί πραγματοποίησε αρκετές συνεισφορές στις θετικές επιστήμες. Στην αστρονομία συνέταξε πολύ ακριβείς πίνακες των πλανητικών κινήσεων και διετύπωσε ένα επικαιροποιημένο πρότυπο για τις τροχιές των πλανητών, καθώς και επικρίσεις για το γεωκεντρικό μοντέλο του Σύμπαντος. Σημαντικές ήταν και οι ιδέες του στη λογική και τα μαθηματικά (ιδίως την τριγωνομετρία), και ακόμα σημαντικότερες στα θεμέλια της βιολογίας και της χημείας. Ο αλ-Τουσί θεωρείται από μερικούς ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες του μεσαιωνικού Ισλάμ[7], ως δημιουργός της τριγωνομετρίας ως ξεχωριστού κλάδου των μαθηματικών.[8][9][10] Ο Ιμπν Χαλντούν (1332-1406) θεωρούσε τον αλ-Τουσί τον μέγιστο των ύστερων Περσών σοφών.[11] Υπάρχουν επιχειρήματα ότι ίσως να είχε επηρεάσει την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου.[12][13][14][15][16][17] Ο Νασίρ πρότεινε τη θεωρία ότι οι άνθρωποι είναι συγγενικά όντα με τα ζώα και ότι κάποια ζώα έχουν ένα περιορισμένο επίπεδο συνειδητότητας, ενώ οι άνθρωποι έχουν ένα ανώτερο επίπεδο συνειδητότητας ανάμεσα στα ζώα. Επίσης διατύπωσε μια πολύ βασική εξελικτική θεωρία, αν και πολύ διαφορετική από τη σύγχρονη Θεωρία της Εξέλιξης.[18]
Η ζωή του
Σελίδα από την Πραγματεία επί του αστρολάβου του Τουσί (Ισφαχάν 1505)

Ο Νασίρ αλ-Ντιν αλ-Τουσί γεννήθηκε στην πόλη Τους του Χορασάν (στο σημερινό βορειοανατολικό Ιράν) το έτος 1201 μ.Χ. και άρχισε σπουδές σε μικρή ηλικία, εκπληρώνοντας την επιθυμία του πατέρα του, που τον έχασε νεαρός. Στις πόλεις Τους και Χαμαντάν (τα αρχαία Εκβάτανα) μελέτησε το Κοράνιο, χαντίθ, τζαφαριτικό δίκαιο, λογική, φιλοσοφία, μαθηματικά, ιατρική και αστρονομία.[19] Ταξίδεψε πολύ προκειμένου να παρακολουθήσει τις διαλέξεις και τα μαθήματα ονομαστών σοφών της εποχής του. Νεαρός ακόμα πήγε στη Νισαπούρ για να μελετήσει φιλοσοφία με δάσκαλο τον Φαρίντ αλ-Ντιν Νταμάντ και μαθηματικά με δάσκαλο τον Μουχάμαντ Χασίμπ.[20] Γνώρισε επίσης τον θρυλικό σουφιστή Ατάρ της Νισαπούρ, που σκοτώθηκε αργότερα από τους Μογγόλους, και παρακολούθησε τις παραδόσεις του Κουτμπ αλ-Ντιν αλ-Μισρί.

Στο βιβλίο του Αγκάζ ου αντζάμ ο αλ-Τουσί γράφει ότι οι ιστορικές καταγραφές που συναντώνται σε θεόπνευστα βιβλία (π.χ. Παλαιά Διαθήκη) και τις αντιλαμβανόμαστε ως μέσα στα όρια του χώρου και του χρόνου, συμβολίζουν γεγονότα που δεν έχουν τέτοιους περιορισμούς. Αποτυπώθηκαν μέσα σε ιστορικά πλαίσια έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να τα κατανοήσουν.[21]

Στη Μοσούλη ο αλ-Τουσί μελέτησε μαθηματικά και αστρονομία υπό τον Καμάλ αλ-Ντιν Γιουνούς (θαν. 1242).[22] Αργότερα αλληλογράφησε με τον Σαντρ αλ-Ντιν αλ-Κουναουί, γαμπρό του Ιμπν Αραμπί. Από αυτή διαφαίνεται ότι ο μυστικισμός, με τη μορφή που διέδιδαν οι σουφιστές της εποχής του, δεν ήταν ελκυστικός για τον αλ-Τουσί. Μόλις η περίσταση ήταν κατάλληλη, συνέθεσε το δικό του «εγχειρίδιο» φιλοσοφικού Σουφισμού με τη μορφή ενός μικρού φυλλαδίου υπό τον τίτλο Αουσάφ αλ-Ασράφ, δηλαδή «Οι συνεισφορές των Επιφανών».

Καθώς οι μογγολικές ορδές του Τζένγκις Χαν σάρωναν την πατρίδα του, ο Νασιραντίν αλ-Τουσί τέθηκε στην υπηρεσία του Νιζαριτικού Ισμαηλιτικού Κράτους και, μετακινούμενος από το ένα προπύργιο στο άλλο, κατόρθωσε να δώσει τις σημαντικότερες συνεισφορές του στην επιστήμη[23], αρχικώς στο Κουχιστάν, όπου συνέγραψε τα Νασίρεια Ηθικά. Αργότερα στάλθηκε στα μεγάλα φρούρια, το Αλαμούτ και το Μαϋμούν-Ντιζ για να συνεχίσει το έργο του υπό τον Νιζαρίτη ιμάμη Αλά αλ-Ντιν Μουχάμαντ.[24][25] Αιχμαλωτίσθηκε μετά την άλωση του Μαϋμούν-Ντιζ από τους Μογγόλους του Χουλάγκου Χαν.[26]
Εργογραφία

Ο Τουσί συνέγραψε περίπου 150 έργα, από τα οποία τα 25 στην περσική γλώσσα και τα υπόλοιπα στην αραβική,[27] με μία πραγματεία να είναι γραμμένη κατά ένα μέρος στην περσική, ένα άλλο στην αραβική και ένα άλλο τμήμα σε τουρκική γλώσσα.[28] Τα γνωστά έργα του είναι τα εξής:

Sayr wa-Suluk (= «Το ταξίδι») — αυτοβιογραφία[29]
Kitāb al-Shakl al-qattāʴ (= «Βιβλίο επί του πλήρους τετραπλεύρου»), μία πεντάτομη παρουσίαση της τριγωνομετρίας
Al-Tadhkirah fi'ilm al-hay'ah (= «Υπόμνημα επί της επιστήμης της Αστρονομίας»), ένα έργο για το οποίο γράφηκαν πολλοί σχολιασμοί, που συνοψίζονται στο Sharh al-Tadhkirah και γράφηκαν από τον Αλ-Μπιρτζάντι και τον Ναζάμ Νισαπούρι.
Akhlaq-i Nasiri, μια πραγματεία περί ηθικής
al-Risalah al-Asturlabiyah (= «Πραγματεία επί του αστρολάβου»).
Zij-i Ilkhani (= «Ιλχανικοί πίνακες»), μια μεγάλη αστρονομική πραγματεία, που ολοκληρώθηκε το 1272
Sharh al-Isharat (= «Σχόλιο εις το Ισαράτ του Αβικέννα)
Awsaf al-Ashraf, ένα σύντομο μυστικιστικό έργο περί ηθικής στην περσική[30]
Tajrīd al-Iʿtiqād (= «Επιτομή της Πίστεως»), ένας σχολιασμός των σιιτικών δογμάτων
Talkhis al-Muhassal (= «Σύνοψη των συνόψεων»)
Maṭlūb al-muʾminīn (= «Το ποθητό των πιστών»)[31]
Aghaz u anjam, μια εσωτεριστική ερμηνεία του Κορανίου[21]

Παραπομπές

MacTutor History of Mathematics archive. Al-Tusi_Nasir. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2023.
Arthur Berry: «A Short History of Astronomy» (Βρετανικά αγγλικά) John Murray. Λονδίνο. 1898.
MacTutor History of Mathematics archive. www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Al-Tusi_Nasir.html. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2017.
Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12399386c. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Czech National Authority Database. jn20040128005. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2022.
Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2019.
Brummelen, Glen Van (2009). The Mathematics of the Heavens and the Earth: The Early History of Trigonometry. Princeton University Press. σελ. 187. ISBN 978-0-691-12973-0.
«Al-Tusi_Nasir biography». www-history.mcs.st-andrews.ac.uk. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2018. "One of al-Tusi's most important mathematical contributions was the creation of trigonometry as a mathematical discipline in its own right rather than as just a tool for astronomical applications. In Treatise on the quadrilateral al-Tusi gave the first extant exposition of the whole system of plane and spherical trigonometry. This work is really the first in history on trigonometry as an independent branch of pure mathematics and the first in which all six cases for a right-angled spherical triangle are set forth."
«the cambridge history of science».
electricpulp.com. «ṬUSI, NAṢIR-AL-DIN i. Biography – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2018. "His major contribution in mathematics (Nasr, 1996, pp. 208-14) is said to be in trigonometry, which for the first time was compiled by him as a new discipline in its own right. Spherical trigonometry also owes its development to his efforts, and this includes the concept of the six fundamental formulas for the solution of spherical right-angled triangles."
James Winston Morris: «An Arab Machiavelli? Rhetoric, Philosophy and Politics in Ibn Khaldun’s Critique of Sufism», Harvard Middle Eastern and Islamic Review, τόμ. 8 (2009), σσ. 242-291. [1] Αρχειοθετήθηκε 2010-06-20 στο Wayback Machine.
Nosonovsky, Michael (2018-08-14). «Abner of Burgos: The Missing Link between Nasir al-Din al-Tusi and Nicolaus Copernicus?». Zutot 15 (1): 25-30. doi:10.1163/18750214-12151070. ISSN 1571-7283.
Morrison, Robert (Μάρτιος 2014). «A Scholarly Intermediary between the Ottoman Empire and Renaissance Europe». Isis 105 (1): 32-57. doi:10.1086/675550. ISSN 0021-1753. PMID 24855871.[νεκρός σύνδεσμος]
Pedersen, Olaf (11 Μαρτίου 1993). Early Physics and Astronomy: A Historical Introduction. CUP Archive. σελίδες 273–274. ISBN 978-0-521-40899-8.
Rabin, Sheila (30 Νοεμβρίου 2004). «Nicolaus Copernicus». Stanford Encyclopedia of Philosophy.
Hartner, Willy (1973). «Copernicus, the Man, the Work, and Its History». Proceedings of the American Philosophical Society 117 (6): 413-422. ISSN 0003-049X.
Kennedy, E.S. (Οκτώβριος 1966). «Late Medieval Planetary Theory». Isis 57 (3): 365–378. doi:10.1086/350144. ISSN 0021-1753.
The science book, σελ. 23, ISBN 9780241185124
Dabashi, Hamid: «Khwajah Nasir al-Din Tusi: The philosopher/vizier and the intellectual climate of his times», Routledge History of World Philosophies, τόμος I: «History of Islamic Philosophy», επιμ. Seyyed Hossein Nasr και Oliver Leaman, Λονδίνο 1996, σελ. 529
Siddiqi, Bakhtyar Husain: «Nasir al-Din Tusi» στο έργο A History of Islamic Philosophy, τόμ. 1, επιμ. M.M. Sharif, εκδ. Otto Harrossowitz, Wiesbaden 1963, σελ. 565
Virani, Shafique. «Hierohistory in Qāḍī l-Nuʿmān's Foundation of Symbolic Interpretation (Asās al-Taʾwīl): The Birth of Jesus». Studies in Islamic Historiography. doi:10.1163/9789004415294_007.
Sharaf al-Din al-Muzaffar al-Tusi biography - MacTutor History of Mathematics
Peter Willey: The Eagle's Nest: Ismaili Castles in Iran and Syria, I.B. Tauris, 2005, σελ. 172
Farhad Daftari. «اسماعیلیان سده‌های میانه در سرزمین‌های ایران | The Institute of Ismaili Studies» (PDF). www.iis.ac.uk. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2020.[νεκρός σύνδεσμος]
Lagerlund, Henrik (2010). Encyclopedia of Medieval Philosophy: Philosophy Between 500 and 1500. Springer Science & Business Media. σελ. 825. ISBN 978-1-4020-9728-7.
Michael Axworthy: A History of Iran: Empire of the Mind, Basic Books, 2008, σελ. 104
H. Daiber, F.J. Ragep, "Tusi" in Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill Online. Quote: "Tusi's prose writings, which number over 150 works, represent one of the largest collections by a single Islamic author. Writing in both Arabic and Persian, Nasir al-Din dealt with both religious ("Islamic") topics and non-religious or secular subjects ("the ancient sciences")."
Seyyed Hossein Nasr: The Islamic Intellectual Tradition in Persia, Curson Press, 1996, σελ. 208: «Nearly 150 treatises and letters by Nasir al-Din al-Tusi are known, of which twenty-five are in Persian and the rest in Arabic. There is even a treatise on geomancy that Tusi wrote in Arabic, Persian, and Turkish, demonstrating his mastery of all three languages. It is said that he also knew Greek. His writings concern nearly every branch of the Islamic sciences, from astronomy to philosophy and from the occult sciences to theology.»
Virani, Shafique N. (2007-04-01), Salvation and Imamate, Oxford University Press, σελ. 165–182, doi:10.1093/acprof:oso/9780195311730.003.0009, ISBN 978-0-19-531173-0, ανακτήθηκε στις 2020-11-17
Lameer, Joep (29 April 2020). «A New Look at Ṭūsī's Awṣāf al-ashrāf». Journal of Islamic Manuscripts 11 (1): 1–27. doi:10.1163/1878464X-01101001.
Virani, Shafique N. (2018-04-16). «Alamūt, Ismailism and Khwāja Qāsim Tushtarī's Recognizing God». Shii Studies Review 2 (1–2): 193–227. doi:10.1163/24682470-12340021. ISSN 2468-2462.

 Εγκυκλοπαίδεια Φιλοσοφίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License