Τομ Γκέρελς

 

Ο Αντόν Μ.Γ. Γκέρελς, γνωστότερος ως Τομ Γκέρελς (Anton M.J. «Tom» Gehrels, 21 Φεβρουαρίου 1925 – 11 Ιουλίου 2011) ήταν Ολλανδοαμερικανός[1] αστρονόμος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Γκέρελς γεννήθηκε στο Χααρλεμμερμέιρ της Ολλανδίας. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δραστηριοποιήθηκε ως έφηβος στην αντίσταση κατά των κατακτητών.[2] Στη συνέχεια διέφυγε στην Αγγλία και ξαναστάλθηκε με αλεξίπτωτο ως οργανωτής για τις Επιχειρήσεις Ειδικών Αποστολών, που εκτελούσαν δολιοφθορές κατά των γερμανικών δυνάμεων.[2]

Μετά τον πόλεμο ο Γκέρελς παρακολούθησε το Πανεπιστήμιο του Λέιντεν, από όπου απεφοίτησε με πτυχίο Φυσικής και Αστρονομίας το 1951. Συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, όπου πήρε διδακτορικό στην αστρονομία και αστροφυσική το 1956 υπό την επίβλεψη του καθηγητή Χάμζα. Το 1960, ακολούθησε τον επίσης Ολλανδοαμερικανό αστρονόμο Γκέραρντ Κάιπερ στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, όπου εργάσθηκε για το υπόλοιπο της σταδιοδρομίας του, περισσότερα από 50 χρόνια.[3]

Ο Γκέρελς επινόησε το πρώτο ιστορικά φωτομετρικό σύστημα για τη μελέτη των αστεροειδών, ήδη από τη δεκαετία του 1950. Πρωτοπόρησε επίσης στη μελέτη της εξαρτήσεως της πολώσεως από το μήκος κύματος του φωτός των αστέρων και των πλανητών (δεκαετία του 1960).

Από κοινού με το ζεύγος αστρονόμων Κορνέλις Γιοχάνες βαν Χούτεν και Ίνγκριντ βαν Χούτεν-Γκρένεβελντ, ο Γκέρελς ανεκάλυψε περισσότερους από 4000 αστεροειδείς. Καθώς ο Γκέρελς είχε ανακαλύψει και μερικούς ακόμα αστεροειδείς από μόνος του, το Κέντρο Ελασσόνων Πλανητών της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως τον πιστώνει με την ανακάλυψη 4645 αστεροειδών, περισσότερων από ό,τι οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος στην ιστορία. Αρκετοί από αυτούς παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως απολλώνειοι αστεροειδείς, αστεροειδείς Αμόρ και δεκάδες της Τρωικής Ομάδας του Δία. Αστεροειδείς που ανακαλύφθηκαν από τον Γκέρελς είναι π.χ. ο 1864 Δαίδαλος και ο 1873 Αγήνωρ.

Το πλήθος αυτών των ανακαλύψεων έγινε στα πλαίσια μιας επισκοπήσεως του ουρανού με χρήση του τηλεσκοπίου Σμιντ των 48 ιντσών στο Αστεροσκοπείο του Πάλομαρ. Ο Γκέρελς έστελνε τις φωτογραφικές πλάκες στο ζεύγος βαν Χούτεν στην Ολλανδία, που τις εξέταζε για νέους αστεροειδείς.

Ο Τομ Γκέρελς ανεκάλυψε επίσης και αρκετούς κομήτες, ανάμεσα στους σημαντικότερους των οποίων συγκαταλέγονται οι περιοδικοί 64P/Swift–Gehrels, 78P/Gehrels και 82P/Gehrels.

Υπήρξε επικεφαλής επιστήμονας για το απεικονιστικό φωτοπολωσίμετρο των διαστημοπλοίων Πάιονηρ 10 και Πάιονηρ 11, που επισκέφθηκαν πρώτα στην ιστορία τους πλανήτες Δία και Κρόνο.

Ο Γκέρελς ήταν γενικός αρχισυντάκτης-επιμελητής για τους πρώτους 30 τόμους της σειράς διαστημικής επιστήμης των εκδόσεων του Πανεπιστημίου της Αριζόνα. Οργάνωσε επίσης το πρόγραμμα Spacewatch το 1980 και ήταν επικεφαλής της ηλεκτρονικής επισκοπήσεως του προγράμματος για την απόκτηση στατιστικών δεδομένων αστεροειδών και κομητών, μεταξύ των οποίων και γεωπλήσια αντικείμενα, μέχρι το 1997.

Ο Γκέρελς τιμήθηκε το 2007 με το Βραβείο Masursky για την εξέχουσα συνεισφορά του στην πλανητική επιστήμη.

Ο Τομ Γκέρελς πήρε ως σύζυγό του την Αλέιδα Στόπελαρ-Γκέρελς (Aleida J. Stoppelaar) και απέκτησαν μαζί τρία παιδιά: Τον αστροφυσικό Νηλ Γκέρελς, τον Τζωρτζ και την Τζο-Ανν. Ο Τόμ Γκέρελς πέθανε στο Τουσόν της Αριζόνα σε ηλίκια 86 ετών. Ο αστεροειδής 1777 Γκέρελς, που ανακαλύφθηκε το 1960, ονομάσθηκε έτσι προς τιμή του, παρά το ότι συμμετείχε και ο ίδιος στην ανακάλυψή του.[4]
Βιβλία

Physical Studies of Minor Planets, επιμ. Tom Gehrels (1971), NASA SP-267
Planets Stars and Nebulae Studied With Photopolarimetry, επιμ. Tom Gehrels, Εκδόσεις του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, 1974. ISBN 0-8165-0428-8
Asteroids, επιμ. Tom Gehrels και Mildred Shapley Matthews (1979), ISBN 0-8165-0695-7
Saturn, επιμ. Tom Gehrels και Mildred Shapley Matthews, Εκδόσεις του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, 1984, ISBN 0-8165-0829-1
Asteroids II, επιμ. Richard P. Binzel, Tom Gehrels και Mildred Shapely Matthews, Εκδόσεις του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, 1989, ISBN 0-8165-1123-3
Tom Gehrels: On the Glassy Sea, in Search of a Worldview, 1988 και 2007, ISBN 1-4196-8247-4
Tom Gehrels: Survival Through Evolution: From Multiverse to Modern Society, 2007, ISBN 1-4196-7055-7

Παραπομπές

Radio Netherlands Worldwide (13 Ιουλίου 2011). «Dutch-American astronomer Tom Gehrels dies». Ανακτήθηκε στις 2013-06-02.
The University of Arizona (12 Ιουλίου 2011). «Astronomer Tom Gehrels, 1925-2011». Ανακτήθηκε στις 2013-06-02.
New Netherland Institute. «Anton (Tom) Gehrels [1925-2011]». Ανακτήθηκε στις 2013-06-02.

Schmadel, Lutz D. (2003). Dictionary of Minor Planet Names – (1777) Gehrels. Springer Berlin Heidelberg, σελ. 142. ISBN 978-3-540-29925-7. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2015.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Νεκρολογία από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα
Παγκάκι προς τιμή του στο ίδιο Πανεπιστήμιο