Ο Στέφεν φαν ντερ Μέλεν (φλαμανδικά: Steven van der Meulen, γενν. Αμβέρσα, ;, απεβ. Λονδίνο περί το 1563-64) ήταν Φλαμανδός ζωγράφος, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε κατά την περίοδο 1543 - 1564.[2] Διακρίθηκε στην Αγγλία κατά την πρώτη δεκαετία της βασιλείας της Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας ως ένας από τους πολλούς Φλαμανδούς καλλιτέχνες στην Αυλή των Τυδώρ. Είναι περισσότερο γνωστός για τον τύπο πορτρέτου της Ελισάβετ Α΄, που επονομάστηκε "Barrington Park", καθώς και για τα κατά τα 3/4 (όχι ολόσωμα) πορτρέτα μελών της αγγλικής Αυλής κατά το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του 1560. Μια πρόσφατα ανακαλυφθείσα διαθήκη καταδεικνύει ότι απεβίωσε στο Λονδίνο μεταξύ Οκτωβρίου 1563 και Ιανουαρίου 1564.
Βιογραφία
Λίγα είναι γνωστά σχετικά με την προσωπική ζωή του φαν ντερ Μέλεν. Ο πατέρας του ονομαζόταν Ρίννολντ (ή Ρούμολντ, Rinnold ή Rumold) φαν ντερ Μέλεν.[3] Πιθανότατα γεννήθηκε στην Αμβέρσα, όπου σπούδασε υπό τον Βίλλεμ φαν Κλέφε τον νεότερο το 1543 και έγινε μέλος στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά της πόλης το 1552.[4][5] Τον Σεπτέμβριο του 1560 βρισκόταν στο Λονδίνο, όπου καταγράφεται ως μέλος της εκεί Ολλανδοφλαμανδικής κοινότητας τον Ιούνιο του 1562 ενώ είχε πολιτογραφηθεί στις 4 Φεβρουαρίου 1562[3][6]
Ο Έρικ ΙΔ΄ της Σουηδίας, 1561
Το 1561 ο Άγγλος έμπορος Τζων Ντάιμοκ (ή Τζων Ντάιμοχ, John Dymocke ή Dymoch) επισκέφθηκε τη Σουηδία για τις διαπραγματεύσεις ενός πιθανού γάμου της Ελισάβετ και του Έρικ ΙΔ΄ της Σουηδίας, παίρνοντας μαζί του έναν "Ολλανδό ζωγράφο" (holländsk Konterfegare[7]), ο οποίος αναφέρεται ως Master Staffan, για να ζωγραφίσει το πορτρέτο του βασιλέα. Είναι γενικά αποδεκτό ότι αυτός ήταν ο φαν ντερ Μέλεν.[4][5] Το 1935, ο W. G. Constable ταυτοποίησε αυτό το πορτρέτο με ένα ολόσωμο πορτρέτο του Έρικ ΙΔ΄ που βρίσκεται στο κάστρο Γκρίπσχολμ κοντά στη Στοκχόλμη.[8]
Η ιστορικός τέχνης Ελίζαμπεθ Ντρέυ (Elizabeth Drey) πρόσφατα ανακάλυψε τη διαθήκη του φαν ντερ Μέλεν, η οποία φέρει ημερομηνία 5 Οκτωβρίου 1563, εποχή κατά την οποία επικρατούσε επιδημία πανώλους στο Λονδίνο, και επικυρώθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1564.[6] Από τη διαθήκη καταδεικνύεται ότι η σύζυγός του Χερτρούντε Στουμπελέιρεν ή Στουμπελέρεν (Stubbeleeren ή Stubbeleren) και τα τέκνα του Ρίννολντ και Έρικ διέμεναν μαζί του στο Λονδίνο κατά την εποχή του θανάτου του.[3]
Έργο
Τα πορτρέτα του φαν ντερ Μέλεν σε απλοποιημένη παραλλαγή του μελαγχολικού ύφους του Αντόνις Μορ είλκυσαν πάτρονες στην αγγλική Αυλή κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1560[5] και έργα του εκείνης της περιόδου καταγράφονται στις απογραφές έργων τέχνης του Τζων Λάμλεϋ, 1ου Βαρώνου Λάμλεϋ του 1590, όπου εμφανίζεται ως "the famous paynter Steven" ( = ο διάσημος ζωγράφος Στίβεν).[4]
Η πρόσφατα ανακαλυφθείσα διαθήκη του, αν τη δεχθούμε ως γνήσια ή ακριβή, [9] Αυτό σημαίνει ότι πολλά από τα πορτρέτα που ο ιστορικός τέχνης Ρόι Στρονγκ (Roy Strong) είχε αποδόσει στον φαν ντερ Μέλεν πρέπει να επαναπροσδιοριστούν ως προς τον δημιουργό τους και σ' αυτά συμπεριλαμβάνονται και δύο πορτρέτα του Ρόμπερτ Ντάντλεϊ, 1ου Κόμητος του Λέστερ (Robert Dudley, 1st Earl of Leicester).
Τα πορτρέτα της βασίλισσας Ελισάβετ, χρονολογούμενα από τα μέσα της δεκαετίας του 1560 είναι ασφαλώς αποδιδόμενα στον φαν ντερ Μέλεν. Αποκαλούμενο από τον Στρονγκ ως πορτρέτα του "Barrington Park", τα πολύπλοκα αυτά πορτρέτα είναι πιθανόν μια απάντηση σε μια διακήρυξη του 1563 που δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει ην ύπαρξη πολλών μη κολακευτικών πορτρέτων της βασίλισσας.[4][10] Ένα πορτρέτο αυτού του τύπου σε πραγματικές διαστάσεις (2 μ.), του 1563, από τον φαν ντερ Μέλεν έχει αναγνωριστεί ως το πιο πρώιμο ολόσωμο πορτρέτο της βασίλισσας και πιθανόν σχετίζεται με τις διάφορες διαπραγματεύσεις για μελλοντικό γάμο της στις αρχές του 1560, δημοπρατήθηκε από τον οίκο Sotheby's τον Νοέμβριο του 2007 για 2,6 εκατ. £, σχεδόν διπλάσια από την αναμενόμενη τιμή των 700.000 - 1 εκατ. £.[10][11][12]
Το ερώτημα της ταυτότητας
Η ανακάλυψη της διαθήκης του φαν ντερ Μέλεν με χρονολογία 1563 και η επικύρωσή της το 1564 ήγειραν ερωτήμαατα σχετικά με τους αναφερόμενους ως "paynter Steven" and "Master Staffan" και την ταυτοποίησή τους με τον φαν ντερ Μέλεν. Στην έκδοση του περιοδικού The British Art Journal - άνοιξη 2009, ο Μπέντορ Γκρόβενορ (Bendor Grosvenor) πρότεινε μια εναλλακτική για τον "paynter Steven", ταυτοποιώντας τον με τον κατασκευαστή μεταλλίων Στέφεν φαν Χερβάικ (Steven van Herwijck).[13] Η νέα αυτή ταυτοποίηση έγινε αποδεκτή από ορισμένα ιδρύματα, όπως τα Historic Royal Palaces, Tate Britain και V&A, στα οποία είχε εκτεθεί το ολόσωμο πορτρέτο της βασίλισσας που προαναφέρθηκε, ως δημιουργία του φαν Χερβάικ. Στη μελέτη της σχετικά με τη δημιουργία πορτρέτων και το πατρονάρισμα του Ρόμπερτ Ντάντλεϋ, 1ου Κόμητος του Λέστερ, η Ελίζαμπεθ Γκόλντρινγκ (Elizabeth Goldring) εγείρει ορισμένα ερωτήματα σχετικά με την ταυτοποίηση του "paynter Steven" με τον Χερβάικ.[14] Πρόσφατη δενδροχρονολογική μελέτη του πορτρέτου του Τζων Λάμλεϋ (John Lumley) στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων αποκαλύπτει ότι ο πίνακας είναι σωστά χρονολογημένος κατά τη δεκαετία του 1570 ή του 1580, μετά τον τεκμηριωμένο θάνατο τόσο του Χερβάικ όσο και του φαν ντερ Μέλεν. Σχετικά με την ταυτοποίηση του ζωγράφου, η Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων αναφέρει: "Το ύφος του πίνακα είναι συμβατό με κάποιον Αγγλοφλαμανδό καλλιτέχνη της περιόδου... Εν τούτοις, καθώς τόσο ο Χερβάικ όσο και ο φαν ντερ Μέλεν είχαν αποβιώσει κατά τη δεκαετία του 1560, ο καλλιτέχνης που φιλοτέχνησε τον πίνακα με τον κωδικό αριθμό NPG 5262 οφείλει να παραμείνει ως ένας ακόμη αταυτοποίητος απόδημος.[15]
Παραπομπές
rkd.nl/explore/artists/55612. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2016.
Steven van der Meulen στο Ολλανδικό Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης (Dutch)
Matthews, P.G.; Drey-Brown, Elizabeth (2008). «Steven van der Meulen» (Πρότυπο:ODNBsub). Oxford Dictionary of National Biography. Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/68328.
Strong, English Icon, p. 119
Grove Dictionary of Art
Hearn, Dynasties, p. 94
Hearn, Dynasties p. 93
Constable, "A New Work by 'The Famous Paynter Steven.'"
The National Portrait Gallery (London) web site, δίνει ως χρονολογία θανάτου μεταξύ 1563 και 1564. Ένας κατάλογος πλειστηριασμών του οίκου Sotheby's του 2007 αναγράφει τις παραδοσιακές χρονολογίες "ενεργός κατά την περίοδο 1543-1568", αλλά μια αναφορά στον ιστοχώρο του Sotheby's που ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2008 αναγράφει "Οι σωστές χρονολογίες για τον καλλιτέχνη είναι Fl.1543-1563."
Portrait of Queen Elizabeth I, auction detail at ArtFact.com, retrieved 21 March 2008
FindArticles Portrait of a royal quest for a husband, The Independent, (London), Nov 1, 2007
BBC report 23 November 2007, retrieved 26 March 2008
Grosvenor (2009)
Goldring (2014), pp. 321-322, notes 19, 20, and 21
«John Lumley, 1st Baron Lumley (NPG5262)». Ανακτήθηκε στις 3 November 2014.
Πηγές
Constable, W. G. (September 1935). «A New Work by 'The Famous Paynter Steven'». The Burlington Magazine for Connoisseurs 67 (390): 133, 135-36. Ανακτήθηκε στις 4 November 2014. – μέσω JSTOR (απαιτείται συνδρομή)
Edmond, Mary (2003). «Steven van der Meulen». Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford: Oxford University Press. Ανακτήθηκε στις 4 November 2014.
Goldring, Elizabeth (2014). Painting and patronage at the Elizabethan court : Robert Dudley, Earl of Leicester, and his world. New Haven: Yale University Press. ISBN 9780300192247.
Grosvenor, Bendor (Spring 2009). «The identity of ‘the famous paynter Steven’: Not Steven van der Meulen but Steven van Herwijck». The British Art Journal IX (3): 12–17. ISSN 1467-2006. Ανακτήθηκε στις 22 October 2009.
Hearn, Karen, ed. (1995). Dynasties: Painting in Tudor and Jacobean England 1530-1630. New York: Rizzoli. ISBN 0-8478-1940-X.
Roy Strong (1969). The English Icon: Elizabethan and Jacobean Portraiture, Routledge & Kegan Paul, London
Ellis Waterhouse (1994). Painting in Britain, 1530-1790. New Haven (CT): Yale University Press/Pelican History of Art, 1994 edition. ISBN 0-300-05833-0.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
