Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ

Ο Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ (Maarten van Heemskerck, 1 Ιουνίου 1498 - 1 Οκτωβρίου 1574) ήταν Ολλανδός ζωγράφος προσωπογραφιών και θρησκευτικών θεμάτων και σχεδιαστής χαρακτικών, ο οποίος διέμεινε, στο μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας του στο Χάαρλεμ. Ήταν μαθητής του Γιαν φαν Σκόρελ και υιοθέτησε το, επηρεασμένο από την ιταλική ζωγραφική - ύφος του δασκάλου του, καθώς διέμεινε και ο ίδιος, κατά την περίοδο 1532 - 1536 στην Ιταλία. Δημιούργησε πολλά σχέδια για χαράκτες και είναι ιδιαίτερα γνωστός για τις απεικονίσεις των Θαυμάτων του Κόσμου".

Drawings

The Vatican Obelisk

Palatine Hill in Rome

Βιογραφία
Πρώιμος βίος
Η οικογένεια του Pieter Jan Foppesz, πορτρέτο δημιουργημένο πριν αναχωρήσει για την Ιταλία το 1532

Ο Χέιμσκερκ γεννήθηκε στο χωριό Χέιμσκερκ της Βόρειας Ολλανδίας, που βρίσκεται ανάμεσα στο Άλκμααρ και στο Χάαρλεμ. Ήταν γιος του αγρότη Γιάκομπ Βίλλεμς φαν Φέιν (Jacob Willemsz. van Veen). Σύμφωνα με τη βιογραφία του, όπως παρατίθεται από τον Κάρελ φαν Μάντερ, ξεκίνησε την εκπαίδευσή του με τον ζωγράφο Κορνέλιους Βίλλεμς στο Χάαρλεμ, αλλά ο πατέρας του τον κάλεσε να επιστρέψει για να εργαστεί στο αγρόκτημα της οικογένειας. Εν τούτοις, ύστερα από φιλονικία με τον πατέρα του έφυγε ξανά, αυτή τη φορά για το Ντελφτ, όπου σπούδασε ζωγραφική αρχικά με τον Γιαν Λούκας, πριν πάει ξανά στο Χάαρλεμ, όπου έγινε μαθητής του Γιαν φαν Σκόρελ, μαθαίνοντας να ζωγραφίζει στο ανανεωτικό ύφος, που ήταν επηρεασμένο από την ιταλική τέχνη, του δασκάλου του.[23] Στη συνέχεια πήγε να διαμείνει στο σπίτι του εύπορου βοηθού ιερέα του ναού τον Αγίου Μπάβο (Sint-Bavokerk) της πόλης, Πίτερ Γιαν Φόππες (Pieter Jan Foppesz, τον οποίο ο Μάντερ αναγράφει ως Pieter Ian Fopsen). Ο καλλιτέχνης και ο ιερέας γνωρίζονταν, καθώς ο Φόππες ήταν κάτοχος γαιών στο Χέιμσκερκ. Ο Μάαρτεν δημιούργησε γι' αυτόν ένα πολύ γνωστό σήμερα οικογενειακό πορτρέτο, που θεωρείται το πρώτο μιας μακράς σειράς οικογενειακών πορτρέτων Ολλανδών, που δημιούργησαν πολλοί καλλιτέχνες.[24] Άλλες δημιουργίες του για λογαριασμό του Φόππες περιλαμβάνουν δύο - σε φυσικό μέγεθος - μορφές που συμβολίζουν τον Ήλιο και τη Σελήνη στο σκελετό ενός κρεβατιού και μια εικόνα του Αδάμ και της Εύας "μικρότερη αλλά (λέγεται) με χρήση ζωντανών μοντέλων".[23] Η επόμενη κατοικία του ήταν το σπίτι του χρυσοχόου Γιούστους Κορνέλις (Justus Cornelisz), στις παρυφές του Χάαρλεμ.[23]

Πριν ξεκινήσει για την Ιταλία για το Γκραντ Τουρ το 1532, ο Χέιμσκερκ ζωγράφισε ένα πίνακα, στον οποίο ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία για το παρεκκλήσιο του Αγίου Λουκά στον ναό του Αγίου Μπάβο. Μια ένθετη επιγραφή, σε μια ετικέτα - οφθαλμαπάτη, αναγράφει: "Αυτός ο πίνακας είναι αναμνηστικό του ζωγράφου του, Μάρτεν Χέιμσκερκ. Εδώ αφιερώνει τους κόπους του στον Άγιο Λουκά ως απόδειξη σεβασμού στους συναδέλφους του στο επάγγελμα αυτό, του οποίου ο Άγιος είναι προστάτης".[23][25]
Στην Ιταλία

Ταξίδεψε σε ολόκληρη τη βόρεια και κεντρική Ιταλία, σταματώντας στη Ρώμη, όπου είχε συστατικές επιστολές από τον Γιαν φαν Σκόρελ προς τον ισχυρής επιρροής Ολλανδό καρδινάλιο Βίλλεμ φαν Έκενφοϊρτ (Willem van Enckevoirt). Είναι εμφανές, από την ευκολία με την οποία εκτέλεσε γρήγορα έργα ως ζωγράφος συγκεκριμένων σκηνών, ότι επιλέχτηκε να συνεργαστεί με τους Αντόνιο ντα Σανγκάλο τον νεότερο, Μπαττίστα Φράνκο και Φραντσέσκο ντέι Ρόσσι την αναδιακόσμηση της πύλης του Αγίου Σεβαστιανού (Porta San Sebastiano) της Ρώμης προκειμένου αυτή να προσομοιάζει με αψίδα θριάμβου για την είσοδο, στις 5 Απριλίου 1536, του Καρόλου Ε΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Τζόρτζιο Βαζάρι, ο οποίος είδε τις σκηνές μαχών που είχε φτιάξει ο Χέιμσκερκ, ανέφερε ότι είχαν καλή διάταξη και εκτελέστηκαν με τόλμη.

Εν όσω βρισκόταν στη Ρώμη, δημιούργησε πολυάριθμα σχέδια κλασικών γλυπτών και αρχιτεκτονημάτων, πολλά από τα οποία έχουν διασωθεί σε δύο τετράδια σχεδίου, τα οποία σήμερα βρίσκονται στην Kupferstichkabinett του Βερολίνου. Τα σχέδια αυτά επρόκειτο να τα χρησιμοποιήσει ως υλικό αναφοράς σε όλη την υπόλοιπη σταδιοδρομία του.[26]
Ύστερη σταδιοδρομία

Επιστρέφοντας στην Ολλανδία το 1536, εγκαταστάθηκε στο Χάαρλεμ, όπου έγινε επικεφαλής στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά της πόλης το 1540. Νυμφεύτηκε δύο φορές, καθώς η πρώτη του σύζυγος μαζί με το παιδί τους πέθαναν κατά τον τοκετό, και εξασφάλισε μεγάλο και επικερδές εργαστήριο.

Η αλλαγή του ύφους του, όπως διαμορφώθηκε μετά τις εμπειρίες του στην Ιταλία, δεν ήταν καθολικά αντικείμενο θαυμασμού. Σύμφωνα με τον φαν Μάντερ, "κατά τη γνώμη μερικών από τους καλύτερους τεχνοκριτικούς, δεν το είχε βελτιώσει, εκτός από ένα ειδικό σημείο, τα περιγράμματά του ήταν πιο χαριτωμένα από πριν".[23]

Ζωγράφισε μεγάλες εικόνες για την Αγία Τράπεζα για τον φίλο του, μαικήνα των τεχνών και αργότερα μάρτυρα της προτεσταντικής μεταρρύθμισης Κορνέλις Μάους (ή Κορνέλις Μούσιους, Cornelis Muys ή Cornelis Musius) Ο Μάους είχε μόλις επιστρέψει από μια περιοδεία στη Γαλλία και το 1538 έγινε Ηγούμενος στη μονή της Αγίας Άγκαθα στο Ντελφτ. Αυτή η επικερδής αλλά και υψηλού κύρους εργασία του εξασφάλισε την παραγγελία για ένα ρετάμπλ στη Νέα Εκκλησία (Nieuwe Kerk) του Ντελφτ, για λογαριασμό της εκεί Συντεχνίας του Αγίου Λουκά. Το 1553 έγινε έφορος στον ναό του Αγίου Μπάβο, όπου υπηρέτησε επί 22 χρόνια, ως την προτεσταντική μεταρρύθμιση. Το 1572 έφυγε από το Χάαρλεμ για το Άμστερνταμ, για να αποφύγει την πολιορκία του Χάαρλεμ από τους Ισπανούς.
Χαρακτικά

Ήταν ένας από τους πρώτους Ολλανδούς καλλιτέχνες που δημιούργησε σχέδια ειδικά για αναπαραγωγή από επαγγελματίες χαράκτες. Υιοθέτησε μια τεχνική που ενσωμάτωνε διασταυρούμενες γραμμές και κουκκίδες, προκειμένου να διευκολύνεται ο χαράκτης.[26]
Τα Θαύματα του Κόσμου

Ο Χέιμσκερκ κατασκεύασε σχέδια για μια ομάδα χαρακτικών στα οποία απεικονίζονταν οκτώ, αντί των συνήθων επτά θαυμάτων του αρχαίου κόσμου. Πρόσθεσε στη συμβατική λίστα το Κολοσσαίο της Ρώμης, το οποίο, αντίθετα από άλλους, απεικόνισε ως ερείπιο, όπως ακριβώς ήταν στην εποχή του, προσθέτοντας ένα υποθετικό τεράστιο άγαλμα του Δία στο κέντρο.[27] Τα χαρακτικά έγιναν από τον Φίλιπ Χάλλε (Philip Galle) και εκδόθηκαν το 1572.[28]
Φωτοθήκη

Τα Θαύματα του Κόσμου

Κολοσσός της Ρόδου, έργο φαντασίας

Κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας. Λέγεται ότι είναι η παλαιότερη φανταστική αναπαράστασή τους από ιστορικές περιγραφές.[29]

Ο Ναός της Αρτέμιδος, με την "παλαιομοδίτικη" εμφάνιση της Σάντα Μαρία Νοβέλλα της Φλωρεντίας και άλλους ναούς του ιταλικού quattrocento σε μανιεριστικό ύφος.

Φανταστική αναπαράσταση του αγάλματος του Δία από τον Φειδία

Φανταστική απεικόνιση του Φάρου της Αλεξάνδρειας

Η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας (Συλλογή Bettman).

Φανταστική αναπαράσταση του Μαυσωλείου της Αλικαρνασσού, 1572.

Αυτοπροσωπογραφία με το Κολοσσαίο.

Πίνακες

Διασώζονται πολλά έργα του φαν Χέιμσκερκ. Χαρακτηριστικότερα είναι τα έργα Αδάμ και Εύα, Ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία και το Βρέφος (με την παρουσία ενός στεφανωμένου με φύλλα κισσού ποιητή και ενός παπαγάλου σε κλουβί), εικόνα για την Αγία Τράπεζα στην πινακοθήκη του Χάαρλεμ και Ίδε ο Άνθρωπος στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Γάνδης. Αυτά είναι έργα που δημιούργησε πριν επισκεφθεί την Ιταλία. Ένα ρετάμπλ που δημιούργησε για τον Άγιο Λαυρέντιο στο Άλκμααρ κατά την περίοδο 1538-41, που αποτελούνταν τουλάχιστον από δώδεκα μεγάλα πάνελ και περιλάμβανε και πορτρέτα ιστορικών μορφών, σήμερα βρίσκεται στον Καθεδρικό ναό του Λίνκεπινγκ στη Σουηδία είναι ενδεικτικό του ύφους που είχε υιοθετήσει επιστρέφοντας από την Ιταλία.

Ζωγράφισε επίσης για λογαριασμό των "Riches Claires" στη Γάνδη (σήμερα στο Μουσείο Καλών Τεχνών της πόλης) το 1543 και ένα ρετάμπλ για την εταιρεία των υφασματεμπόρων του Χάαρλεμ, το οποίο ολοκλήρωσε το 1546 και σήμερα βρίσκεται στην πινακοθήκη της Χάγης. Και οι δύο πίνακες καταδεικνύουν πώς μελέτησε και μιμήθηκε τις μορφές που είχε δει στα έργα του Μικελάντζελο και του Ραφαήλ στη Ρώμη και στις τοιχογραφίες του Αντρέα Μαντένια και του Τζούλιο Ρομάνο στη Λομβαρδία, αλλά ποτέ δεν λησμόνησε την ολλανδική του καταγωγή και τα πρότυπα που είχε πρωτοδεί με τους Γιαν φαν Σκόρελ και Γιαν Μαμπούζε.

Σχετικά αργά, το 1551, δημιούργησε ένα αντίγραφο της Παναγίας του Λορέτο του Ραφαήλ (σήμερα στο Μουσείο Φρανς Χαλς). Το 1552 ζωγράφισε μια άποψη αγώνων με ταύρους στο Κολοσσαίο της Ρώμης (σήμερα στο Ανάκτορο Καλών Τεχνών της Λιλ. Η κρίση του Μώμου, χρονολογούμενη από το 1561, σήμερα στην Πινακοθήκη του Βερολίνου, δείχνει ότι ήταν καλά εξοικειωμένος με την ανατομία και ήταν λάτρης της αρχιτεκτονικής. Δύο ρετάμπλ, που ολοκλήρωσε για εκκλησίες στο Ντελφτ το 1551 και το 1559, ένα πλήρες (Ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία) και το άλλο θραύσμα, στο Μουσείο του Χάαρλεμ, ένα τρίτο στο μουσείο των Βρυξελλών, που αναπαριστά τον Γολγοθά, τη Σταύρωση, την Φυγή στην Αίγυπτο, τον Ιησού στο Όρος και σκηνές από τον βίο του Αγίου Βερνάρδου και του Αγίου Βενεδίκτου, δεν μπορούν να θεωρηθούν αντιπροσωπευτικά του ύφους του.

Στο Μουσείο Ερμιτάζ, στην Αγία Πετρούπολη υπάρχει μια Σταύρωση και στην πινακοθήκη της Βιέννης δύο Θρίαμβοι του Σειληνού. Άλλοι πίνακές του, με ποικίλη σπουδαιότητα, βρίσκονται σε πινακοθήκες του Ρόττερνταμ, του Μονάχου, του Κάσσελ, του Μπράουνσβαϊκ, της Καρλσρούης, του Μάιντς της Κοπεγχάγης και της Ρεν.
Οι παπαγάλοι

Στους πίνακες όπου Ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία, που ζωγράφισε δύο φορές για λογαριασμό δύο συντεχνιών ζωγράφων, υπάρχει κάποια σύγχυση σχετικά με έναν παπαγάλο. Και στους δύο ζωγράφισε έναν παπαγάλο, αλλά ο παπαγάλος στο κλουβί κόπηκε με πριόνι από τον πρώτο πίνακα και δεν είναι πλέον ορατός.[30]
Φωτοθήκη

Πίνακες του Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ

Λεπτομέρεια από το ρετάμπλ Ίδε ο Άνθρωπος (1544), Εθνικό Μουσείο Βαρσοβίας. Υπερβολικές εκφράσεις και ρωμαλέοι μύες με σχετικά λεπτές στρώσεις χρώματος, πρωταρχικά χαρακτηριστικά του ύφους του[31]

publisher= The Walters Art Museum

Ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία, εικόνα πριν φύγει για Ιταλία το 1532. Κόπηκε με πριόνι στα δύο και ενώθηκε εκ νέου, αλλά ο παπαγάλος, που ήταν στο άνω μέρος, λείπει[30]

Ρετάμπλ που ζωγράφισε μετά την επιστροφή του από την Ιταλία. Μουσείο Καλών Τεχνών Ρεν)

Θάνατος

Στο Άμστερνταμ έκανε τη διαθήκη του, η οποία διασώζεται. Δείχνει ότι έζησε αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και ήταν αρκετά εύπορος ώστε να δημιουργήσει περιουσία. Με τον θάνατό του άφησε χρήματα και γαίες στο ορφανοτροφείο του Χάαρλεμ, με τους τόκους να δίνονται σε οποιοδήποτε ζεύγος ήθελε να τελέσει τη γαμήλια τελετή του στην επιτάφια πλάκα του στον καθεδρικό του Χάαρλεμ. Αυτό ήταν μια πρόληψη στην καθολική Ολλανδία, ότι γάμος που τελούνταν εκεί θα εξασφάλιζε την ειρήνη στον ενταφιασμένο.
Υστεροφημία

Ο Χέιμσκερκ ήταν ιδιαίτερα αξιοσέβαστος κατά τη διάρκεια του βίου του και άσκησε σημαντική επιρροή, ιδιαίτερα στους καλλιτέχνες του Χάαρλεμ. Ήταν γνωστός, μαζί με τον Δάσκαλό του Γιαν φαν Σκόρελ για την εισαγωγή της ιταλικής τεχνοτροπίας στη βόρεια Ολλανδία, ειδικότερα με τη σειρά των "Θαυμάτων του Κόσμου", η οποία διαδόθηκε ως εκτυπωμένα χαρακτικά. Ο Κάρελ φαν Μάντερ αφιέρωσε έξι σελίδες για τη βιογραφία του στο βιβλίο του Het Schilder-boeck.
Δημόσιες Συλλογές

Μουσείο Μπόιμανς - φαν Μπέουνινγκεν, Ρόττερνταμ[32]
Ρέικσμουζεουμ, Άμστερνταμ[33]

Παραπομπές

Web umenia. www.webumenia.sk/autor/3687. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2018.
ECARTICO. 3575. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Δανικά, Αγγλικά) Kunstindeks Danmark. 2493. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Web umenia. www.webumenia.sk/autor/3686. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2018.
Βασιλική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης του Λονδίνου. 18775. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
RKDartists. 36851. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Ολλανδικά) Digital Library for Dutch Literature. heem004. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
The Stuttgart Database of Scientific Illustrators 1450–1950. 865. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Faceted Application of Subject Terminology. 18576. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
CONOR. 71266403. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Artnet. maerten-jacobsz-van-heemskerck. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
nelson atkins. 5751. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Μουσείο Σταίντελ. heemskerck-maarten-van. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
ArtCyclopedia. heemskerck_maerten_van. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Athenaeum. 7344. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Maerten-van-Heemskerck. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Saint Louis Art Museum. 3928. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο. 40627. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Benezit Dictionary of Artists. 2006. B00085225. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017. ISBN-13 978-0-19-977378-7.
RKDartists. rkd.nl/explore/artists/36851. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2017.
www.aucklandartgallery.com/explore-art-and-ideas/artist/518/. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2016.
Web umenia. www.webumenia.sk/autor/3687. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2018.
van Mander, Karl. Kerrich, Thomas (translation) (1829). «The Life of Martin Heemskerck». A Catalogue of the Prints which have been Engraved after Martin Heemskerck. London: J. Rodwell.. Μετάφραση από τη βιογραφία που παρατίθεται στο Het Schilder-boeck, Haarlem, 2020 (διαθέσιμο από κείμενο του Ιδρύματος Ολλανδικής Λογοτεχνίας; πιο σύγχρονη μετάφραση στο The Lives of the Netherlandish and German Painters, H. Miedema, ed. 1994-9)
retrieved July 2009 Families in beeld, - Frauke K. Laarmann, Families in beeld: De ontwikkeling van het Noord-Nederlandse familieportret in de eerste helft van de zeventiende eeuw. Hilversum,2002, Verloren, ISBN 978-90-6550-186-8
"Ter eeren S. Lucas heeft hy't bedreven/Dus ghemeen ghesellen heeft hy mede bedacht."
Fifteenth to Eighteenth Century Eighteenth Century Drawings in the Robert Lehman Collection: Central Europe. New York: Metropolitan Museum of Art, σελ. 133.
Kerrich 1829, p.105
«The eight wonders of the world». British Museum.
AdSummus, for Art History with Michelli. «Hanging Gardens—Images». plinia.net.
Het Schilderboek: Het Leven Van De Doorluchtige Nederlandse En Hoogduitse Schilders. Carel van Mander, with notes, 1995. ISBN 90-284-1678-1. ISBN 978-90-284-1678-9
«Heemskerck's Style and Technique». Drama and Devotion: Heemskerck's "Ecce Homo" Altarpiece from Warsaw. Ανακτήθηκε στις 23 July 2012.
«Museum Boijmans Van Beuningen». boijmans.nl.

«Search - Rijksmuseum». Rijksmuseum.

Πηγές

Kerrich, Thomas (1829). A Catalogue of the Prints which have been Engraved after Martin Heemskerck. London: J. Rodwell. Includes an English translation of van Mander's biography of Heemskerck.
Public Domain Το παρόν λήμμα ενσωματώνει κείμενο από έκδοση που είναι πλέον κοινό κτήμα: Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press The article is available here.

Περαιτέρω ανάγνωση

Tatjana Bartsch, "Transformierte Transformation. Zur 'fortuna' der Antikenstudien Maarten van Heemskercks im 17. Jahrhundert," in Ernst Osterkamp (hg), Wissensaesthetik: Wissen ueber die Antike in aesthetischer Vermittlung (Berlin/New York: Walter de Gruyter, 2008) (Transformationen der Antike, 6), 113-159.

Ζωγράφοι

Ολλανδοί

Εγκυκλοπαίδεια Ολλανδίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License