Η Μαρία φαν Οοστερβάικ (ολλανδικά: Maria van Oosterwijck, αναγραφόμενη και ως Oosterwyck, 1630–1693) ήταν Ολλανδή ζωγράφος της ολλανδικής Χρυσής Εποχής, η οποία ειδικευόταν σε ιδιαίτερα λεπτομερείς νεκρές φύσεις με άνθη.
Βιογραφία και έργο
Η Μαρία φαν Οοστερβάικ γεννήθηκε το 1630 στο Νόοτντορπ, κωμόπολη κοντά; στο Ντελφτ της Νότιας Ολλανδίας.[6] Ως ημερομηνία γέννησής της αναγράφεται εν γένει η 20ή Αυγούστου,[7] αλλά ορισμένες πηγές αναφέρουν και την 27η Αυγούστου. Ο πατέρας της ήταν εφημέριος της Αναμορφωμένης Ολλανδικής Εκκλησίας, όπως και ο παππούς της.[8] Όταν ήταν πολύ μικρή, ο πατέρας της την πήγε στο εργαστήριο του Γιαν Ντάβιντσζοον ντε Χέιμ. Υπό την επιρροή του, η φαν Οοστερβάικ ανακάλυψε το ενδιαφέρον της για τη ζωγραφική ανθέων.[7] Έγινε μαθήτριά του[6] αποκαλύπτοντας το ταλέντο της να απεικονίζει ζωηρά ρεαλιστικούς πίνακες.[7]
Νεκρή φύση με άνθη, 1669, Μουσείο Τέχνης Σινσινάττι
Η φαν Οοστερβάικ αρχικά εργάστηκε στο Ντελφτ, αλλά αργότερα μετοίκησε στην Ουτρέχτη.[9] Εργάστηκε με τον ντε Χέιμ και ύστερα από μερικά χρόνια δημιούργησε τον πρώτο της επαγγελματικό πίνακα, τον οποίο είχε ζωγραφίσει μόνη της. Όταν ο ντε Χέιμ μετοίκησε στην Αμβέρσα, η φαν Οοστερβάικ είχε τη μεγάλη ευκαιρία να εργαστεί ως ανεξάρτητη ζωγράφος.[7]
Κάπου στις αρχές ή στα μέσα της δεκαετίας του 1670 μετοίκησε στο Άμστερνταμ,[8] με το εργαστήριό της να βρίσκεται απέναντι από του συναδέλφου της, επίσης ζωγράφου ανθέων, Βίλλεμ φαν Ελστ.[9] Ο φαν Ελστ τη ζήτησε σε γάμο, αλλά αυτή αρνήθηκε, με αποτέλεσμα αυτός να σταματήσει να την πολιορκεί, καθώς η αφοσίωσή της στη ζωγραφική ήταν γι' αυτήν περισσότερο σημαντική.[6][10] Η φαν Οοστερβάικ παρέμεινε ανύπαντρη σε όλη της τη ζωή, αλλά μεγάλωσε τον ανεψιό της, ο οποίος είχε μείνει ορφανός.[8]
Εκτός από ταλαντούχα ζωγράφος ήταν και πρακτική επιχειρηματίας: Μίσθωσε τις υπηρεσίες ενός ατζέντη στο Άμστερνταμ για να πωλήσει πίνακές της σε Γερμανούς.[6] Ανάμεσα στους πάτρονές της συγκαταλέγονται ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ της Γαλλίας, ο Λεοπόλδος Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο Αύγουστος Β΄ ο Ισχυρός[11] και ο Γουλιέλμος Γ΄ της Αγγλίας[10] Πώλησε τρεις πίνακές της στον βασιλέα της Πολωνίας.[12] Παρά το γεγονός ότι ήταν επιδεξιότατη ζωγράφος και τα έργα της ήταν περιζήτητα εντός και εκτός Ολλανδίας, δεν έγινε δεκτή στη Συντεχνία των ζωγράφων, καθώς απαγορευόταν η συμμετοχή των γυναικών.[6]
Νεκρή φύση με άνθη σε διακοσμητικό βάζο, cπερ. 1670–1675, Mauritshuis
Ελάχιστες ήταν οι γυναίκες επαγγελματίες καλλιτέχνιδες τον 17ο αιώνα.[10] Σε βιβλίο του σχετικά με τη Ζωγραφική της ολλανδικής Χρυσής Εποχής του ιστορικού τέχνης Κρίστοφερ Λόιντ, η φαν Οοστερβάικ είναι η μόνη γυναίκα της οποίας περιλαμβάνεται το έργο.[11] Οι πρώιμοι συγγραφείς έτειναν να παρουσιάζουν τις γυναίκες καλλιτέχνιδες συσχετίζοντάς τις με αρετές που παραδοσιακά χαρακτήριζαν γυναίκες, σταχυολογώντας τις από ερμηνείες των πινάκων τους. Η φαν Οοστερβάικ, η οποία αφιέρωσε τη ζωή της στη ζωγραφική, αντί να γίνει σύζυγος και μητέρα, αποτέλεσε πρόκληση για τους συγγραφείς αυτούς και οι αναφορές τους πιθανόν να μην την παρουσιάζουν ως πλήρως ανεπτυγμένη προσωπικότητα. Οι πιο προσωπικές εκφάνσεις της ζωγραφικής της παρέμεναν, επίσης, σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητες, σε αντίθεση με την Ράχελ Ρόις (1664–1750), η οποία παντρεύτηκε και απέκτησε δέκα παιδιά, η οποία καταγράφηκε με πολύ προσωπικούς και φλογερούς όρους.[13]
Ως φόρο τιμής στη δεξιοτεχνία της φαν Οοστερβάικ ως ζωγράφου ανθέων - θεωρούμενης ως αποδεκτής κλίσης για γυναίκα της εποχής - ο Βαλεράν Βεγιάν (Wallerant Vaillant) της ζωγράφισε το πορτρέτο της, με την ίδια να κρατά μια παλέτα.[14] Αυτό το πορτρέτο του 1671 (σήμερα βρίσκεται στο Ρέικσμουζεουμ του Άμστερνταμ), την παρουσιάζει να κρατά στο άλλο της χέρι τη Βίβλο.[15] Ένα άλλο πορτρέτο της, αποδιδόμενο στον Χεράρντ ντε Λαιρές (Gerard de Lairesse), την παρουσιάζει να ποζάρει μαζί με τον ποιητή Ντιρκ Σχέλτε (Dirk Schelte). Το 1673 ο Σχέλτε είχε γράψει ένα ποίημα σχετικά με το κάλλος των πινάκων της Οοστερβάικ, καθώς και για το κάλλος του χαρακτήρα της. Το πορτρέτο μοιάζει να αναφέρεται στο ποίημα, απεικονίζοντας την φαν Οοστερβάικ με παλέτα και πινέλα, ως ζωγράφο - μούσα, που ενέπνευσε στον Σχέλτε το ποίημα.[13]
Δίδαξε την υπηρέτριά της, Χέερτχεν Βάιντχες (Geertgen Wyntges), γνωστή και ως Χέερτχε Πίτερς,[16] να αναμιγνύει τα χρώματα που χρησιμοποιούσε[12] και την εκπαίδευσε ως ζωγράφο. Όταν η φαν Οοστερβάικ απεβίωσε, η Βάιντχες έζησε αυτόνομα, κερδίζοντας τα προς το ζην ως ζωγράφος.[6]
Νεκρή φύση με άνθη, έντομα κι ένα κοχύλι, 1689, Βασιλική Συλλογή. Είναι το τελευταίο γνωστό της έργο.
Το 1689 η φαν Οοστερβάικ δημιούργησε τον τελευταίο γνωστό της πίνακα, μια νεκρή φύση που βρίσκεται, ως τμήμα της Βασιλικής Συλλογής στο Ανάκτορο του Κένσινγκτον στην Αγγλία.[7] Αυτός ο πίνακας, Νεκρή φύση με άνθη, έντομα κι ένα κοχύλι αποκτήθηκε ως τμήμα της Βασιλικής Συλλογής κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Άννας της Μεγάλης Βρετανίας.[11][17] Η φαν Οοστερβάικ απεβίωσε στο σπίτι της στο Άουτνταμ (περίπου 12 χλμ. από το Άμστερνταμ) το 1693. Ως ημερομηνία θανάτου της αναφέρεται η 12η Νοεμβρίου, άλλες πηγές αναφέρουν ότι ο θάνατός της επήλθε τον Δεκέμβριο.[7]
Ο Άρνολντ Χαουμπράκεν, βιογράφος των καλλιτεχνών της ολλανδικής Χρυσής Εποχής εγκωμιάζει την φαν Οοστερβάικ,[11] αλλά δεν την θεωρεί επαγγελματία καλλιτέχνη, παρά τα μεγάλα ποσά που καταβάλλονταν για τους πίνακές της από τόσο υψηλού προφίλ συλλέκτες, όπως μέλη βασιλικών οικογενειών της Ευρώπης.[6]
Η τέχνη της
Η φαν Οοστερβάικ δημιούργησε πίνακες με άνθη και νεκρές φύσεις με αλληγορικά θέματα σε μια εποχή που παρόμοια έργα παρουσίαζαν μεγάλη ζήτηση στην Κεντρική Ευρώπη. Αυτή και η Ράισχ κρίθηκαν ως οι πλέον διαπρεπείς καλλιτέχνιδες νεκρών φύσεων στις Κάτω Χώρες. Το έργο της φαν Οοστερβάικ, με τη χρήση φωτεινών χρωμάτων, είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε λεπτομέρειες,[7] ενώ μερικές φορές χρησιμοποιεί την τεχνική του κιαροσκούρο στη χρήση φωτός και σκιάσεων.[18] Συχνά χρησιμοποιούσε σκούρο παρασκήνιο, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη λαμπρότητα του προσκηνίου.[19] Βοήθησε στον μετασχηματισμό του είδους της νεκρής φύσης, ζωγραφίζοντας με ρεαλιστικό τρόπο παρόμοιο με της ολλανδικής παράδοσης της "οφθαλμαπάτης" του 16ου αιώνα.[20] Υπάρχουν πολύ λίγοι πίνακες που έχουν με ασφάλεια αποδοθεί στην φαν Οοστερβάικ, οι περισσότεροι από τους οποίους απεικονίζουν άνθη, αλλά ο Χαουμπράκεν αναφέρει ότι είχε δημιουργήσει και πολλές άλλες νεκρές φύσεις.[21] Πολλοί από τους πίνακές της είναι μικρών διαστάσεων, κάτι που συνηθιζόταν στους καλλιτέχνες της εποχής, καθώς οι μεγάλων διαστάσεων πίνακες έτειναν να περιορίζουν τις πωλήσεις σε πιο εύπορους πελάτες, όπως οι εκκλησίες ή το κράτος.[19]
Νεκρή φύση Vanitas, 1668, Kunsthistorisches Museum
Μέσω της χρήσης συμβολικών στοιχείων, οι πίνακές της απεικονίζουν θέματα που συναντώνται συχνά σε νεκρές φύσεις του 17ου αιώνα, όπως vanity (ματαιοδοξία), παροδικότητα και την υποχρέωση να αφιερώνεται κανείς στον Θεό. Οι τύπου vanitas πίνακές της ενσωματώνουν αντικείμενα που αποσκοπούν στον συμβολισμό της εφήμερης φύσης της ζωής: Κρανία, κλεψύδρες, βιβλία, σφαίρες, μισοφαγωμένα τρόφιμα, σάκοι με χρήματα, έντομα, μαραμένα φύλλα και άνθη. Περιέλαβε, επίσης, σύμβολα της Ανάστασης, κάτι που έδωσε στα έργα της μια λεπτή γλυκόπικρη αίσθηση ποιότητας, σε αντίθεση με κάποιους άλλους καλλιτέχνες της εποχής, οι οποίοι, ορισμένες φορές, απεικόνιζαν μια μεγάλη στοίβα κρανίων για να "περάσουν" το ηθικό μήνυμα στους πίνακές τους τύπου vanitas.[13]
Vanessa atalanta (είδος πεταλούδας). Λεπτομέρεια από τη νεκρή φύση με άνθη.
Η φαν Οοστερβάικ ήταν πολύ θρησκευόμενη και συχνά απεικόνιζε με συμβολικό τρόπο τις βαθειά ριζωμένες πεποιθήσεις της στους πίνακές της. Ο ηλίανθος είναι σύμβολο μεταστροφής προς τον Θεό,[13] τα σταφύλια επέχουν συμβολική θέση λόγω της χρήσης τους στη δημιουργία του οίνου της Θείας Ευχαριστίας. Ακόμη και τα χρώματα χρησιμοποιούνται με συμβολικό τρόπο, με το λευκό να υποδηλώνει την αθωότητα, το κίτρινο της θειότητας και το κόκκινο της μαρτύρησης.[18]
Η φαν Οοστερβάικ περιέλαβε επαναλαμβανόμενα ποιητικά σύμβολα στις νεκρές της φύσεις. Η πεταλούδα Vanessa atalanta (επιλεγόμενη και ερυθρός ναύαρχος) εμφανίζεται σε ποικίλες θέσεις, στις περισσότερες συνθέσεις της.[13] Ορισμένες φορές η πεταλούδα έχει καθίσει επάνω σε ένα άνθος ή στην άκρη ενός τραπεζιού που έχει επάνω του βάζο με άνθη ή επάνω σε ένα βιβλίο. Η πεταλούδα αποτέλεσε "εργαλείο" που τραβά το βλέμμα του θεατή στον πίνακα αλλά και στο καλλιτεχνικό όραμα της δημιουργού.[13] Οι πεταλούδες είναι, επίσης, σύμβολο της Ανάστασης του Χριστού.[22]
Συλλογές
Μουσείο Τέχνης Σινσινάττι[23]
Μουσείο Τέχνης Κρόκερ (Σακραμέντο (Καλιφόρνια))[6]
Μουσείο Τέχνης Ντένβερ[10]
Μουσείο Φιτζγουίλιαμ (Cambridge)[24]
Kunsthistorisches Museum (Βιέννη)[25]
Mauritshuis (Χάγη)[26]
Παλάτσο Πίττι (Φλωρεντία)[27]
Βασιλική Συλλογή (Λονδίνο)[17][22]
Κρατικό Μουσείο Τέχνης (Κοπεγχάγη)[28]
Φωτοθήκη
Βάζο με άνθη, Μουσείο Φιτζγουίλιαμ
Τριαντάφυλλα με πεταλούδα, Μουσείο Τέχνης Κρόκερ
Vanitas με ηλίανθο και κοσμηματοθήκη, περ. 1665, ιδιωτική συλλογή
Άνθη, φρούτα και έντομα, περ. 1670, Παλάτσο Πίττι
Μπουκέτο ανθέων σε βάζο, ερ. 1670, Μουσείο Τέχνης Ντένβερ
Νεκρή φύση με άνθη..., 1675
Μπουκέτο ανθέων σε γυάλινο βάζο, 1685, Κρατικό Μουσείο Τέχνης
Νεκρή φύση με άνθη και πεταλούδες, 1686, Βασιλική Συλλογή
Δείτε επίσης
Ζωγραφική της ολλανδικής Χρυσής Εποχής
Κατάλογος Ολλανδών ζωγράφων
Παραπομπές
rkd.nl/explore/artists/60780. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2017.
«Maria van Oosterwijck». RKDartists. 60780.
(Αγγλικά) Benezit Dictionary of Artists. 2006. B00133173. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017. ISBN-13 978-0-19-977378-7.
(Δανικά, Αγγλικά) Kunstindeks Danmark. 1578. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Maria van Oosterwijck». Biografisch Portaal. 97412693.
«Maria van Oosterwyck (Dutch, 1630-1693): Roses and Butterfly, n.d.». Crocker Art Museum. Ανακτήθηκε στις 17 March 2013.
Vigué, p. 109.
Berardi, p. 524.
«Maria van Oosterwijck». Netherlands Institute for Art History. Ανακτήθηκε στις 25 March 2013.
«Maria van Oosterwyck: Bouquet of Flowers in a Vase» (PDF). Denver Art Museum. Ανακτήθηκε στις 23 March 2013.
Bailey, Colin J. (February 2005). «Enchanting the Eye. Dutch Paintings of the Golden Age by Christopher Lloyd». The Burlington Magazine (The Burlington Magazine Publications Ltd.) 147 (1223): 123–124.
Houbraken, Arnold (1718). «Maria van Oosterwyk». De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen (στα Dutch). Digital Library for Dutch Literature. Ανακτήθηκε στις 18 March 2013.
Berardi, p. 527.
Schama, Simon (April 1980). «Wives and Wantons: Versions of Womanhood in 17th Century Dutch Art». Oxford Art Journal (Oxford University Press) 3 (1): 5. doi:10.1093/oxartj/3.1.5.
Berardi, p. 528.
«Geertgen Wyntges». Netherlands Institute for Art History. Ανακτήθηκε στις 25 March 2013.
Πρότυπο:Royal Collection
Vigué, p. 110.
Vigué, p. 114.
Vigué, p. 113.
Vigué, p. 111.
Πρότυπο:Royal Collection
«Flower Still Life». Cincinnati Art Museum. Ανακτήθηκε στις 17 March 2013.
«A Vase of Flowers». Fitzwilliam Museum, University of Cambridge. Ανακτήθηκε στις 17 March 2013.
«Vanitas-Stilleben». Kunsthistorisches Museum. Ανακτήθηκε στις 17 March 2013.
«Maria van Oosterwyck». Mauritshuis, The Royal Picture Gallery. Ανακτήθηκε στις 17 March 2013.
«Oosterwyck, Maria Van». Polo Museale Fiorentino. Ανακτήθηκε στις 17 March 2013.
«Maria van Oosterwijck». Statens Museum for Kunst. Ανακτήθηκε στις 17 March 2013.
Πηγές
Berardi, Marianne (2001). Delia Gaze, επιμ. Concise Dictionary of Women Artists. Fitzroy Dearborn, σελ. 524–528. ISBN 1-57958-335-0. Ανακτήθηκε στις 17 March 2013.
Vigué, Jordi (2002). Great Women Masters of Art. New York: Watson-Guptill, σελ. 109–114. ISBN 0-8230-2114-9.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
«Schilderij Maria van Oosterwijck» (PDF). Newsletter of Nootdorp Historical Society (στα Dutch). October 2005. σελίδες 7–8.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
