Ο Λήφεν φαν Λάτχεμ (φλαμανδικά: Lieven van Lathem, επίσης γνωστός και ως Lievin van Lathem και Lieven van Laethem)[3] ήταν Φλαμανδός ζωγράφος και μικρογράφος, που δραστηριοποιήθηκε κατά το δεύτερο ήμισυ του 15ου αιώνα στην περιοχή της Φλάνδρας. Διετέλεσε ζωγράφος του Φιλίππου της Βουργουνδίας, για τον οποίο εικονογράφησε ορισμένα χειρόγραφα, ενώ ήταν ενεργός αρχικά στη Γάνδη, στη συνέχεια στη Μπρυζ, στις Βρυξέλλες στη Χάγη και στην Αμβέρσα,[4] όπου και απεβίωσε το 1493.
Βίος
Ο Λήφεν φαν Λάτχεμ γεννήθηκε στην περιοχή της Γάνδης ή το 1430[4] ή το 1438[3]. Προερχόταν από οικογένεια που καταγόταν από το χωρίς Λάετχεμ-Σαιντ-Μαρί (Laethem-Sainte-Marie) νότια της Γάνδης και ο αδελφός του, Σίμον, γεννήθηκε σε αυτή την κοινότητα. Ήταν γιος του Λέο ή Λούις φαν Λάτχεμ, ο οποίος αναφέρεται ως Δάσκαλος της ζωγραφικής σε ορισμένα αρχειακά έγγραφα. Σε ένα άλλο έγγραφο του 1492 ο Λήφεν αναφέρεται ότι είχε ηλικία 54 ετών, άρα πρέπει να γεννήθηκε πιθανόν το 1438. Έγινε δεκτός στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά των ζωγράφων της Γάνδης σε πολύ μικρή ηλικία, στις 30 Οκτωβρίου του 1430.[5]
Εισήλθε στην υπηρεσία του Φιλίππου περίπου στα 1456. Στη συνέχεια εργάστηκε αναμφίβολα για τον γιο του, Καρόλου, αν και δεν εμφανίζεται στα λογιστικά κατάστιχα του Δούκα, ειδικά για την υλοποίηση ενός βιβλίου προσευχών, το οποίο σήμερα φυλάσσεται στο Getty Center και του οποίου η πρώτη φάση ολοκλήρωσης πληρώθηκε το 1469. Την ίδια περίπου εποχή εικονογράφησε βιβλία για τον Λουδοβίκο της Μπρυζ ή Λουίς ντε Χρούουτχουσε (Louis de Gruuthuse) και στη συνέχεια το "Χρονικό του Φρουασάρ" (Chronique de Froissart) για λογαριασμό του Αντωνίου της Βουργουνδίας (του επιλεγόμενου και "νόθου").[6]
Το 1459, ύστερα από προστριβές με τη συντεχνία ζωγράφων στη Γάνδη, επειδή αρνούνταν να πληρώσει την εισφορά του για το προνόμιο της λήψης παραγγελιών ως ζωγράφος, αποχώρησε από αυτήν και προσχώρησε στη συντεχνία της Αμβέρσας το 1462. Πιθανόν στο ενδιάμεσο διάστημα να διέμεινε στην Ουτρέχτη. Εγκαταστάθηκε στην Αμβέρσα, όπου παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του το 1493, επισκεπτόμενος ευκαιριακά κάποιες πόλεις. Νυμφεύτηκε την Αντουανέτ Μάιστερ (Antoinette Meyster), θυγατέρα του Ζακ Μάιστερ, εικονογράφου και πωλητή βιβλίων από το Άμστερνταμ και από μακρού εγκατεστημένου στη Φλάνδρα, ο οποίος είχε γίνει δεκτός στη συντεχνία ζωγράφων της πόλης το 1457.
Το 1468 συμμετείχε στη διακόσμηση για τους εορτασμούς μιας συνάντησης του Τάγματος του Χρυσόμαλλου Δέρατος και των γάμων του Φιλίππου με τη Μαργαρίτα της Υόρκης στη Μπρυζ. Σ' αυτή την περίπτωση ήταν ένας από τους καλύτερα αμειβόμενους καλλιτέχνες της εποχής, μαζί με τους Ζακ Νταρέ και Φράνκε φαν ντερ Στοκτ. Επικεφαλής ενός εργαστηρίου που δημιουργήθηκε εκεί, φαίνεται να ζούσε μια ευτυχισμένη ζωή, καθώς πολλές οικονομικές συναλλαγές του αναφέρονται στα αρχεία της εποχής. Έγινε ορκωτό μέλος της Συντεχνίας το 1479. Προς το τέλος της ζωής του τέθηκε στην υπηρεσία του Μαξιμιλιανού των Αψβούργων το 1487, ως valet de chambre και βασιλικός ζωγράφος, αξιώματα που διατήρησε τουλάχιστον ως το 1490. Εκείνη την εποχή φαίνεται ότι ζωγράφιζε περισσότερο πίνακες και όχι μικρογραφίες σε χειρόγραφα, κάτι που εξηγεί γιατί δεν έχει διασωθεί κανένα έργο του αυτής της τελευταίας περιόδου.[7]
Εκπαίδευσε τον γιο του, Γιάκομπ φαν Λάτχεμ με σκοπό να του αφήσει το εργαστήριό του, αλλά δεν έχει βρεθεί καμία μικρογραφία του τελευταίου αν και εργάστηκε κι αυτός για τον Φίλιππο. Ένας ακόμη γιος του, επίσης ονομαζόμενος Λήφεν, έγινε χρυσοχόος κι εργάστηκε επίσης για τον Δούκα.[8] Και οι δύο έλαβαν τον τίτλο του valet de chambre (θαλαμηπόλου) και συνόδευσαν τον Φίλιππο τον Ωραίο στο ταξίδι του στην Ισπανία το 1501.[9]
Ύφος
Ο Ενταφιασμός, μικρογραφία (απόσπασμα) από το βιβλίο του Καρόλου του Τολμηρού, Μουσείο Γκεττύ, Ms.37, f.119v.
Ο Λήφεν φαν Λάτχεμ δημιούργησε το δικό του ύφος στην απεικόνιση ιστορικών στοιχείων και στις νουβέλλες, αφού κατόρθωσε να απεικονίσει τη δραματική πλευρά και τα συναισθήματα των ιστοριών που εικονογραφούσε. Σχεδίαζε τις διακοσμητικές του μικρογραφίες - απεικονίσεις τοπίων σε μορφή διαδοχικών επιπέδων που "χάνονταν" στον μακρινό ορίζοντα. Τέλος, διακοσμούσε τα περιθώρια των σελίδων με "υβριδικά" ή χονδροειδή πλάσματα.[10]
Συνεργαζόταν συχνά στην Αμβέρσα με τον ανώνυμο μικρογράφο που είναι γνωστός με το συμβατικό όνομα "Βιεννέζος δάσκαλος της Μαρίας της Βουργουνδίας" (Maître viennois de Marie de Bourgogne), με τον οποίο εικονογράφησε από κοινού το "βιβλίο Ωρών της Μαρίας της Βουργουνδίας". Με τον ίδιο τρόπο επηρέασε, επίσης, τους μικρογράφους που είναι γνωστοί με τα συμβατικά ονόματα "Δάσκαλος της Μαργαρίτας της Υόρκης" (Maître de Marguerite d'York) και τον "Δάσκαλο του Φιτζγουίλιαμ 268" (το συμβατικό όνομα προέρχεται από το Μουσείο Φιτζγουίλιαμ του Κέιμπριτζ). Προϊδεάζει, επίσης, και άλλους καλλιτέχνες της Αμβέρσας, όπως ο Γιοάχιμ Πάτινιρ (1480 - 1524), ο οποίος ακολουθεί τα στοιχεία του Λήφεν στη σχεδίαση των τοπίων του, και του Κουέντιν Μασσάις (1465 - 1530). [11]
Αποδιδόμενα έργα
Χειρόγραφα
Τα Θαύματα της Παναγίας του Ζαν Μιελό (Jean Miélot), χειρόγραφο που περιέχει 66 ασπρόμαυρες μικρογραφίες (grisailles) για λογαριασμό του Δούκα της Βουργουνδίας γύρω στα 1459, Εθνική Βιβλιοθήλη της Γαλλίας, Fr.9199
Βιβλίο Προσευχών, δημιουργήθηκε για λογαριασμό του Φιλίππου σε συνεργασία με τους Ζαν Ντρεάν (Dreux Jehan) και Σιμόν Μαρμιόν (Simon Marmion), Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, NAF. 16428
Βιβλίο κατορθωμάτων και πεπραγμένων του Alexandre de Jean Wauquelin, παραγγελία του Φιλίππου, συνεργασία πέντε μικρογράφων, Πτι Παλαί, Μουσείο Καλών Τεχνών της Πόλης του Παρισιού, Συλλογή Ντυτουί (Ms. Dutuit 4567)[12]
Βιβλίο Ωρών σε συνεργασία με τον "δάσκαλο της Αικατερίνης του Κλεβ", περί το 1460 στην Ουτρέχτη (;), Μουσείο Μερμάνο, Χάγη, Ms 10F50
Βιβλίο Προσευχών για τον Κάρολο τον Τολμηρό (;), περί το 1469, Κέντρο Γκεττύ, Ms.37
Ιστορία του Jason de Raoul Lefèvre, περί το 1470, για λογαριασμό του Λουίς ντε Χρούουτχουσε, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, Fr.331
Μυστικά του Αριστοτέλη του Raoul Lefèvre, περί το 1470, για λογαριασμό του Λουίς ντε Χρούουτχουσε, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, Fr.562
Ρομαντική ιστορία του Gillion de Trazegnies, περί το 1470, για λογαριασμό του Λουίς ντε Χρούουτχουσε, άλλοτε στο "Chatsworth House", DC Ms.7535, αγοράστηκε τον Δεκέμβριο του 2012 από το Κέντρο Γκεττύ για 6,19 εκατομμύρια δολάρια.[13] Ωστόσο, η αγγλική κυβέρνηση εμπόδισε την έξοδο από τη χώρα, εν αναμονή ενδεχόμενης αγοράς του από τη Βρετανία.[14].
Χρονικό του Φρουασάρ σε 4 τόμους, εκατό περίπου μικρογραφίες για λογαριασμό του Αντωνίου της Βουργουνδίας, Κρατική Βιβλιοθήκη Βερολίνου, Συλλογή Breslau I
Βιβλίο Ωρών της Μαρίας της Βουργουνδίας, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας, Ms.1857
Βιβλίο Ωρών Trivulziano, Βασιλική Βιβλιοθήκη Ολλανδίας, Χάγη, SMCI
Ώρες Voustre Demeure, Κρατική Βιβλιοθήκη Βερολίνου Ms.78 και Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας, Ms.25-5
Έργα αποδιδόμενα στο εργαστήριό του
Η Παρθένος και το Βρέφος με έναν δωρητή, αποδίδεται σε μαθητή του Λήφεν φαν Λάτχεμ. Περίπου 1500, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου.[15]
Δείτε επίσης
Κατάλογος Φλαμανδών ζωγράφων
Παραπομπές
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. 119344858. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2015.
«Lieven van Laetham». Art UK artist identifier. van-laetham-lieven-d-1493.
Deutche Nationalbibliothek
Netherlands Institute for Art History: RKDArtists
De Schryver, σελ. 45
Miniatures flamandes, σελ. 287
De Schryver, σελ. 45-50
J. Paul Getty Museum
De Schryver, σσ. 51-52
Miniatures flamandes, σελ. 289
Miniatures flamandes, σελ. 289
Petit Palais
Μουσείο Γκεττύ]
Los Angeles Times: Manuscript acquired by Getty prevented from leaving Britain, 08/04/2013
http://www.nationalgallery.org.uk/paintings/follower-of-lieven-van-lathem-the-virgin-and-child-with-saints-and-donor Εθνική Πινακοθήκη]]
Βιβλιογραφία
Bernard Bousmanne et Thierry Delcourt (dir.), Miniatures flamandes : 1404-1482, Bibliothèque nationale de France/Bibliothèque royale de Belgique, 2012, 464 p. (ISBN 9782717724998), p. 287-294
Antoine De Schryver, The Prayer Book of Charles the Bold: A Study of a Flemish Masterpiece from the Burgundian Court, Getty Publications, 2008, (ISBN 9780892369430), 310 pages (Chapitre 3 : Lieven van Lathem Biography) [lire en ligne]
Colum Hourihane (dir.), The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture, t. 3, 2012 (ISBN 9780195395365)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Μουσείο Γκεττύ
Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
Βάση δεδομένων JONAS του IRHT],
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
