Ζαν Μαλουέλ

Ο Ζαν Μαλουέλ (γαλλ. Jean Malouel ή Jan Maelwael στα ολλανδικά,[3] περ. 1365 – 1415) ήταν Ολλανδός ζωγράφος, ορισμένες φορές αναφερόμενος και ως Γάλλος, καλλιτέχνης της αυλής του Φιλίππου Β΄ της Βουργουνδίας και του διαδόχου του, Ιωάννη Β΄ της Βουργουνδίας, ο οποίος χρησιμοποίησε την τεχνοτροπία της γοτθικής τέχνης.

Βίος

Πιθανότατα γεννήθηκε στο Ναϊμέχεν, το οποίο τότε ανήκε στο Δουκάτο του Χέλρε και αγοράστηκε από τον Φίλιππο τον Τολμηρό το 1473 και σήμερα ανήκει στην Ολλανδία. Πιθανόν εκπαιδεύτηκε εκεί, στο εργαστήριο του πατέρα του, καλλιτέχνη Βίλεμ Μάελβαελ (Willem Maelwael) (ο θείος του ήταν επίσης καλλιτέχνης) και καταγράφεται ως καλλιτέχνης το 1382.[4] Ήταν θείος των μικρογράφων αδελφών Λίμπουρχ (Gebroeders van Limburg), τους οποίους συνέστησε στην υπηρεσία του Φιλίππου περί το 1400. Ο Μαλουέλ εργάστηκε και ως μικρογράφος, αλλά φαίνεται ότι κυρίως δημιούργησε μεγαλύτερα έργα.[5]

Ο Μαλουέλ καταγράφεται ως εργαζόμενος στο Παρίσι, ζωγραφίζοντας διακοσμητικά οικόσημα σε ύφασμα (πιθανόν για πανώ) για λογαριασμό της Ελισάβετ της Βαυαρίας, βασίλισσας της Γαλλίας το 1396 - 97, αλλά από τον Αύγουστο του 1397 βρισκόταν στη Ντιζόν, πρωτεύουσα του Δουκάτου της Βουργουνδίας, όπου διαδέχτηκε τον Ζαν ντε Μπωμέτζ (Jean de Beaumetz), που είχε αποβιώσει το 1396 στη θέση του ζωγράφου της αυλής του Φιλίππου, με τον "βαθμό" του valet de chambre. Διατήρησε αυτή τη θέση μέχρι τον θάνατό του, με αμοιβή υψηλότερη του προκατόχου του αλλά και του γλύπτη Κλάους Σλούτερ (Claus Sluter) και έζησε στη Ντιζόν.[6] Το 1405, λίγο μετά τον θάνατο του Φιλίππου, επέστρεψε στο Ναϊμέχεν και νυμφεύτηκε την Χέιλβιχ φαν Ρεντινχάφεν (Heilwig van Redinchaven), με την οποία επανήλθε στη Ντιζόν. Άλλη μια επίσκεψή του καταγράφεται το 1413. Το 1415 απεβίωσε στη Ντιζόν, αφήνοντας την Χέιλβιχ και τέσσερα τέκνα. Η σύζυγός του έλαβε σύνταξη από τον Δούκα και επέστρεψε στο Ναϊμέχεν, όπου ενεπλάκη σε μακρά διαμάχη για την εκεί περιουσία του Μαλουέλ.[7]
Έργο
Pieta και Αγία Τριάδα, έργο του Μαλουέλ, Μουσείο του Λούβρου[8]]]
Η τελευταία Κοινωνία και το Μαρτύριο του Αγίου Διονυσίου, του Ανρί Μπελσόζ, πιθανόν να το ξεκίνησε ο Μαλουέλ, ολοκληρώθηκε το 1416

Μεταξύ άλλων αναθέσεων, πολλές για ζωγραφικές διακοσμήσεις σε ανάκτορα, ο Μαλουέλ καταγράφεται να παραλαμβάνει, το 1398, ξύλο για πέντε πάνελ για τον ναό Chartreuse de la Sainte-Trinité de Champmol, νέο τόπο ενταφιασμού των μελών της δυναστείας του, που εγκαθίδρυσε ο Φίλιππος κοντά στη Ντιζόν. Επιχρωμάτισε, επίσης, το αριστούργημα του Κλάους Σλούτερ "το φρέαρ του Μωυσή" (γαλλ. Puits de Moïse), η βάση του οποίου επιβίωσε, με εμφανή ακόμη τα σημεία του επιχρωματισμού.[9] Από το 1401 ο Χέρμαν της Κολωνίας, ειδικευμένος επιχρυσωτής, καταγράφεται ως βοηθός του Μαλουέλ ή, ίσως, επιβλέπων ενός αριθμού μαθητών του δασκάλου. Ο επιχρωματισμός του "φρέατος" και η επιχρύσωση όλων των ανώτερων σημείων του ήταν μεγάλης κλίμακας εργασία και σε αυτήν απασχολήθηκαν κατά το διάστημα 1401 - 1404. Ο Μαλουέλ επιχρωμάτισε, επίσης, τον τύμβο του Φιλίππου στο Σαμόλ, όταν οι γλύπτες τον ολοκλήρωσαν μετά τον θάνατο του Σλούτερ.

Το έργο του Μαλουέλ σε πάνελς παραμένει αμφιλεγόμενο. Το μοναδικό γενικά αποδεκτό ως έργο του είναι το κυκλικής μορφής (tondo) "Pieta", το οποίο εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου, το πρώτο "tondo" της Αναγέννησης, αν και η απόδοση του έργου στον Μαλουέλ δεν γίνεται αποδεκτή από τον Σατελέ (Châtelet).[10] Το "tondo" φέρει το οικόσημο του Φιλίππου ζωγραφισμένο στην πίσω του όψη κι έτσι πρέπει να προηγείται του θανάτου του το 1404 ενώ η ασυνήθιστη εικονογραφία του έργου σαφώς το συνδέει με το Σαμόλ,[11] "το οποίο είναι αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα που απεικονίζεται σε αυτό. Το στυλ του έργου αναμειγνύει στοιχεία βόρειας και σιενέζικης τεχνοτροπίας, με τρόπο χαρακτηριστικό της διεθνοποιημένης γοτθικής τέχνης που συνηθιζόταν στις αυλές της περιόδου.[12] Αν και τα χρώματα που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι συνηθισμένες τέμπερες, ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί διάφανες στιλβώσεις με τρόπο που ανέπτυξε στις εργασίες του ο Γιαν φαν Έικ ύστερα από τον θάνατο του Μαλουέλ. Ένας ακόμη Ολλανδός ζωγράφος, ο Μελχιόρ Μπρούντερλαμ ήδη δημιουργούσε έργα, χρησιμοποιώντας ελαιοχρώματα, για το Σαμόλ.

Το μεγάλο πάνελ (διαστάσεων 162 x 211 cm) που επίσης βρίσκεται στο Λούβρο και απεικονίζει "το μαρτύριο του Αγ. Διονυσίου και η Αγία Τριάδα" (ή "Η τελευταία Κοινωνία και το μαρτύριο του Αγ. Διονυσίου"), επίσης προερχόμενο από το Σαμόλ, πιθανόν να το άρχισε ο Μαλουέλ, το ολοκλήρωσε όμως ο Μπελσόζ (το μόνο γνωστό του έργο) μετά τον θάνατο του Μαλουέλ. Οι δουκικοί λογαριασμοί καταγράφουν την προμήθεια χρωμάτων (όχι όμως του χρώματος χρυσού) από τον Μπελσόζ για την ολοκλήρωση "ενός πίνακα από τη ζωή του Αγ. Διονυσίου", θέματος που είναι γνωστό ότι είχε αναλάβει ο Μαλουέλ, και ορισμένοι διακρίνουν διαφορές στο στυλ των μορφών, ενώ άλλοι όχι. Οι Σνάιντερ και Σατελέ υποστηρίζουν τη συμμετοχή του Μαλουέλ, αλλά αυτή αμφισβητείται, αρχής γενομένης από ένα άρθρο που δημοσίευσε (στα γαλλικά) η Νικόλ Ρεϋνώ (Nicole Reynaud). Για τον Σατελέ το πάνελ με τον Αγ. Διονύσιο και το μεγάλο "tondo" στο Λούβρο είναι δύο από τα πέντε έργα που είχαν ανατεθεί το 1398.[13] Ο Μπελσόζ, ο οποίος δεν αναφέρεται πριν τον θάνατο του Μαλουέλ, τον διαδέχτηκε ως valet και ζωγράφος της αυλής. Ο Σατελέ προτείνει ότι ο Μπελσόζ βρισκόταν επί χρόνια στο εργαστήριο και ήταν υπεύθυνος για το μεγάλο "tondo" για περισσότερα από δέκα χρόνια πριν, αναστρέφοντας έτσι τις "παραδοσιακές" αποδόσεις των δύο διάσημων αυτών έργων στους καλλιτέχνες.[14]

Πιστεύεται επίσης ότι ο Μαλουέλ ήταν αυτός που ξεκίνησε ένα πορτρέτο του Φιλίππου γύρω στα 1400, το οποίο όμως επιβιώνει μόνον σε αντίγραφά του, τα οποία πιστεύεται ότι είναι μεταγενέστερα. Καταγράφεται να εργάζεται σε πορτρέτο του Ιωάννη του Άφοβου για λογαριασμό του βασιλέα της Πορτογαλίας το 1413[15] ενώ υπήρχαν επίσης πορτρέτα του Φιλίππου και του Ιωάννη στο χοροστάσιο του Σαμόλ (όπως γνωρίζουμε σήμερα όταν ο Φίλιππος ο Καλός παράγγειλε και ένα δικό του. Μια ύστερη εκδοχή του, στο Μουσείο Κοντέ στο Σαντιγύ προτάθηκε ως αντίγραφο της εικόνας του Ιωάννη που είχε ζωγραφίσει ο Μαλουέλ.[16]

Ένας μεγάλος πίνακας της "Παρθένου με το Βρέφος", που ήλθε στο φως το 1960 στο Βερολίνο και σήμερα είναι δανεισμένος στην Gemäldegalerie του Βερολίνου, αποδίδεται επίσης στον Μαλουέλ, όπως και ένας ακόμη στο Λούβρο.[17] Πιστεύεται ότι ο πίνακας του Βερολίνου αποτελούσε τη μία από τις δύο πτέρυγες διπτύχου, με τη δεύτερη εικόνα να είναι πορτρέτο του Ιωάννη του Άφοβου, που θα αποτελούσε το πρώτο γνωστό δείγμα παρόμοιας μορφής διπτύχων, που αργότερα έγιναν πολύ δημοφιλή στην ολλανδική ζωγραφική.[18] Πιθανόν και αυτό το δίπτυχο να βρισκόταν στο Σαμόλ.[19]

Ένας ακόμη αριθμός έργων είναι του, ή έχουν αποδοθεί στον, Μαλουέλ ή στο εργαστήριό του, συμπεριλαμβανομένου ενός μικρότερου "tondo" με την Πιετά επίσης στο Λούβρο,[20], το "πολύπτυχο Αμβέρσας - Βαλτιμόρης",[21] το οποίο μερικές φορές συνδέεται με τον Μελχιόρ Μπρούντερλαμ καθώς και ένας ημικατεστραμμένος πίνακας με τον "ενταφιασμό του Ιησού", που σήμερα βρίσκεται στην Τρουά.[22]
Δείτε επίσης

Κατάλογος Φλαμανδών ζωγράφων

Παραπομπές

(Γαλλικά) data.bnf.fr. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13968281p. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
(Αγγλικά) Grove Art Online. Oxford University Press, Macmillan Publishers. 1996.
Getty Union Artist Name List για τις παραλλαγές του ονόματος
Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με αυτή την οικογένεια καλλιτεχνών δείτε Guest, pp. 260–61.
Janson
concise Grove
Noviomagus family history
Ιστοσελίδα Μουσείου του Λούβρου
Snyder, 70
Το "tondo" είναι το μοναδικό έργο του Λούβρου που αποδίδεται από το Μουσείο στον Μαλουέλ και, σύμφωνα με τον ιστότοπο του Μουσείου, αυτό είναι "πέραν πάσης αμφιβολίας" (sans doute). Ο Σατελέ από την άλλη (σελ. 16) αναφέρει ότι "το μόνο βέβαιο έργο του Μαλουέλ στο Λούβρο" είναι το πάνελ για τον Άγιο Διονύσιο. Προτείνει τον Ανρί Μπελσόζ (Henri Bellechose) ως δημιουργό ολόκληρου ή του μεγαλύτερου τμήματος του "tondo", όταν ήταν βοηθός στο εργαστήριο του Μαλουέλ.
Snyder, 69
Snyder, 69
Οι Snyder, 70 και Σατελέ (Châtelet), 16–18 and 191 – κατά της ανάμιξης του Μαλουέλ concise Grove, και δεν αναφέρεται στον Ιστοχώρο του Λούβρου. Ο Σατελέ, 16–18 συζητά πληρέστερα το θέμα: Υποστηρίζει ότι το έργο είχε εκκινήσει να δημιουργείται από πάνω προς τα κάτω, συνεπώς τα ανώτερα τμήματά του ανήκουν στον Μαλουέλ.
Châtelet, 20
Σπάνια και συχνά αναφερόμενη καταγραφή της ανάθεσης δημιουργίας ενός πορτρέτου εκείνης της εποχής. Καθώς οι ποσότητες των υλικών ήταν μικρές, τα πορτρέτα συνήθως "διέφευγαν" της καταγραφής σε λογαριασμούς.
Joconde image
Εικόνες των δύο Παναγιών
Snyder, 70
Η Μαντόνα του Βερολίνου περιγράφεται με λεπτομέρεια στο: Gelfand, σσ. 41–47. Η εργασία αρχικά εκδόθηκε, αποδόθηκε και προτάθηκε ως μισό δίπτυχο στο: Meiss, Millard, and Colin Eisler. "A New French Primitive." The Burlington Magazine 102 (1960): 234 ff. Ο Gelfand (σ.44) προτιμά τη θεωρία ότι ένα πορτρέτο του Φιλίππου του Τολμηρού που είχε θεαθεί στο Σαμόλ το 1791 ήταν η άλλη πτέρυγα του διπτύχου της Μαντόνας του Βερολίνου. Ο Σατελέ (σ. 20) δέχεται ότι έχει δημιουργηθεί από το ίδιο χέρι που έφτιαξε και τα επάνω τμήματα του πάνελ του Αγ. Διονυσίου, κατ' αυτόν ο Μαλουέλ, και όχι από τον καλλιτέχνη του μεγάλου "tondo" της Πιετά στο Λουβρο.
image from Insecula
Snyder, 72–73; Châtelet, 21–22 και 190-91; Μια πτέρυγα του πολύπτυχου της Βαλτιμόρης στο Walters Art Museum – στην πρώτη εικόνα εμφανίζεται ο "Ευαγγελισμός" – η Βάπτιση του Ιησού εμφανίζεται σε μεγέθυνση. Όλα τα πάνελ (κάτω τμήμα της σελίδας).

Châtelet, 16–25 και 190-93.

Πηγές

Châtelet, Albert, Early Dutch Painting, Painting in the northern Netherlands in the fifteenth century, 1980, Montreux, Lausanne, ISBN 2-88260-009-7
Gelfand, Laura D.; Fifteenth-century Netherlandish devotional diptychs; Origins and function, 1994, PhD dissertation, Case Western Reserve University.
Guest, Tanis and Nijsten, Gerard; In the Shadow of Burgundy: The Court of Guelders in the Late Middle Ages, Cambridge University Press, 2004, ISBN 0-521-82075-8
Janson, Horst Woldemar and Janson, Anthony F.; History of Art: The Western Tradition, Prentice Hall PTR, 2003, ISBN 0-13-182895-9,Janson online
Snyder, James; Northern Renaissance Art, 1985, Harry N. Abrams, ISBN 0-13-623596-4

Ζωγράφοι

Ολλανδοί

Εγκυκλοπαίδεια Ολλανδίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License