Χέντρικ τερ Μπρούγκεν

 

Ο Χέντρικ τερ Μπρούγκεν (ολλανδικά: Hendrick Jansz ter Brugghen (ή Terbrugghen, (1588 – 1η Νοεμβρίου 1629) ήταν Ολλανδός ζωγράφος της "Χρυσής ολλανδικής εποχής" και εξέχον μέλος των οπαδών του Καραβάτζιο που αποκλήθηκαν "Καραβατζιστές της Ουτρέχτης. Μαζί με τον Ντιρκ φαν Μπαμπούρεν και τον Χέρριτ φαν Χόντχορστ, ο τερ Μπρούγκεν ήταν ένας από τους σημαντικότερους Ολλανδούς ζωγράφους που επηρεάστηκαν από τον Καραβάτζιο.[1]

Young Woman Tuning a Lute

Esau Selling His Birthright

A Man playing a Lute

Jacob reproaching Laban

The Concert

Βιογραφία
Bacchante with an Ape (1627), 100 x 90 εκ., Μουσείο Γκεττύ, Λος Άντζελες
Ο Ιησούς στεφανώνεται με αγκάθια (1620), 240 x 207 εκ., Κρατικό Μουσείο Τέχνης Κοπεγχάγης, Κοπεγχάγη
Το Δείπνο εις Εμμαούς (1621), 109 x 141 εκ., Sanssouci Picture Gallery, Βερολίνο

Δεν έχουν εντοπιστεί γραπτές αναφορές στον τερ Μπρούγκεν κατά τη διάρκεια του βίου του.[2] Πατέρας του ήταν ο Γιαν Έγκμπερς τερ Μπρούγκεν από το Οφεράισσελ, που μετακόμισε στην Ουτρέχτη, όπου ονομάστηκε γραμματέας στο δικαστήριο της πόλης από τον πρίγκηπα της Οράγγης Γουλιέλμο τον Σιωπηλό. Νυμφεύτηκε την Σοφία Ντιρκς (Sophia Dircx) και το 1588 έγινε δικαστικός κλητήρας στο Επαρχιακό Συμβούλιο της Ολλανδίας στη Χάγη, όπου και γεννήθηκε ο Χέντρικ.[1]

Η παλαιότερη σύντομη αναφορά στον ζωγράφο είναι στο βιβλίο Het Gulden Cabinet του Κορνέλις ντε Μπι (1661), όπου εσφαλμένα αναφέρεται ως "Φερμπρούγκεν" (Verbrugghen).[3] Μια ακόμη σύντομη αναφορά του υπάρχει στο βιβλίο - λεξικό τέχνης Teutsche Academie του Γιοάχιμ φον Σάντραρτ (Joachim von Sandrart), όπου αναφέρεται ως "Φέρμπρουχ" (Verbrug). Από αυτό μαθαίνουμε ότι σπούδασε ζωγραφική με τον μανιεριστή ζωγράφο Άμπραχαμ Μπλούμερτ (Abraham Bloemaert). Ο Σάντραρστ αναφέρει για τον τερ Μπρούγκεν ότι "εκφράζει βαθιές αλλά μελαγχολικές σκέψεις με το έργο του".[4]

Από αυτή την αβέβαιη βάση, ο γιος του καλλιτέχνη Ρίχαρντ τερ Μπρούγκεν προσπάθησε να αποκαταστήσει τη φήμη του πατέρα του ως ζωγράφου στις αρχές του 18ου αιώνα. Εξασφάλισε μια επιστολή, με ημερομηνία 17 Απριλίου 1707 από τον διακεκριμένο ζωγράφο πορτρέτων Άντριεν φαν ντερ Βερφ (Adriaen van der Werff) από το Ρόττερνταμ, στην οποία εξέφραζε την εκτίμησή του για το έργο του Χέντρικ. Αργότερα το ίδιο έτος, στις 5 Αυγούστου 1707, ο Ρίχαρντ παρουσίασε στο κυβερνητικό συμβούλιο του Ντεφέντερ τέσσερις πίνακες με τους "Ευαγγελιστές" για να αναρτηθούν στο Δημαρχείο της πόλης, ως μόνιμο μνημείο για τον πατέρα του.[2]

Ένα χαρακτικό, το οποίο πιθανότατα ανατέθηκε από τον Ρίχαρντ τερ Μπρούγκε στον Πίτερ Μπόνταρτ, βασισμένο σε παλαιότερο σχέδιο του Χέραρντ Χουτ τοποθετήθηκε γύρω στα 1708. Εμφανίζει ένα ιδεατό πορτρέτο του Χέντρικ, το οικογενειακό οικόσημο και χαραγμένη επιγραφή, η οποία σημαίνει:

Γεννημένος στο Οφεράισσελ το 1588, ταξίδεψε από την Ουτρέχτη στη Ρώμη και δέκα χρόνια αργότερα επέστρεψε στην Ουτρέχτη, νυμφεύτηκε εκεί, έζησε εκεί διακεκομμένα και απεβίωσε την 1η Νοεμβρίου 1629, σε ηλικία 42 ετών. Ήταν μεγάλος και διάσημος ζωγράφος ιστορικών σκηνών με μορφές ίδιου μεγέθους με το πραγματικό, με ιταλικό ύφος και τόσο ανώτερος από τους άλλους που ο διάσημος Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς ταξιδεύοντας στην Ολλανδία διακήρυξε ότι όταν ήρθε στην Ουτρέχτη βρήκε μόνον ένα ζωγράφο, τον Henricus ter Brugghen. G. Hoet del. P. Bodart, fec.[2]

Ο Κορνέλις ντε Μπι στο έργο του Spiegel vande Verdrayde Werelt (= Κόσμος ανεστραμμένος στον καθρέφτη) του 1708[5] και ο Άρνολντ Χαουμπράκεν στο έργο του De Groote Schouburgh (= Το μέγα θέατρο των Ολλανδών ζωγράφων, 1718 - 1721),[6] έγραψαν βιογραφίες αναπαράγοντας τον ισχυρισμό του Ρίχαρντ ότι ο ζωγράφος είχε συναντήσει τον Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς στη Ρώμη και είχε, επίσης, εργαστεί και στη Νάπολι.[7]

Υπήρχε ένας εύελπις με το ίδιο όνομα που υπηρετούσε στο στρατό του Ερνστ Καζιμίρ Α΄, κόμητα του Νασσάου - Ντιτς την άνοιξη του 1607 και για τον λόγο αυτόν ο τερ Μπρούγκεν πιστεύεται ότι ήταν στην Ιταλία, αλλά μόνο για αυτό το έτος και όχι, όπως πιστευόταν, το 1604 (όπως αναγράφεται στο χαρακτικό του Μπόνταρτ. Αυτό ασφαλώς σημαίνει ότι δεν συνάντησε ποτέ τον Καραβάτζιο στη Ρώμη, καθώς ο ζωγράφος είχε διαφύγει από την πόλη το 1606, κατηγορούμενος για φόνο. Είναι, όμως, βέβαιο ότι ήταν ο μόνος Ολλανδός ζωγράφος στη Ρώμη όσο ζούσε ο Καραβάτζιο.[1]

Το 1614 ο τερ Μπρούγκεν βρισκόταν στο Μιλάνο επιστρέφοντας στη χώρα του. Την 1η Απριλίου 1615 ο τερ Μπρούγκεν και ο Τάιμαν φαν Γκάλεν παρέστησαν ως μάρτυρες στο δικαστήριο της Ουτρέχτης.[2] Καταγράφεται ως μέλος της Συντεχνίας των ζωγράφων της Ουτρέχτης το 1616 και στις 15 Οκτωβρίου του ίδιου έτους νυμφεύεται την Γιακομάινα Φερμπέικ (Jacomijna Verbeeck), ψυχοκόρη του μεγαλύτερου αδελφού του Γιαν.[1]

Απεβίωσε στην Ουτρέχτη την 1η Νοεμβρίου 1629, πιθανόν θύμα της πανώλους. Η οικογένεια ζούσε τότε στο χωριό Σνίππενφλουχτ (Snippenvlucht). Το τελευταίο παιδί του, από τα οκτώ, ο Χέννικχεν (Hennickgen) γεννήθηκε τέσσερις μήνες αργότερα, στις 14 Μαρτίου 1630. [2]
Έργο και επιδράσεις

Είναι βέβαιο ότι μελέτησε το έργο του Καραβάτζιο και των μαθητών του ("Καραβατζίστι"), όπως ο Οράτσιο Τζεντιλέσκι. Οι εργασίες του Καραβάτζιο είχαν δημιουργήσει μεγάλη αίσθηση στην Ιταλία, καθώς οι πίνακές του χαρακτηρίζονταν από τον τολμηρό τους τενεμπρισμό ως προς την τεχνική τους, με τις αντιθέσεις που δημιουργούσαν οι καθαρές, φωτεινές επιφάνειες με τα σκουρόχρωμα, ζοφερά τμήματα, αλλά και με τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό των θεμάτων του, ορισμένες φορές γοητευτικά, άλλες φορές σοκαριστικά ή εντελώς χυδαία. Άλλοι Ιταλοί ζωγράφοι που επηρέασαν τον τερ Μπρούγκεν κατά τη διαμονή του στην Ιταλία ήταν οι Αννιμπάλε Καρράτσι, Ντομενικίνο και Γκουίντο Ρένι.

Όταν επέστρεψε στην Ουτρέχτη συνεργάστηκε με τον Χέραρντ φαν Χόντχορστ, άλλον ένα από τους Ολλανδούς "Καραβατζιστές". Το αγαπημένο θέμα του τερ Μπρούγκεν ήταν οι ημίσωμες μορφές μουσικών ή ατόμων που πίνουν, αλλά δημιούργησε επίσης και θρησκευτικούς πίνακες και ομαδικά πορτρέτα μεγαλύτερων διαστάσεων. Τους σημάδευε η επίδραση του Καραβάτζιο, καθώς στους πίνακές του κάνει δραματική χρήση φωτός και σκιάσεων ενώ τα θέματά του είναι συναισθηματικά φορτισμένα. Αν και απεβίωσε σε μικρή ηλικία, το έργο του έτυχε καλής υποδοχής και άσκησε μεγάλη επίδραση σε άλλους ζωγράφους. Ο χειρισμός του σε θρησκευτικά θέματα μπορεί να επισημανθεί και σε έργα του Ρέμπραντ ενώ το ύφος του συναντάται σε πίνακες του Φρανς Χαλς και του Γιοχάνες Βερμέερ. ο Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς περιέγραψε το έργο του τερ Μπρούγκεν ως "... υπεράνω όλων των καλλιτεχνών της Ουτρέχτης".

Παραπομπές

Liedtke, Walter (2007). Dutch Paintings in the Metropolitan Museum of Art, Volumes 1-2. New York: Metropolitan Museum of Art. ISBN 9781588392732.
Nicolson, Benedict (1958). Hendrick Terbrugghen. The Hague: Martinus Nijhoff.
de Bie, Cornelis (1661). Het gulden Cabinet vande edel vry schilder const, inhoudende den lof vande vermarste schilders, architecte, beldthowers ende plaetsnyders van dese eeuw. Belgium: Jan Meyssens, σελ. 132.
Von Sandrart, Joachim (1675). Teutsche Academie der Edlen Bau, Bild- und Mahlerey-Künste, σελ. 303, 308.
De Bie, Cornelis (1708). Den spiegel vande verdrayde werelt: te sien in den bedriegelijcken handel, sotte, en ongeregelde manieren van het al te broos menschen leven. Joannes Paulus Robyns.
Houbraken, Arnold (1718–1721). De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen. Arnold Houbraken, σελ. 134–136.

Slatkes, Leonard. Wayne Franits (2007). The Paintings of Hendrick ter Brugghen (1588-1629): Catalogue Raisonné. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. ISBN 9789027249616.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα Χέντρικ τερ Μπρούγκεν.

Web Gallery of Art
Works and literature at PubHist
Allen Museum
Whitfield Fine Art, London
www.hendrickbrugghen.org Images by Hendrick ter Brugghen
The Getty
Did Hendrick ter Brugghen revisit Italy? Notes from an unknown manuscript by Cornelis de Bie
Vermeer and The Delft School, an exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art (fully available online as PDF), which contains material on Hendrick ter Brugghen
Dutch and Flemish paintings from the Hermitage, an exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art (fully available online as PDF), which contains material on Brugghen (cat. no. 6)