O Χέρτχεν τοτ Σιντ Γιανς (ολλανδικά: Geertgen tot Sint Jans, περ. 1465 - περ. 1495), γνωστός και ως Χέρτχεν φαν Χάαρλεμ, ήταν Ολλανδός ζωγράφος, το έργο του οποίου εντάσσεται στο καλλιτεχνικό ρεύμα της Βορειοευρωπαϊκής Αναγέννησης.
The Glorification of the Virgin
Legend of the Relics of St. John the Baptist
Βιογραφικά στοιχεία
Αρχικά πιστευόταν ότι γεννήθηκε στο Χάαρλεμ, ωστόσο σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία ιδιαίτερη πατρίδα του ήταν το Λέιντεν, το οποίο τότε ανήκε στο τμήμα της Ολλανδίας που ήλεγχαν οι άρχοντες της Βουργουνδίας. Ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή του.[1]
Καλλιτέχνης με ύφος ποιητικό και εκλεπτυσμένο, ήρθε, ήδη από τα νεανικά του χρόνια, σε επαφή με τους καλλιτεχνικούς κύκλους της Μπρυζ και της Γάνδης.[2] Υπήρξε μαθητής του Άλμπερτ φαν Αουβάτερ, ενός από τους θεμελιωτές της τέχνης των Κάτω Χωρών.[1][3][4] Δούλεψε κυρίως στο Χάαρλεμ, όπου ο θάνατος τον βρήκε σε ηλικία 28 ετών.[2][4] Κηδεύτηκε στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στην ίδια πόλη βάσει του Liber memoriarum που διατηρούνταν εκεί.[4] Βάσει τον ομοιοτήτων στο στυλ τους ένα corpus δεκαπέντε έργων έχει αποδοθεί στον καλλιτέχνη.[1][5]
Ο Χέρτχεν, θεμελιωτής της λεγόμενης Σχολής του Χάαρλεμ, δείχνει να γνωρίζει πολύ καλά τη φλαμανδική ζωγραφική.[3] Τα έργα του μοιάζουν να ακολουθούν την οπωσδήποτε πιο σύνθετη τεχνοτροπία του Φαν ντερ Χους, και λιγότερο εκείνη των φαν Άικ και φαν ντερ Βάιντεν.[3] Ξεχωρίζουν για την αμεσότητα και την απλότητα που τα διακρίνει, ενώ οι μορφές φέρουν παιδικά χαρακτηριστικά.[1] Ορισμένα στοιχεία των έργων αυτών - ιδιαίτερα οι λεπτές, κουκλίστικες μορφές με τα λεία, σε σχήμα αυγού κεφάλια (ίσως ώστε να μοιάζουν με ξυλόγλυπτα) - είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.[5]
Πολλά από τα μικρότερα σε μέγεθος έργα του, τα οποία κατά πάσα πιθανότητα φιλοτέχνησε για προσωπική χρήση από τα μέλη του τάγματος, εξερευνούν το εύρος των ανθρώπινων συναισθημάτων.[6] Ένας διάσημος πίνακας μικρότερων διαστάσεων, ο οποίος απεικονίζει τον Ιωάννη το Βαπτιστή (Βερολίνο, Πινακοθήκη), είναι αξιοσημείωτος στην ιστορία της ολλανδικής ζωγραφικής, αποτελώντας σπουδή στην τοπιογραφία.[1]
Η «Νυχτερινή Θεία Γέννηση» (περ. 1490, Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο) αποτελεί έναν από τους ποιητικότερους πίνακες της περιόδου, με την ιδιαιτερότητα πως το φως αποτελεί και το χαρακτηριστικό που οργανώνει τη σκηνή στο χώρο, κάτι σπανιότατο την εποχή εκείνη.[6] Το ίδιο το προσωνύμιο του καλλιτέχνη (Γεράρδος του θανάτου του Αγίου Ιωάννη) προέρχεται από ένα πολύπτυχο που ζωγράφισε στο Χάαρλεμ για το τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, γύρω στο 1485, έργο το οποίο τον έκανε αμέσως διάσημο και από το οποίο σώζεται μόνο ένα τμήμα, στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης.[1][3]
Το έργο του είναι αξιοσημείωτο για την αρμονική μίξη των στοιχείων που συνθέτουν το τοπίο.[7] Η τρυφερή μελαγχολία που διαπνέει τους πίνακες του Χέρτχεν, η αθώα γοητεία που ασκούν οι μορφές του και η ευαισθησία του προς το φως αποτελούν τις αρετές που τον καθιστούν έναν από τους πιο ακαταμάχητα ελκυστικούς καλλιτέχνες της Σχολής των Κάτω Χωρών.[5]
Ενδεικτική εργογραφία
«Η Παρθένος και το Θείο Βρέφος», άγνωστη ημερομηνία, λάδι σε ξύλο, Gemaldegalerie, Βερολίνο.
«Η Παρθένος και το Θείο Βρέφος», περ. 1480, λάδι σε ξύλο, Μουσείο Μπόιμανς - φαν Μπέουνινγκεν, Ρότερνταμ, Ολλανδία.
«Η Ανάσταση του Λαζάρου», περ. 1480, λάδι και τέμπερα σε ξύλο, Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι, Γαλλία.
«Το Δένδρο του Ιεσσαί», περ. 1480, λαδι σε ξύλο, Ρέικσμουζεουμ, Άμστερνταμ, Ολλανδία.
«Η Προσκύνηση των Μάγων», περ. 1480-85, ξύλο, Πινακοθήκη Národní, Πράγα, Τσεχία.
«Η Καύση των Οστών του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή», περ. 1485, λάδι σε ξύλο, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη, Αυστρία.
«Ο Επιτάφιος Θρήνος», περ. 1485, λάδι σε ξύλο, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη, Αυστρία.
«Η Προσκύνηση των Μάγων», περ. 1490, λάδι σε ξύλο, Ρέικσμουζεουμ, Άμστερνταμ, Ολλανδία.
«Νυχτερινή Θεία Γέννηση», περ. 1484-90, λάδι σε ξύλο βελανιδιάς, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου, Ηνωμένο Βασίλειο.
«Η Αγία Οικογένεια», περ. 1485-95, λάδι σε ξύλο, Ρέικσμουζεουμ, Άμστερνταμ, Ολλανδία.
«Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής στην Ερημιά», περ. 1490-95, ξύλο, Gemaldegalerie, Βερολίνο, Βερολίνο, Γερμανία.
«Ο Άνθρωπος των Στεναγμών», περ. 1495, λάδι σε ξύλο, Aartsbisschoppelijke Musea, Ουτρέχτη, Ολλανδία.
Επιλογή έργων
Η ανάσταση του Λαζάρου, 1480, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
Η προσκύνηση των Μάγων, 1480-1485, Άμστερνταμ, Ρέικσμουζεουμ
Ο Άνθρωπος των θλίψεων, 1486, Ουτρέχτη, Museum Catharijneconvent
Παρθένος και Βρέφος, Βερολίνο, Πινακοθήκη
Η Γέννηση τη νύχτα, 1484-90, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη
Θρήνος για τον νεκρό Χριστό, 1485-90, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
Ο θρύλος των λειψάνων του Αγίου Ιωάννη, 1484-90, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής στην έρημο, 1490-95, Βερολίνο, Πινακοθήκη
Δοξολογία της Παρθένου, 1490–95, Ρόττερνταμ, Μουσείο Μπόιμανς - φαν Μπέουνινγκεν
Ιερές συγγένειες, 1495, Άμστερνταμ, Ρέικσμουζεουμ
Δείτε επίσης
Αναγεννησιακή τέχνη στις Κάτω Χώρες
Αναγέννηση στη Βόρεια Ευρώπη
Παραπομπές
Geertgen tot Sint Jans, βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη στον επίσημο ιστότοπο της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου.
Tazartes, Maurizia (2007), σσ. 48-49.
D' Adda, Roberta (2007), σσ. 42-45.
Geertgen tot Sint Jans, βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη στον επίσημο ιστότοπο του Ρέικσμουζεουμ του Άμστερνταμ.
Geertgen tot Sint Jans, βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη στον ιστότοπο Terminartors.com.
Chipps Smith, Jeffrey (2004), σσ. 128-130.
Geertgen tot Sint Jans, βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη στον επίσημο ιστότοπο της Encyclopædia Britannica.
Βιβλιογραφία
(Αγγλικά) Baldass, Ludwig (1921). «Geertgen van Haarlem», E. Hölzel, Princeton University.
(Αγγλικά) Chipps Smith, Jeffrey (2004). «The Northern Renaissance A&I (Art and Ideas)», Phaidon Press, ISBN 978-071-4838-67-0.
(Ελληνικά) D' Adda, Roberta (2007). «Κρατικό Μουσείο, Άμστερνταμ», μετάφραση: Μαρία Μπάστα, σειρά: Μουσεία του Κόσμου • 17, 1η έκδοση, Αθήνα : Η Καθημερινή, ISBN 978-960-6709-60-9.
(Ελληνικά) Tazartes, Maurizia (2007). «Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη», μετάφραση: Φανή Γαϊδατζή, σειρά: Μουσεία του Κόσμου • 20, 1η έκδοση, Αθήνα : Η Καθημερινή, ISBN 978-960-6709-63-0.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Geertgen tot Sint Jans, κατάλογος έργων σε διάφορα μουσεία ανά τον κόσμο.
Geertgen tot Sint Jans, κατάλογος έργων στην Web Gallery of Art.
Geertgen tot Sint Jans, παρουσίαση έργων στον ιστότοπο Terminartors.com.
(Αγγλικά) Geertgen tot Sint Jans, βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη στον επίσημο ιστότοπο της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου.
(Αγγλικά) Geertgen tot Sint Jans, βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη στον επίσημο ιστότοπο του Κρατικού Μουσείου του Άμστερνταμ.
(Αγγλικά) Geertgen tot Sint Jans, βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη στον επίσημο ιστότοπο της Encyclopædia Britannica.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
