Ο Αντόον Σάλλερτ (φλαμανδικά: Antoon Sallaert, αναφερόμενος μερικές φορές και ως Anthonis Sallaert,[3] 1594 – 1650[4] ήταν Φλαμανδός ζωγράφος, σχεδιαστής και χαράκτης, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στις Βρυξέλλες.
Ο Σάλλερτ δημιούργησε πολλές αναθηματικές εικόνες για λογαριασμό της Αυλής των Αρχιδουκών Αλβέρτου Ζ΄ και Ισαβέλλας Κλάρας Ευγενίας της Ισπανίας στις Βρυξέλλες, καθώς και για τοπικές εκκλησίες. Ο Σάλλερτ ήταν, επίσης, πρωτοποριακός χαράκτης και ήταν αυτός στον οποίο αποδίδεται η επινόηση της τεχνικής της μονοτυπίας στη χαρακτική. Ήταν και σημαντικός σχεδιαστής ταπισερί για τα τοπικά εργαστήρια υφαντικής.[5]
Βιογραφία
Ο Άντόον Σάλλερτ ήταν μαθητής του ζωγράφου Μισέλ ντε Μπορντώ από τις Βρυξέλλες, η μαθητεία του στον οποίο ξεκίνησε το 1606.[6] Καταγράφηκε ως "Δάσκαλος" στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά στις Βρυξέλλες το 1613.[7] Σε ορισμένες πηγές αναφέρεται ότι διετέλεσε μαθητής του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς ή ότι εργάστηκε στο εργαστήριο του καλλιτέχνη. Δεν υπάρχουν, όμως, στοιχεία που να καταδεικνύουν κάτι παρόμοιο, αν και ορισμένα από τα έργα του είναι πανομοιότυπου ύφους με έργα του Ρούμπενς.[6]
Η Σταύρωση του Αγίου Πέτρου
Χαρούμενη συντροφιά παίζει μουσική
Κατά τις δεκαετίες του 1620 και 1630 ο Σάλλερτ έλαβρ παραγγελίες από τους Αρχιδούκες Αλβέρτο και Ισαβέλλα Κλάρα Ευγενία, αλλά δεν καταγράφηκε ποτέ ως επίσημος Αυλικός ζωγράφος. Διετέλεσε "διάκονος" στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά των Βρυξελλών κατά τα έτη 1633 και 1648. Από τοπικούς ευγενείς λάμβανε μη τακτικές παραγγελίες και δημιούργησε θρησκευτικές συνθέσεις για εκκλησίες των Ιησουιτών μέσα και γύρω από τις Βρυξέλλες. Δημιουργούσε, επίσης, σχέδια για ταπισερί για λογαριασμό των τοπικών εργαστηρίων. Το 1647 αποδέχτηκε μια μεγάλη παραγγελία από τον κλήρο του ναού Onze-Lieve-Vrouwekerk του Άλσενμπερχ (Alsemberg) για να ζωγραφίσει ένδεκα συνθέσεις σχετικά με την ιστορία του ναού. Η τελευταία τακτική πληρωμή που έλαβε για την παραγγελία αυτή χρονολογείται το 1649.[6]
Τάφηκε στο Παρεκκλήσιο των Βρυξελλών (Chapel Church) το 1650.[6]
Ο Σάλλερτ είχε νυμφευτεί την Άννα Φερμπρούγκεν (Anna Verbruggen). Ο γιος τους, Γιαν Μπάπτιστ Σάλλερτ (βαπτίστηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1612) εκπαιδεύτηκε από τον πατέρα του κι έγινε επίσης ζωγράφος.[8]
Έργο
Γενικά
Putti[9] Με σύμβολα των Παθών
Ο Σάλλερτ ήταν ευέλικτος καλλιτέχνης, ο οποίος εργάστηκε σε ποικίλη θεματολογία και με ποικίλα μέσα. Ζωγράφισε θρησκευτικά και μυθολογικά θέματα, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με την προσωπογραφία. Ήταν τακτικός προμηθευτής σχεδίων για τις τοπικές εκδόσεις και δημιούργησε πολλές μονοτυπίες. Επιπλεον, σχεδίασε "χαρτόνια" (καρτούνς) για τα τοπικά εργαστήρια ύφανσης ταπισερί.[5] Ο Σάλλερτ ήταν γνωστός στην εποχή του ως επιδέξιος σχεδιαστής και είναι πιθανόν ορισμένοι πίνακες και σχέδιά του να έχουν αποδοθεί σε άλλους καλλιτέχνες, όπως οι Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς και Γιάκομπ Γιόρντενς.[6] Στα έργα του χρησιμοποιούσε ως υπογραφή τα μονογράμματα ASall f και AS περιπλεγμένα.[7]
Πίνακες ζωγραφικής
Το ύφος της ζωγραφικής του Σάλλερτ χαρακτηρίζεται από τις νευρώσεις πινελιές, τα ζωηρά περιγράμματα και την εκφραστική παραμόρφωση σύνθεσης και μορφών. Συχνά χρησιμοποιούσε ως εφέ δραματοποίησης την απεικόνιση σε μεγαλύτερο μέγεθος με έλλειψη βάθους (foreshortening). Οι πρώιμες συνθέσεις του, χρονολογούμενες προ του 1653, είναι ιδιαίτερα μνημειώδεις και πλαστικές μέσω των εφέ του φωτισμού, που αφορά συνήθως σε ομάδες μορφών. Τα πρώιμα αυτά έργα είχαν το ύφος των έργων του Ρούμπενς της περιόδου 1610-11620, αν και ίσως είχε υιοθετήσει το ύφος του Γκασπάρ ντε Κράγιερ, ο οποίος διέμενε στις Βρυξέλλες και από τον οποίο έμαθε τη χρήση αυτού του ύφους.[5] Δημιούργησε φιλόδοξες συνθέσεις μορφών και πορτρέτα με τον τρόπο του Ρούμπενς.[10] Τα όψιμα έργα του έγιναν πιο δραματικά και το ύφος του είχε σχεδόν καλλιγραφική ποιότητα.[5]
Ήταν ιδιαίτερα προικισμένος σχεδιαστής, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιούσε μελάνι στο χαρτί.[6] Όπως και ο Ρούμπενς, ήταν ιδιαίτερα ταλαντούχος στη σχεδίαση με ελαιόχρωμα.[11] Παρά τη σχετική του εξάρτηση από τον Ρούμπενς, τα σχέδιά του με ελαιόχρωμα έχουν ιδιαίτερα προσωπική προσέγγιση και ύφος. Η χρήση του καφεκόκκινου υποβάθρου ήταν χαρακτηριστική στα σχέδιά του αυτά.[12]
Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος συγγράφει το Ευαγγέλιο
Ο Σάλλερτ ζωγράφισε πολλά πορτρέτα, τα οποία είναι συγκρίσιμα με αυτά του Άντονι βαν Ντάικ.[6]
Χαρακτικά
Ο Σάλλερτ αναδείχθηκε ως ένας από τους πρωτοπόρους της φλαμανδικής τέχνης κατά την εποχή του Ρούμπενς κυρίως χάρη στα χαρακτικά του.[10] Δημιούργησε λίγα εγχάρακτα έργα - του αποδίδονται περίπου 12 χαρακτικά σε ξύλο, από τα οποία ορισμένα προορίζονταν για εικονογράφηση βιβλίων. Δημιούργησε 11 μονοτυπίες.[6] Στα χαρακτικά του, ειδικά στις μονοτυπίες και στις ξυλογραφίες, επιδεικνύει έναν σαφώς πειραματικό χαρακτήρα. Καθώς αυτά τα χαρακτικά του είναι ιδιαίτερα σπάνια, οι εκτυπώσεις τους είναι, επίσης, μικρές. Παράδςιγμα ξυλογραφίας είναι Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος συγγράφει το Ευαγγέλιο, στο οποίο είναι ευδιάκριτη η ευελιξία αλλά και η δύναμη των γραμμών του. Μέσω των αντιθέσεων των φωτεινών επιφανειών και των πυκνών μαύρων σημείων, ο Σάλλερτ δημιουργεί δραματικά φωτιστικά εφέ. Λίγες γραμμές και μερικές σκουρόχρωμες "πιτσιλιές" είναι αρκετές στον Σάλλερτ για να δώσει στην ξυλογραφία του ισχυρά χαρακτηριστικά στα πρόσωπα, στα σώματα και στα ενδύματα. Το έργο έχει αντισυμβατική, ακόμη και μοντέρνα, συνολική εμφάνιση. Η επίσημη "γλώσσα" του Σάλλερτ μερικές φορές σχηματίζει περίγραμμα στην καρικατούρα και η χρήση σπάνιου, έγχρωμου χαρτιού οξύνει τον πειραματικό χαρακτήρα των ξυλογραφιών του.[10]
Σκηνή από τη Μυθολογία: Ο Ποσειδώνας με Θεούς των ποταμών. Μονοτυπία.
Ακόμη δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα ποιος επινόησε τη διαδικασία της μονοτυπίας. Ο Ιταλός καλλιτέχνης Τζοβάννι Μπενεντέττο Καστιλιόνε (1609–64) είναι αυτός που συχνά αναφέρεται ως ο πρώτος καλλιτέχνης που δημιούργησε μονοτυπίες. Δημιούργησε σκίτσα με πινέλο που είχαν τη μορφή του τελικού έργου.[13] Ξεκίνησε να δημιουργεί μονοτυπίες στα μέσα της δεκαετίας του 1640, εργαζόμενος μεταξύ μαύρου και λευκού, δημιουργώντας περίπου είκοσι έργα (που έχουν διασωθεί), τα μισά από τα οποία απεικονίζουν νυκτερινές σκηνές. Πιστεύεται ότι ο Σάλλερτ δημιούργησε τις πρώτες του μονοτυπίες στις αρχές της δεκαετίας του 1640 και θα πρέπει να θεωρείται ως ο επινοητής αυτής της μεθόδου χαρακτικής. Οι δύο καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν τη νέα αυτή τεχνική με διαφορετικούς τρόπους. Ο Καστιλιόνε δημιούργησε τις περισσότερες από τις μονοτυπίες του ως εικόνες με μαύρο πεδίο, εκκαθαρίζοντας το μελάνι σε πλάκα που είχε ήδη προετοιμάσει, δημιουργώντας έτσι λευκές και/ή γκρίζες γραμμές. Ο Σάλλερτ, αντίθετα, δημιουργούσε με πινέλο τολμηρές γραμμές στην επιφάνεια εκτύπωσης με αξιοθαύμαστη ακρίβεια. Το ύφος των μονοτυπιών του Σάλλερτ εμφανίζει επιρροές από τα ξυλόγλυπτα με την τεχνική του κιαροσκούρο που χρησιμοποίησε ο χαράκτης Χέντρικ Χόλτζιους. Ο Σάλλερτ επινόησε στη μονοτυπία μια τεχνική που προσομοίαζε στη σχεδίαση με ελαιοχρώματα. Οι μονοτυπίες και τα σχέδιά του χαρακτηρίζονται από "φουσκωμένες" γραμμές που σταδιακά αποσφηνώνονται. Συχνά προσέθετε με το χέρι λευκές ανταύγειες στις μονοτυπίες του. Οι μονοτυπίες και τα σχέδιά του εμφανίζουν σαφή οικονομία στις γραμμές τους, σε σύγκριση με τις ξυλογραφίες και τα χαρακτικά του.[6][14] Ο Σάλλερτ σαφώς εκτιμούσε την τεχνική της μονοτυπίας λόγω της ελευθερίας σχεδίασης στην πλάκα, πριν την εκτύπωσή της σε χαρτί.[11]
Ο Σάλλερτ διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο ως δημιουργός σχεδίων και χαρακτικών για τους εκδότες της Αμβέρσας και των Βρυξελλών. Οι σχεδιάσεις των εκτυπούμενων χαρακτικών του γι' αυτούς είναι αριθμητικά περισσότερες από τα εκτυπωμένα χαρακτικά που τύπωσε ο ίδιος. Οι χαράκτες Κορνέλις Χάλλε ο πρεσβύτερος και Κρίστοφφελ Γιέγκερ από την Αμβέρσα ήταν αυτοί που εγχάραξαν την προμετωπίδα του βιβλίου και τις απεικονίσεις ξυλογραφιών που σχεδίασε ο Σάλλερτ. Αυτό το γεγονός καταδεικνύει τους στενούς δεσμούς που είχε ο Σάλλερτ με τους καλλιτεχνικούς κύκλους της Αμβέρσας.[6] Παραδείγματα εκδόσεων στις οποίες συνεργάστηκε ήταν το βιβλίο "Perpetua Crux sive Passio Jesu Christi", το οποίο συνέγραψε ο Ιησουίτης Γιόντοκους Άντριες (Jodocus Andries). Το βιβλίο εκδόθηκε το 1649 στην Αμβέρσα από τον Κορνέλλις Βόονς και επανεξεδιδόταν συχνά μεταξύ τ1649 - 1721. Οι 40 εινονογραφήσεις ήταν από χαρακτικά του Κρίστοφφελ Γιέγκερ, βασισμένα σε σχέδια του Σάλλερτ.[15]
Σχέδια για ταπισερί
Η Κρίση του Σολομώντα
Ο Σάλλερτ ήταν διακεκριμένος σχεδιαστής ταπισερί. Ορισμένες από τις σειρές ταπισερί στις οποίες εργάστηκε ήταν Τα παθήματα του Έρωτα, Η ζωή του Ανθρώπου και Sapientia ή οι Δυνάμεις που κυριαρχούν στον Κόσμο, οι οποίες είχαν ηθική πρόθεση. Τα "καρτούνς" της σειράς του Έρωτα χρονολογούνται προσεγγιστικά μεταξύ 1628 και 1639.[16] Η σειρά των επτά ταπισερί Η ζωή του Ανθρώπου αποτελεί μιαν απεικόνιση των ηλικιών ενός ανθρώπου και άντλησε την έμπνευσή της από τα Emblemata Horatiana του Όττο φαν Φέιν του 1607.[17] Ο βασιλέας Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας απέκτησε το 1636 ένα σετ από αυτές τις ταπισερί καθώς και ένα σετ από τις ταπισερί Η ζωή του Θησέα, που σχεδιάστηκαν από τον Σάλλερτ.[18]
Το 1646 η κυβέρνηση της πόλης των Βρυξελλών χορήγησε στον Σάλλερτ φορολογική ελάφρυνση, σε αναγνώριση της συμβολής του στη βιομηχανία ταπισερί. Ο Σάλλερτ τόνιζε στην αίτησή του για φορολογική ελάφρυνση το γεγονός ότι η από πλευράς του εισαγωγή ενός νέου ύφους στη σχεδίαση των ταπισερί των Βρυξελλών είχε ως αποτέλεσμα η τοπική βιομηχανία να μη χρειάζεται να προσλαμβάνει αλλοδαπούς καλλιτέχνες. Η ενέργεια αυτή καταδεικνύει σαφώς τον προστατευτισμό που εισήγαγε η παρέμβαση του Γιόρντενς στη βιομηχανία ταπισερί των Βρυξελλών. Το 1645, λίγους μόλις μήνες πριν ο Σάλλερτ καταθέσει την αίτησή του για ελάφρυνση των φόρων, ο κατασκευαστής ταπισερί Μπαουντεβάιν φαν Μπέφερεν (Boudewijn van Beveren) είχε αναρτήσει ένα "καρτούν" των Παροιμιών του Γιόρντενς στον ναό της Αγίας Αικατερίνης. Αυτό σαφώς έθιξε τον εγωισμό του Σάλλερτ. Τα σχέδιά του για ταπισερί συμπεριλάμβαναν τροποποιήσεις από "καρτούν" του 16ου αιώνα. Όπως και άλλοι σύγχρονοι σχεδιαστές ταπισερί, ο Σάλλερτ ανέπτυξε ύφος ανάμικτο από αυτά των σχεδίων του 16ου και του 17ου αιώνα, αναμειγνύοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τη μνημειακότητα του μονοδιάστατου σχεδίου με το τρισδιάστατο βάθος.[19]
Παραπομπές
RKDartists. rkd.nl/explore/artists/69391. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2017.
(Αγγλικά) Benezit Dictionary of Artists. 2006. B00159624. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017. ISBN-13 978-0-19-977378-7.
Το βαπτιστικό του όνομα αναγράφεται επίσης και Anthoni ή Antoine
Ως έτος γέννησής του συνήθως αναγράφεται "μεταξύ 1580 και 1590, αλλά το 1968 τεκμηριώθηκε ότι ο Σάλλερτ βαπτίστηκε το 1594: R. d'Anethan: 'Les Salaert dits de Doncker', Brabantica 9 (1968), σελ. 254
Hans Vlieghe. "Sallaert, Anthonis." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Web. 10 Mar. 2016
Todd D. Weyman, Two Early Monotypes by Sallaert, in: Print Quarterly Vol. 12, No. 2 (JUNE 1995), p. 164-169
Antoine Sallaert στο Ολλανδικό Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης (ολλανδικά)
Jan Baptist Sallaert at Vondel Humanities
Μορφές στρουμπουλών αγοριών, σχεδόν πάντα γυμνών και μερικές φορές με φτερά στην πλάτη.
Antoon Sallaert, The Evangelist Matthew Writing the Gospel at Nicolaas Teeuwisse
Kelley Notaro, An Exhibition of the Finest Monotypes from the Cleveland Museum of Art's Collection at The Cleveland Museum of Art site
Antoine Sallaert (1594–1650), The four fathers of the church with St Lambert at Sotheby's
Prints and Printmaking, Antony Griffiths, British Museum Press (in UK), 2nd ed., 1996 (ISBN 0-7141-2608-X)
M. Royalton Kisch, A Monotype by Sallaert, in: Print Quarterly, 1988, V, n. 1, p. 60-61
Perpetua Crux sive Passio Jesu Christi, Plate 1. Jesus Christ kneeling and holding a cross at the British Museum
Brosens 2009, σελ. 363
Guy Delmarcel, 'Flemish Tapestry from the 15th to the 18th Century', Lannoo Uitgeverij, 1 Jan 1999, p. 240
Thomas P. Campbell, Pascal-François Bertrand, Jeri Bapasola, 'Tapestry in the Baroque: Threads of Splendor', Metropolitan Museum of Art (New York, N.Y.), Metropolitan Museum of Art, 1 Jan 2007
Brosens 2009, p. 366
Πηγές
Koenraad Brosens and Veerle de Laet, "Matthijs Roelandts, Joris Leemans and Lanceloot Lefebure: new data on Baroque tapestry in Brussels" στο The Burlington Magazine, vol. CLI, Ιούνιος 2009
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
