Αντόνις Μορ

 

Ο Σερ Αντόνις Μορ (ολλανδικά: Anthonis Mor, αναφερόμενος επίσης και ως Anthonis Mor van Dashorst και Antonio Moro (περ. 1517 – 1577) ήταν Ολλανδός ζωγράφος προσωπογραφιών, περιζήτητος στις ευρωπαϊκές Αυλές. Το όνομά του συναντάται, επίσης, και ως Antoon, Anthonius, Anthonis ή Mor van Dashorst, αλλά και ως Antonio Moro, Anthony More κ. ά. αλλά υπέγραφε τα περισσότερα πορτρέτα του ως Anthonis Mor.[1]

Paintings

Cardinal Antoine Perrenot de Granvella

Queen Anna of Spain; detail

Portrait of a Man

Portrait of Queen Mary of England

Portrait of Metgen, the artist's wife

Portrait of Prince William of Orange

Portrait of Sir Thomas Gresham

Πρώιμος βίος και σπουδές

Ο Μορ γεννήθηκε στην Ουτρέχτη της Ολλανδίας, κατ' εκτίμηση μεταξύ 1516 και 1520. Πολύ λίγα είναι γνωστά για τον πρώιμο βίο του, εκτός του ότι η καλλιτεχνική του εκπαίδευση ξεκίνησε με τον Γιαν φαν Σκόρελ και το 1540 ήταν βοηθός του[2]. Το παλαιότερο έργο του είναι ένα πορτρέτο το οποίο βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή στη Στοκχόλμη και χρονολογείται από το 1538.
Καλλιτεχνική σταδιοδρομία
Πορτρέτο του Αντουάν Περρενό ντε Γκρανβέλ
Πορτρέτο της Μαρίας Α΄, βασίλισσας της Αγγλίας, 1554
Στην Αμβέρσα

Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, ο Αντόνις Μορ στη συνέχεια επισκέφθηκε την Ιταλία (κάτι που άλλες πηγές αναφέρουν ότι δεν επιβεβαιώνεται) και, επιστρέφοντας, το 1547 έγινε δεκτός στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά της Αμβέρσας.[2][3].

Ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα, (το 1548 ή το 1549) προσείλκυσε την προσοχή του Καρδιναλίου Αντουάν Περρενό ντε Γκρανβέλ (Antoine Perrenot de Granvelle), επισκόπου του Αρράς, ο οποίος έγινε πάτρονάς του.[3] Από τα πορτρέτα που φιλοτέχνησε εκείνη την εποχή, δύο αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής: Ένα είναι του ίδιου του επισκόπου (σήμερα στο Kunsthistorisches Museum της Βιέννης) και το άλλο του Φερνάντο Άλβαρεθ ντε Τολέδο, 3ου Δούκα της Άλμπα (σήμερα στην κατοχή της Ισπανικής Εταιρείας της Νέας Υόρκης). Όταν, μεταξύ 1549 και 1550 ο πρίγκηπας Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας ταξίδεψε στις Κάτω Χώρες για να παρουσιαστεί ως μέλλων κυβερνήτης των ισπανικών Κάτω Χωρών, ο Αντόνις Μορ φιλοτέχνησε το πορτρέτο του στις Βρυξέλλες το 1549.
Πορτογαλία

Κατά τα μέσα του 1550 ο Μορ αναχώρησε για τη Λισαβόνα με παραγγελία από τη Μαρία της Ουγγαρίας να φιλοτεχνήσει τα πορτρέτα των μελών του πορτογαλικού κλάδου της οικογενείας της[4]. Ο Μορ πιθανόν ταξίδεψε εκεί μέσω Βαγιαδολίδ, φιλοτεχνώντας εκεί τα πορτρέτα του Μαξιμιλιανού Α΄, της συζύγου του Μαρίας της Αυστριακής, της θυγατέρας τους Άννας της Αυστρίας και του γιου του Φιλίππου, Δον Κάρλος. Στη Λισαβόνα ο Μορ έφτιαξε το πορτρέτο του Ιωάννη Γ΄ βασιλέα της Πορτογαλίας, της βασίλισσας Αικατερίνης και της μέλλουσας συζύγου του Φιλίππου, πριγκήπισσας Μαρία Μανουέλα. Ελάχιστα επιπλέον γεγονότα είναι γνωστά για τη διαμονή του Μορ στην Πορτογαλία, αλλά είναι με βεβαιότητα γνωστό ότι επέστρεψε στις Βρυξέλλες το 1553.
Αγγλία

Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του βασιλέα της Αγγλίας Εδουάρδου ΣΤ΄ τον Ιούλιο του 1553, ο Ισπανός βασιλέας Κάρολος Ε΄ διείδε ευκαιρία συμμαχίας μεταξύ Αγγλίας και Ισπανίας. Ο αρραβώνας μεταξύ Φιλίππου και της Πορτογαλίδας πριγκίπισσας διαλύθηκε και ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για γάμο του με τη διάδοχο του αγγλικού θρόνου Μαρία Τυδώρ. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων αυτών ο Αντόνις Μορ στάλθηκε στην Αγγλία για να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο της Μαρίας, αλλά η ακριβής ημερομηνία αυτού του γεγονότος είναι άγνωστη. Το πορτρέτο εκτιμήθηκε ιδιαίτερα στην Αγγλία και ο Μορ δημιούργησε τουλάχιστον τρεις παραλλαγές του, αν και σύμφωνα με την Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον το έργο είναι υπογεγραμμένο με χρονολογία 1554[3]. Στις 20 Δεκεμβρίου 1553 ο Φίλιππος ονόμασε επίσημα τον Μορ ως ζωγράφο στην υπηρεσία του.
Βρυξέλλες / Αμβέρσα

Τον Οκτώβριο του 1555 ο Κάρολος Ε΄ αποσύρθηκε επίσημα από τον θρόνο. Κατά τις τελετές και εορταστικές εκδηλώσεις που διεξήχθησαν κατά τη στέψη του γιου του Φιλίππου ως βασιλέα της Ισπανίας, ο Μορ πρέπει να έλαβε πολυάριθμες παραγγελίες για να φιλοτεχνήσει πορτρέτα, Δυστυχώς, πολλά από αυτά τα έργα έχουν χαθεί και είναι γνωστά μόνο μέσω αντιγράφων τους.

Μετά την άνοδο του Φιλίππου στον θρόνο, ο Μορ ήταν πολύ παραγωγικός και φιλοτέχνησε ορισμένα από τα σημαντικότερα πορτρέτα του την περίοδο εκείνη, όπως του πρίγκηπα Γουλιέλμου Α΄ της Οράγγης (ή Γουλιέλμου του Σιωπηλού) (1555), το πορτρέτο το Δούκα της Πάρμας και της Πιατσέντσας Αλεσσάντρο Φαρνέζε (1557 και νέο πορτρέτο του Φιλίππου Β΄. Άλλα σημαντικά έργα της περιόδου περιλαμβάνουν το πορτρέτο της Τζέιν Ντόρμερ (1558), τα πορτρέτα του Ζαν Λεκόκ και της συζύγου του (1559) αλλά και το πορτρέτο του δασκάλου του, Γιαν φαν Σκόρελ (1559), το οποίο αργότερα αναρτήθηκε στο μνήμα του και σήμερα ανήκει στην Εταιρεία Αρχαιολόγων του Λονδίνου. Μετά τον θάνατο της Μαρίας Τυδώρ το 1558, ο βασιλέας Φίλιππος νυμφεύτηκε ξανά, τον Ιούνιο του 1559, την Ισαβέλα του Βαλουά, της οποίας ο Μορ φιλοτέχνησε το πορτρέτο περί το 1561. Το πορτρέτο αυτό φαίνεται πως έχει χαθεί. Στην ίδια περίοδο χρονολογείται και η μοναδική γνωστή αυτοπροσωπογραφία του Μορ, που σήμερα βρίσκεται στην Πινακοθήκη Ουφίτσι και το πορτρέτο της (υποτιθέμενης) συζύγου του (σήμερα στο Μουσείο Πράδο της Μαδρίτης.
Στην ισπανική Αυλή

Πιθανότατα ο Μορ συνόδευσε τον βασιλέα Φίλιππο κατά την επιστροφή του στην Ισπανία το 1559. Αυτό επιβεβαιώνεται από τις επιστολές που ο Φίλιππος έστελνε τακτικά στον Μορ αφού αυτός έφυγε το 1661. Στις επιστολές αυτές ο Φίλιππος ζητά την επιστροφή του Μορ αρκετές φορές, αλλά ο καλλιτέχνης ποτέ δεν ανταποκρίθηκε στις αιτήσεις αυτές. Ανάμεσα στα έργα που ο Μορ καθ' υπόθεση φιλοτέχνησε στην Ισπανία είναι το πορτρέτο της Ιωάννας της Αυστρίας και το πορτρέτο του Ντον Κάρλος. Ένα ιδιαίτερα εγκωμιασμένο έργο του αυτή την περίοδο είναι το πορτρέτο του Pejerón, του γελωτοποιού του κόμητος του Μπεναβέντε και του Δούκα της Άλμπα.

Έχουν γίνει πολλές εικασίες σχετικά με την αποχώρηση του Μορ από την ισπανική Αυλή. Σύμφωνα με τον Κάρελ φαν Μάντερ, ο Μορ έγινε άνθρωπος μεγάλης εμπιστοσύνης του βασιλιά, γεγονός που ήγειρε τις υποψίες της Ιερής Εξέτασης. Μπορεί, επίσης, να θορυβήθηκε από την ολοένα αυξανόμενη πίεση σχετικά με την Αντιμεταρρύθμιση του διαφωτιστή της ισπανικής Αυλής.[5] Ο μαθητής του Μορ Αλόνσο Σάντσεθ Κοέλιο (Alonso Sánchez Coello) συνέχισε να εργάζεται στο ύφος του δασκάλου του και τον αντικατέστησε στην ισπανική Αυλή.
Επιστροφή στις Κάτω Χώρες

Επιστρέφοντας στις Κάτω Χώρες ο Μορ πιθανότατα ταξίδευε συνεχώς μεταξύ Ουτρέχτης, Αμβέρσας και Βρυξελλών. Κατά την περίοδο αυτή βρισκόταν σε συνεχή επαφή με τον Γκρανβέλ και εργαζόταν, επίσης, στην ολλανδική Αυλή, όπου και φιλοτέχνησε το πορτρέτο της Μαργαρίτας της Πάρμα. Με την επιστροφή του ο Μορ εστίασε περισσότερο στην απεικόνιση πολιτών, ειδικότερα εμπόρων και των συζύγων τους στην Αμβέρσα. Εκτός από παρόμοια πορτρέτα, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγεται και αυτό του Σερ Τόμας Γκρέσαμ, ζωγράφισε και τεχνίτες, όπως ο χρυσοχόος Στέφεν φαν Χέρβαϊκ (Steven van Herwijck, 1564). Τα έργα αυτά παρουσιάζουν αξιοσημείωτες διαφορές από αυτά που δημιουργούσε για τις Αυλές και αποκαλύπτουν μια άλλη πλευρά του ταλέντου του. Όταν ο Γκρανβέλ επέστρεψε στη Γαλλία και η Ολλανδία περιέπεσε σε κατάσταση αστάθειας, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά, ο Μορ άρχισε να αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα. Αυτά λύθηκαν σε κάποιο βαθμό όταν ο Δούκας της Άλμπα του ανέθεσε παραγγελίες και του έκανε μερικές εξυπηρετήσεις. Από το 1568 και ύστερα ο Μορ έζησε στην Αμβέρσα και το 1572 καταγράφεται ως μέλος στην εκεί Συντεχνία του Αγίου Λουκά. Είναι πιθανό να επισκέφθηκε μια ακόμη φορά την Αγγλία το 1568, κρίνοντας από το πορτρέτο ευγενούς με ένα σκύλο και το πορτρέτο του Σερ Χένρι Λή, τα οποία του έχουν αποδοθεί. Στο 1559 και το 1562 ο Μορ δημιούργησε δύο πορτρέτα της Μαργαρίτας της Πάρμα. Κατά την πορεία της προς την Ισπανία, η Άννα η Αυστριακή έκανε μια στάση στην Αμβέρσα, όπου ο Μορ φιλοτέχνησε το πορτρέτο της το 1570. Είναι το τελευταίο έργο του με πρόσωπο της Αυλής.

Μετά το 1570 ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή και τη σταδιοδρομία του Μορ. Είναι πιθανόν ότι εκτοπίστηκε από ζωγράφους όπως οι Αντριεν Κέι, Φρανς Πάουρμπους ο πρεσβύτερος και Φρανς Φλόρις. Το τελευταίο πορτρέτο που του αποδίδεται είναι αυτό του Χουμπέρτους Χόλτζιους, χρονολογούμενο το 1576. Προς το τέλος της ζωής του, ο Μορ έστρεψε την προσοχή του σε έργα με θρησκευτικό και μυθολογικό περιεχόμενο, αλλά τα έργα του σε αυτά τα θέματα δεν έφθασαν ποτέ στο ύψος των πορτρέτων του. Το τελευταίο έγγραφο που τον αφορά εκδόθηκε στην Αμβέρσα το 1573. Ένα έγγραφο με ημερομηνία 17 Απριλίου 1576 αναφέρει τον γιο του ως κληρονόμο της ακίνητης περιουσίας του, δίνει την ερμηνεία ότι ο Αντόνις είχε αποβιώσει πριν αυτή την ημερομηνία. Οι βιογράφοι φαν Μάντερ και Μπουκέλιους αναφέρουν ότι είχε πεθάνει ένα χρόνο πριν τη σφαγή που αναφέρεται ως "Ισπανική μανία" (4 Νοεμβρίου 1576), αλλά δίνουν διαφορετική άποψη ως προς την ηλικία του, ο ένας τον αναφέρει ως 56 και ο άλλος ως 59 ετών.[2]
Φωτοθήκη

Έργα του Αντόνις Μορ

Βασιλέας Ιωάννης Γ΄ της Πορτογαλίας

Αικατερίνη της Αυστρίας, βασίλισσα της Πορτογαλίας

Γουλιέλμος της Οράγγης

Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας με πανοπλία

Η Μέτχεν Μορ, σύζυγος του καλλιτέχνη

Μαργαρίτα της Πάρμας

Ο Χένρι Λη

Στέφεν φαν Χερβάικ, Mauritshuis

Ο Σερ Τόμας Γκρέσαμ, Ρέικσμουζεουμ

Η Αν Φέρνελυ, σύζυγος του Τόμας Γκρέσαμ, Ρέικσμουζεουμ

Γιέστερ Πεχερόν (Pejerón), Μουσείο Πράδο

Παραπομπές και πηγές
Παραπομπές

Στη βάση δεδομένων του Ιδρύματος Γκεττύ αναφέρονται 29 παραλλαγές του ονόματός του
J. P. Getty Museum, Antonis Mor van Dashorst
National Gallery of Art, Mor, Antonis
Museo del Prado, Annemarie Jordan Moro, Antonio, Anton van Dashorst Mor]

Ο Trevor-Roper:45 έχει αυτή την άποψη, συμφωνώντας με τον συγγραφέα Ρίτσαρντ Φορντ.

Πηγές

Annemarie Jordan, Retrato de Corte em Portugal. O Legado de António Moro (1552-1572, (Lisbon: Quetzal Editores, 1994)
Annemarie Jordan, La Reina María de Inglaterra, segunda mujer de Felipe II, [Antonio Moro], Museo del Prado, Enciclopedia Online, http://www.museodelprado.es/enciclopedia/enciclopedia-on-line/voz/reina-maria-de-inglaterra-segunda-mujer-de-felipe-ii-la-antonio-moro/
Annemarie Jordan, Antonio Moro. Anton van Dashort Mor, Museo del Prado, Enciclopedia Online, http://www.museodelprado.es/enciclopedia/enciclopedia-on-line/voz/moro-antonio-anton-van-dashorst-mor/
Georges Marlier, Anthonis Mor van Dashorst (Antonio Moro), Académie royale de Belgique, Classe des beaux-arts, Mémoires (Brussels: M. Hayez, 1934).
Trevor-Roper, Hugh; Princes and Artists, Patronage and Ideology at Four Habsburg Courts 1517-1633, Thames & Hudson, London, 1976, ISBN 0-500-23232-6
Joanna Woodall, Anthonis Mor; Art and Authority (Zwolle: Waanders Publishers, 2008).
Marieke van Wamel Pictor regis. Anthonis Mor van Dashorst and his position as painter at the Habsburg court., Thesis BA University of Amsterdam, June 2009 Pictor regis - Van Wamel
Marieke van Wamel Plumas y pinceles / Pennen en pinceelen. The portraits by Anthonis Mor van Dashorst and the treatises by Francisco de Holanda and Felipe de Guevara; a study into the mutual influences and the exchange of ideas on sixteenth century painting and portraiture. University of Amsterdam, thesis Researchmaster June 2011

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Portrait by Antonis Mor at National Gallery, London
Portrait of a man in armour at the Paul Getty Museum