Ο «Ναμπούκο» (Nabucco, σύντμηση του «Ναβουχοδονόσορας») είναι μία όπερα σε τέσσερις πράξεις του Τζουζέπε Βέρντι πάνω σε ιταλικό λιμπρέτο του Θεμιστοκλή Σολέρα, βασισμένη στη βιβλική ιστορία και το θεατρικό έργο των Anicet-Bourgeois και Francis Cornu. Είναι μία από τις γνωστότερες όπερες του Βέρντι. Πρωτοπαρουσιάστηκε (παγκόσμια πρεμιέρα) στις 9 Μαρτίου 1842 στη «Σκάλα του Μιλάνου» με τον τίτλο «Ναβουχοδονόσορας». Ο οριστικός τίτλος, με τον οποίο είναι σήμερα γνωστό το έργο, δόθηκε για πρώτη φορά (και καθιερώθηκε από τότε) σε μία παράσταση στην Κέρκυρα τον Σεπτέμβριο 1844. Το γνωστότερο κομμάτι του «Ναμπούκο» είναι το χορωδιακό Va, pensiero (= «Πέτα σκέψη») των Εβραίων της Βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας.
Ιστορικά στοιχεία
Η όπερα είναι χρονικά η τρίτη του Βέρντι και θεωρείται αυτή που τον καθιέρωσε μόνιμα ως κορυφαίο συνθέτη. Ο ίδιος ο Βέρντι είχε αναφέρει ότι «με αυτή την όπερα μπορεί να ειπωθεί ότι άρχισε η καλλιτεχνική μου σταδιοδρομία». Πραγματικά, ο «Ναμπούκο» σημείωσε αμέσως μεγάλη επιτυχία, επισκιάζοντας όπερες των Ντονιτσέτι και Πατσίνι που παίζονταν κοντά. Ενώ το κοινό ενθουσιάστηκε, οι κριτικοί ήταν πιο συγκρατημένοι για την όπερα αυτή.
Από τους κριτικούς που στάθηκαν με επιφύλαξη απέναντί της, ο ένας ήταν ο Ότο Νικολάι, ο συνθέτης στον οποίο πρωτοπροσφέρθηκε το λιμπρέτο της. Με πρωσική ανατροφή, ο Νικολάι δεν μπορούσε να εκτιμήσει τη «συναισθηματική» ιταλική όπερα, παρότι ζούσε κοντά στο Μιλάνο. Μετά την άρνησή του να δεχθεί να μελοποιήσει το λιμπρέτο, προσφορά του Μερέλι, ο Νικολάι άρχισε να εργάζεται πάνω σε ένα άλλο, το Il Proscritto, του οποίου η αποτυχημένη πρεμιέρα τον Μάρτιο 1841 τον υποχρέωσε να ακυρώσει το συμβόλαιό του με τον Μερέλι και να καταφύγει στη Βιέννη. Από εκεί έμαθε για την επιτυχία του «Ναμπούκο» και εξαγριώθηκε. «Οι όπερες του Βέρντι είναι πραγματικά απαίσιες», έγραψε. «Συνθέτει μουσική σαν ένας τρελός — τεχνικά, δεν είναι καν επαγγελματίας — θα πρέπει να έχει καρδιά γαϊδάρου και κατά την άποψή μου είναι ένας αξιολύπητος συνθέτης...». Επιπλέον, περιέγραψε το «Ναμπούκο» ως τίποτα παραπάνω από «οργή, βρισιές, αιματοχυσία και φόνο».
Οι απόψεις του Νικολάι ωστόσο δεν υιοθετήθηκαν παρά από λίγους μόνο συναδέλφους του. Ο «Ναμπούκο» εξασφάλισε την επιτυχία του Βέρντι μέχρι το τέλος της σταδιοδρομίας του.
Οι ιστορικοί της Μουσικής έχουν διαιωνίσει ένα μύθο γύρω από το διάσημο χορωδιακό Va, pensiero στην τρίτη πράξη του έργου: Πιστευόταν ότι το κοινό, Ιταλοί επίσης υπό κατοχή όπως και οι Εβραίοι στην υπόθεση του έργου, ανταποκρίθηκε με πατριωτικό πάθος στον ύμνο αυτό και ζήτησε την επανάληψή του. Καθώς οι επαναλήψεις ήταν απαγορευμένες την εποχή εκείνη από την κατοχική διοίκηση, ένα τέτοιο γεγονός θα ήταν εξαιρετικά σημαντικό. Ωστόσο η πρόσφατη ιστορική επιστημονική έρευνα θέτει τον παραπάνω, όπως και τον συνοδεύοντα μύθο του Va, pensiero ως του εθνικού ύμνου των επαναστατημένων Ιταλών, στο περιθώριο: Το ακροατήριο πράγματι ζήτησε μια επανάληψη, όχι όμως του Va, pensiero, αλλά του Immenso Jehova. Στο φως των νέων αυτών ανακαλύψεων, ο ρόλος του Βέρντι ως της μουσικής εμβληματικής μορφής του Ρισορτζιμέντο μειώνεται. Σήμερα, είναι σύνηθες το Va, pensiero να παίζεται σε επανάληψη όταν παρουσιάζεται η όπερα.
Τα πρόσωπα του έργου
Πρόσωπο Φωνή Διανομή στην πρεμιέρα (9 Μαρτίου 1842)
Ναμπούκο, βασιλιάς της Βαβυλώνας βαρύτονος Giorgio Ronconi
Αμπιγκαΐλε, υποτίθεται η μεγαλύτερη κόρη του υψίφωνος Giuseppina Strepponi
Φενένα, κόρη του Ναμπούκο μέτζο σοπράνο Giovannina Bellinzaghi
Ισμαέλε, γιος του βασιλιά των Ιεροσολύμων τενόρος Corrado Miraglia
Ζαχαρίας, αρχιερέας των Εβραίων βαθύφωνος Prosper Dérivis
Άννα, αδελφή του Ζαχαρία υψίφωνος Teresa Ruggeri
Αμπντάλλο, Βαβυλώνιος στρατιώτης τενόρος Napoleone Marcone
Αρχιερέας του Βάαλ βαθύφωνος Gaetano Rossi
λαός και στρατιώτες
Η υπόθεση του έργου
Πράξη Α΄: Ιεροσόλυμα (587 π.Χ.)
Εσωτερικό του Ναού του Σολομώντος
Οι Εβραίοι έχουν ηττηθεί από τους Βαβυλωνίους και ο Ναμπούκο (Ναβουχοδονόσορ Β') είναι έτοιμος να εισέλθει στην πόλη. Ο αρχιερέας Ζαχαρίας λέει στον λαό να μην απελπίζεται, αλλά να έχει εμπιστοσύνη στον Θεό (D'Egitto là su i lidi). Η παρουσία μιας ομήρου, της Φενένα, νεότερης κόρης του Ναμπούκο, ίσως να εξασφαλίσει την ειρήνη (Come notte a sol fulgente). Ο Ζαχαρίας εμπιστεύεται τη Φενένα στον Ισμαέλε, ανεψιό του Βασιλιά των Ιεροσολύμων και πρώην διπλωματικό εκπρόσωπο στη Βαβυλώνα. Παρά το ότι η Φενένα και ο Ισμαέλε είναι ερωτευμένοι, όταν μένουν μόνοι τους ο Ισμαέλε την προτρέπει να δραπετεύσει παρά να διακινδυνεύσει τη ζωή της. Η μεγαλύτερη κόρη του Ναμπούκο, η Αμπιγκαΐλε, εισβάλλει στον Ναό με Βαβυλώνιους στρατιώτες. Και εκείνη αγαπά τον Ισμαέλε. Ανακαλύπτοντας τους εραστές, απειλεί τον Ισμαέλε: αν δεν παρατήσει τη Φενένα, θα τον κατηγορήσει για προδοσία. Ο ίδιος ο βασιλιάς Ναμπούκο (Ναβουχοδονόσορας) εισέρχεται (Viva Nabucco). Ο Ζαχαρίας τον αψηφά, απειλώντας να σκοτώσει τη Φενένα με ένα μαχαίρι. Ο Ισμαέλε παρεμβαίνει για να τη σώσει. Ο Ναμπούκο απαντά διατάζοντας την καταστροφή του Ναού και οι Εβραίοι καταριούνται τον Ισμαέλε ως προδότη.
Πράξη Β΄: Ο άπιστος
Σκηνή 1: Ανάκτορα της Βαβυλώνας
Ο Ναμπούκο απουσιάζει σε πολέμους και έχει διορίσει τη Φενένα ως αντιβασίλισσα. Η Αμπιγκαΐλε έχει ανακαλύψει ένα έγγραφο που αποδεικνύει ότι δεν είναι αληθινή κόρη του Ναμπούκο, αλλά μια σκλάβα (Anch'io dischiuso un giorno). Ο αρχιερέας του Βάαλ, συνοδευόμενος από Μάγους, έρχεται να πει στην Αμπιγκαΐλε ότι η Φενένα έχει ελευθερώσει τους Εβραίους αιχμαλώτους. Η απάντηση της Αμπιγκαΐλε είναι μια πραξικοπηματική δράση για να καταλάβει η ίδια τον θρόνο, ενώ διαδίδει μια φήμη ότι ο Ναμπούκο έχει σκοτωθεί στη μάχη.
Σκηνή 2: Αίθουσα στα Ανάκτορα της Βαβυλώνας
Ο Ζαχαρίας αναμένει τη Φενένα (Tu sul labbro). Εκείνη ασπάζεται την Ιουδαϊκή θρησκεία και ο Ισμαέλε συμφιλιώνεται και πάλι με τους Εβραίους. Ανακοινώνεται ο θάνατος του Βασιλιά και η Αμπιγκαΐλε με τον αρχιερέα του Βάαλ απαιτούν το στέμμα από τη Φενένα. Εντελώς απροσδόκητα όμως, ο Ναμπούκο εισέρχεται και περιφρονεί αμφότερες τις πλευρές, τόσο τον Βάαλ όσο και τον θεό των Εβραίων που έχει κατανικήσει. Ανακηρύσσει τον ίδιο τον εαυτό του Θεό. Ο Ζαχαρίας αντιτίθεται, οπότε ο Ναμπούκο διατάζει τη θανάτωση όλων των Εβραίων. Η Φενένα λέει ότι θα ακολουθήσει τη μοίρα τους. Επαναλαμβάνοντας ότι τώρα είναι θεός (Non son piu re, son dio), ο Ναμπούκο κεραυνοβολείται και χάνει τις αισθήσεις του. Το στέμμα του πέφτει και το μαζεύει η Αμπιγκαΐλε.
Πράξη Γ΄: Η Προφητεία
Σκηνή 1: Κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας
Ο αρχιερέας του Βάαλ δίνει στην Αμπιγκαΐλε το διάταγμα του θανάτου για τους Εβραίους και τη Φενένα. Ο Ναμπούκο εισέρχεται έχοντας την όψη ενός τρελού, διεκδικώντας τον θρόνο του. Η Αμπιγκαΐλε τον πείθει να σφραγίσει το διάταγμα, ενώ εκείνος ζητά να σωθεί η Φενένα. Εκείνος λέει στην Αμπιγκαΐλε ότι δεν είναι πραγματική του κόρη, αλλά μια σκλάβα. Η Αμπιγκαΐλε τον περιφρονεί, καταστρέφοντας το έγγραφο που τεκμηρίωνε την αληθινή της καταγωγή. Αντιλαμβανόμενος ότι είναι τώρα αιχμάλωτος, ικετεύει για τη ζωή της Φενένα. Η Αμπιγκαΐλε υμνεί τον θεό.
Σκηνή 2: Οι όχθες του ποταμού Ευφράτη
Οι Εβραίοι νοσταλγούν την πατρίδα τους (Va, pensiero). Ο Ζαχαρίας για άλλη μία φορά τους παροτρύνει να έχουν πίστη: ο Θεός θα καταστρέψει τη Βαβυλώνα.
Πράξη Δ΄: Το συντετριμμένο είδωλο
Σκηνή 1: Ανάκτορα της Βαβυλώνας
Ο Ναμπούκο ξυπνά με τις δυνάμεις του και τη λογική του ανακτημένες πλήρως. Βλέπει τη Φενένα αλυσοδεμένη να οδηγείται στον θάνατο. Ζητώντας συγχώρηση από τον θεό των Εβραίων, υπόσχεται να ξαναχτίσει τον Ναό του Σολομώντα και να ακολουθήσει την πίστη του (Dio di Giuda). Με την υποστήριξη πιστών σε αυτόν στρατιωτών, αποφασίζει να τιμωρήσει τους προδότες και να σώσει τη Φενένα (Ο prodi miei, seguitemi).
Σκηνή 2: Κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας
Καθώς οι Εβραίοι και η Φενένα (Ο dischius'è il firmamento) ετοιμάζονται για θάνατο στον βωμό του Βάαλ, ο Ναμπούκο ορμά με το σπαθί στο χέρι. Στα λόγια του το είδωλο του Βάαλ συντρίβεται σε κομμάτια. Ο Ναμπούκο ανακοινώνει στους Εβραίους ότι είναι ελεύθεροι και ένας νέος Ναός θα ανεγερθεί για τον θεό τους. Εμφανίζεται η Αμπιγκαΐλε, έχοντας δηλητηριάσει τον εαυτό της. Εκφράζει τη μετάνοιά της, ζητά τη συγχώρηση της Φενένα και πεθαίνει. Ο Ζαχαρίας δοξάζει τον Ναμπούκο ως δούλο Θεού και Βασιλέα των Βασιλέων.
(Σύνοψη υπόθεσης του Simon Holledge από την Opera japonica - εμφανίζεται στις Wiki μετά από άδεια του συγγραφέα.)
Ο μέσος χρόνος για την παράσταση είναι 2 ώρες και 15 λεπτά + ένα διάλειμμα.
Τα καλύτερα κομμάτια
Sinfonia -(πράξη Α΄)
D'Egitto là sui lidi -cavatina του Ζαχαρία (πράξη Α΄)
Mio furor, non più costretto -(φινάλε πράξης Α΄)
Ben io t'invenni, ο fatal scritto!... Anch'io dischiuso un giorno -recitativo και aria της Abigaille (πράξη Β΄)
Vieni, ο Levita -προσευχή του Ζαχαρία (πράξη Β΄)
S'appressan gli istanti -(φινάλε πράξης Β΄)
Donna, chi sei? -ντουέττο Nabucco και Abigaille (πράξη Γ΄)
Va, pensiero -χορωδιακό των Εβραίων (πράξη Γ΄)
Dio di Giuda! -προσευχή του Nabucco (πράξη Δ΄)
Βιβλιογραφία
Budden, Julian: The Operas of Verdi, τόμος 1. Cassell Ltd., Λονδίνο 1973 (σσ.89-112).
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
