Τραβιάτα

 

Η Τραβιάτα (Ιταλικά: La traviata, δηλαδή «η παραστρατημένη») είναι μία από τις πλέον περίφημες ιταλικές όπερες (μελόδραμα). Είναι όπερα σε τρεις πράξεις με κείμενο του Πιάβε και μουσική του Τζουζέπε Βέρντι. Πρωτοπαίχτηκε στη Βενετία το 1853. Το έργο μεταφράσθηκε και στη Γαλλική και ανεβάστηκε στο «Λυρικό Θέατρο» στις 27 Οκτωβρίου του 1864 με εξαιρετική επιτυχία και υπό τον τίτλο Βιολέττα. Σε αργότερη παρουσίαση του έργου στο Θέατρο «Όπερα Κομίκ» αποδόθηκε με τον ιταλικό του τίτλο Λα Τραβιάτα.

Η υπόθεση του έργου δεν είναι άλλη από μια παράφραση, με αρκετές όμως περικοπές, του κλασικού παγκοσμίου φήμης δράματος του Αλέξανδρου Δουμά Η Κυρία με τας καμελίας. Το έργο διηγείται την τραγική κατάληξη ενός μεγάλου έρωτα, ματαιωμένου από τις κοινωνικές συμβάσεις.
Ιστορικά στοιχεία

Ο Βέρντι έγραψε τη μουσική για την Τραβιάτα (που σημαίνει: «η παραστρατημένη») πάνω σε λιμπρέτο του Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε, με τον οποίον είχε συνεργαστεί και για την όπερα Ριγκολέττο. Οι όπερες Ριγκολέττο (1851), Τροβατόρε (1853) και η Τραβιάτα αποτελούν την επονομαζόμενη «λαϊκή τριλογία» του Βέρντι, όπερες που γράφτηκαν από τον συνθέτη σε μια περίοδο δημιουργικής λαμπρότητας, όταν βρισκόταν σε αναζήτηση ωραίων λιμπρέτων και συναρπαστικών χαρακτήρων, πέρα από τα μέχρι τότε συνηθισμένα ιστορικά του έργα. Οι μελωδίες και των τριών αυτών έργων έγιναν σύντομα πολύ δημοφιλείς και κρατούν ακόμη τα σκήπτρα στις διεθνείς λυρικές σκηνές.[4]

Το έργο η Κυρία με τις καμέλιες, πάνω στο οποίο ο Βέρντι βάσισε την Τραβιάτα, είχε γραφτεί το 1848 από τον Αλέξανδρο Δουμά υιό, ένα χρόνο μετά τον θάνατο της 23χρονης Μαρί Ντι Πλεσσί, διάσημης εταίρας της εποχής εκείνης στο Παρίσι. Ο ίδιος μάλιστα ο συγγραφέας είχε σχέσεις μαζί της και από αυτήν εμπνεύστηκε το μυθιστόρημά του.

Η παγκόσμια πρεμιέρα της όπερας έγινε στη σκηνή του θεάτρου «Λα Φενίτσε» της Βενετίας και δεν γνώρισε επιτυχία. Στη συνέχεια ο Βέρντι επεξεργάστηκε αρκετά κομμάτια, επιφέροντας σημαντικές αλλαγές (κυρίως στο σημείο συνάντησης του Τζιόρτζιο Ζερμόν με τη Βιολέτα) και το έργο ανέβηκε πάλι στη Βενετία το 1854 στο θέατρο «Σαν Μπενεντέτο», με μαέστρο τον ίδιο τον συνθέτη, και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Η αρχική αποτυχία, που ίσως να οφειλόταν και σε κακούς ερμηνευτές,[5] δείχνει και την αμηχανία του κοινού απέναντι σε ένα μάλλον τολμηρό θέμα, όπως ήταν για την εποχή εκείνη, ο έρωτας ανάμεσα σε έναν νεαρό και μια εταίρα. Το έργο ανέβηκε τα επόμενα χρόνια σε διάφορες σκηνές της Ιταλίας όπως στην Πάρμα, τη Ρώμη και τη Νάπολη, σε λογοκριμένη μορφή, ακριβώς λόγω της σκαμπρόζικης υπόθεσής του. Στη συνέχεια τα ανεβάσματα της Τραβιάτας βασίστηκαν και πάλι στην αυθεντική μορφή και κατέληξε να είναι η όπερα με τις περισσότερες παραστάσεις παγκοσμίως (στο τέλος του 2016 ο αριθμός τους έφτανε τις 4.190[6]). Όμως, κατά πάσαν πιθανότητα, από σεμνοτυφία ο τίτλος του έργου έμεινε αμετάφραστος σε πολλές παραστάσεις εκτός Ιταλίας και έτσι πια έχει καθιερωθεί.

Στην Ελλάδα η πρώτη παράσταση της Τραβιάτας δόθηκε στην Κέρκυρα στις 29 Οκτωβρίου 1855, πριν την ένωση των Ιονίων νήσων με την Ελλάδα. Στην Αθήνα η πρώτη παράσταση δόθηκε το 1857. Η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέβασε το έργο για πρώτη φορά στις 30 Ιουλίου 1942 στο θερινό θέατρο της Πλατείας Κλαυθμώνος[7].
Πρόσωπα του έργου

Βιολέτα Βαλερύ (υψίφωνος)
Φλώρα Μπερβουά, φίλη της Βιολέτας (μεσόφωνος)
Αλφρέντο Ζερμόν (τενόρος)
Γκαστόν, φίλος του Αλφρέντο (τενόρος)
Μαρκήσιος Ντ' Ομπινύ (βαθύφωνος)
Βαρόνος Ντουφόλ (βαρύτονος)
Αννίνα, καμαριέρα (υψίφωνος)
Τζίορτζιο Ζερμόν (βαρύτονος)
Τζιουζέππε, υπηρέτης (τενόρος)
Δόκτωρ Γκρενβίλ (βαθύφωνος)

Υπόθεση
Α' Πράξη

Μετά το μουσικό πρελούδιο, η όπερα αρχίζει με μια δεξίωση στο Παρίσι, όπου η εταίρα Βιολέτα, που πάσχει από φυματίωση, καλωσορίζει στο σπίτι της τους επισκέπτες της και συναντά για πρώτη φορά τον Αλφρέντο. Ο Αλφρέντο, ύστερα από απαίτηση της οικοδέσποινας, κάνει μια πρόποση με τη συνοδεία και των άλλων καλεσμένων, πρόποση που είναι ένας ύμνος στο κρασί και στον έρωτα. Σε μια κατ' ιδίαν συνομιλία του Αλφρέντο και της Βιολέτας, αυτός της εξομολογείται τον έρωτά του. Αυτή δεν τον παίρνει στην αρχή στα σοβαρά, συνηθισμένη όπως είναι στις επιφανειακές σχέσεις και στους εφήμερους εραστές. Του προτείνει να γίνουν απλοί φίλοι αλλά του δίνει ένα λουλούδι λέγοντάς του να της το επιστρέψει την επόμενη μέρα. Ο Αλφρέντο αποχωρεί και η Βιολέτα έκπληκτη ανακαλύπτει ότι τα λόγια του την συγκίνησαν αλλά αποφασίζει να μην αλλάξει τη ζωή της ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι δεν θα γνωρίσει ποτέ της τον αληθινό έρωτα.
Β' Πράξη

Μετά 3 μήνες η Βιολέτα και ο Αλφρέντο έχουν αποσυρθεί και ζουν σε μια εξοχική βίλα έξω από το Παρίσι. Ο Αλφρέντο ζει την απόλυτη ευτυχία στην αγκαλιά της πολυαγαπημένης του Βιολέτας αλλά προσγειώνεται στην πραγματικότητα όταν μαθαίνει από την Αννίνα, την καμαριέρα, ότι για να συντηρηθούν, η Βιολέτα αναγκάστηκε να πουλήσει τα κοσμήματά της. Τη Βιολέτα επισκέπτεται ο Πατέρας του Αλφρέντο, ο Τζιόρτζιο Ζερμόν, ο οποίος την παρακαλεί να χωρίσει με το γιο του, όχι μόνο για το καλό του αλλά και γιατί κινδυνεύει να διαλυθεί ο αρραβώνας της αδελφής του Αλφρέντο, εξαιτίας της κακής φήμης της Βιολέτας. Τα λόγια του την συγκινούν και αποφασίζει να θυσιαστεί και του το υπόσχεται. Στέλνει ένα αποχαιρετιστήριο γράμμα στον Αλφρέντο, χωρίς να του εξηγεί τον αληθινό λόγο του χωρισμού και φεύγει από τη βίλα. Ο Αλφρέντο συγκλονισμένος διαβάζει το γράμμα της ενώ ο πατέρας του μάταια προσπαθεί να τον παρηγορήσει.

Σε μια χοροεσπερίδα που δίνει η Φλώρα, φίλη της Βιολέτας, εμφανίζεται ο Αλφρέντο και βρίσκει τη Βιολέτα να συνοδεύεται από τον βαρόνο Ντουφόλ. Την ικετεύει να γυρίσει σ' αυτόν και όταν αυτή αρνείται, την προσβάλει δημόσια πετώντας της χρήματα. Ο βαρόνος τον καλεί σε μονομαχία και καταφθάνει και ο πατέρας του που προσπαθεί να ηρεμήσει τα πνεύματα.
Γ' Πράξη

Στο φτωχικό της δωμάτιο, ξεχασμένη από όλους, η Βιολέτα αργοπεθαίνει από φυματίωση. Ο Τζιόρτζιο Ζερμόν με μια επιστολή του την πληροφορεί ότι έχει φανερώσει τη θυσία της στο γιο του και στην κόρη του. Ο Αλφρέντο επιστρέφει στην αγκαλιά της αγαπημένης του και οι δυο τους κάνουν όνειρα για μια νέα κοινή ζωή μακριά από το Παρίσι και τις κακές αναμνήσεις, αλλά είναι αργά πια: παρουσία του Τζιόρτζιο Ζερμόν και του πιστού γιατρού Γκρενβίλ, η Βιολέτα ξεψυχάει στην αγκαλιά του αγαπημένου της.
Σημαντικότερα μέρη της όπερας

Αν και η ενορχήστρωση γενικά φαίνεται να παραμελείται κάπως σε διάφορα σημεία, το μουσικό αυτό έργο του Βέρντι θεωρείται μεγάλης και πλούσιας έμπνευσης για την οποία και κατατάσσεται μεταξύ των καλύτερων του. Αξιοπρόσεκτα θεωρούνται τα ακόλουθα σημεία:

Πράξη Α΄

Preludio
Libiamo ne' lieti calici (Violetta, Alfredo και coro)
Un dì felice, eterea (Alfredo και Violetta)
È strano! È strano...Follie! Delirio vano è questo...Sempre libera (Violetta)

Πράξη Β΄

De' miei bollenti spiriti (Alfredo)
Pura siccome un angelo (Germont και Violetta)
Che fai?/ Nulla / Scrivevi?... Amami Alfredo (Alfredo και Violetta)
Di Provenza il mar, il suol (Germont)
Noi siamo zingarelle/È Piquillo un bel gagliardo (Coro)
Mi chiamaste? Che bramate? (Alfredo και Violetta)
Qui testimon vi chiamo (Alfredo)
Finale

Πράξη Γ΄

Teneste la promessa (Violetta)
Addio, del passato bei sogni ridenti (Violetta)
Parigi, o cara (Alfredo και Violetta)
Gran Dio! Morir sì giovane (Violetta)

Παραπομπές

Ιστορικό Αρχείο Ρικόρντι. 104. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2021.
Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2019.
Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2019.
Ιόλη Μπουκουβάλα. «Τόμος 8ος, Λήμμα: Ιωσήφ Βέρντι». Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Αθήνα: Χάρης Πάτσης. σελίδες 344–345.
H. Rosenthal - J. Warrack (1991). «La Traviata». Dizionario enciclopedico dell'opera lirica. Φλωρεντία: Le Lettere. σελ. 913. ISBN 88 7166 038 2.
«Opera Statistics». Operabase. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2016.
Κατερίνα Λυμπεροπούλου (3 Νοεμβρίου 2016). «Τραβιάτα στο Μέγαρο: Η όπερα που ξεκίνησε ως φιάσκο κι αγαπήθηκε όσο καμία». the toc. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2016.