Μπλουζ

 

Με τον όρο μπλουζ (αγγλικά: blues) είναι το φωνητικό και οργανικό μουσικό ιδίωμα που εκφράζεται με «μπλου» νότες (blue notes ή πεσμένες νότες) δηλαδή μια μπλουζ κλίμακα, συνήθως πεντατονική, με υφέσεις στην 3η και 7η νότα της, ενώ χρησιμοποιούνται συχνά επαναλαμβανόμενα μοτίβα, συνήθως δωδεκάμετρης μορφής. Γεννήθηκε στις αφροαμερικανικές κοινότητες των Η.Π.Α. ως ανάμειξη στοιχείων με αφρικανικές ρίζες, εκκλησιαστική μουσική, ύμνους του εμφυλίου πολέμου κ.ά. μουσικά ιδιώματα. To μπλουζ επηρέασε σε σημαντικό βαθμό την παλιότερη, (σπιρίτσουαλς και γκόσπελ), και νεότερη αμερικανική και δυτικοευρωπαϊκή μουσική και συνδέθηκε με άλλα είδη όπως το ράγκταϊμ, η τζαζ, το Ρυθμ εντ μπλουζ (rhythm and blues(R&B)) το Ροκ εντ ρολ (rock and roll), το Χιπ χοπ και η Ποπ μουσική κ.ά.

Μπλουζ
Καταγωγή:	Αφρικανική παράδοση, Μπλουζ, Σπιρίτσουαλς, Γκόσπελ, Εργατικό τραγούδι
Τόπος γέννησης:	Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Μουσικά όργανα:	Πιάνο – Κιθάρα – Μπάσο – Φυσαρμόνικα – Ντραμς – Σαξόφωνο - Τρομπέτα
Συναφή Είδη:	Μπλουζ ροκ - Σόουλ μπλουζ - Τζαζ μπλουζ
Μουσικοί:	Κατάλογος μπλουζ μουσικών
Είδη
Κάντρυ μπλουζ, Μπλουζ του Δέλτα, Μπούγκι βούγκι, Τζαμπ μπλουζ, Πιάνο μπλουζ, Ρυθμ εντ μπλουζ

Ετυμολογία

Η λέξη blue στα αγγλικά, εκτός από το μπλε χρώμα, σημαίνει την κακή ψυχική διάθεση.

Οι αιώνες που ακολούθησαν την ανακάλυψη της Αμερικής, στιγματίστηκαν από το εκτεταμένο δουλεμπόριο αφρικανών σκλάβων. Οι συνθήκες μεταφοράς ήταν άθλιες και πολλοί από αυτούς πέθαιναν στο ταξίδι. Όσοι επιζούσαν τους περίμενε η μεγάλη περιπέτεια της ζωής τους. Υπήρχε μεγάλη ανάγκη από εργατικό δυναμικό ώστε οι αχανείς εκτάσεις, ιδίως του Αμερικανικού Νότου, να καταστούν καλλιεργήσιμες και προσοδοφόρες. Αυτοί οι Αφρικανοί σκλάβοι εργάζονταν από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου, ενώ η μεταχείρισή τους δεν ήταν ανθρώπινη αφού δεν θεωρούνταν «κανονικοί» άνθρωποι. Είχαν μεταφέρει, γραμμένα ανεξίτηλα στη μνήμη τους, τις μουσικές και τους χορούς της πατρίδας τους. Έτσι, στα πλαίσια της πρώτης πολυεθνικής κοινωνίας που δημιουργούνταν τότε, τον 17ο-19ο αιώνας στο Νότο των ΗΠΑ, οι νέγροι είχαν κάθε δίκιο να νιώθουν πεσμένη την ψυχική τους διάθεση. Η λέξη blue, συνήθως στον πληθυντικό blues, στα ελληνικά ίσως καλύτερα να αποδίδεται ως «τα χάλια», «έχω τα χάλια μου».
Ιστορία του μπλουζ

Για πολλά χρόνια το μπλουζ παίζονταν και διαδίδονταν μόνο από μνήμης, ζωντανό και σε προσωπικό επίπεδο. Γεννήθηκε στο Δέλτα του Βόρειου Μισσισσιπή μετά από τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο. Επηρεασμένο από τις αφρικανικές ρίζες του[1], μπαλάντες και ρυθμικούς χορούς, (τα τζαμπ απ), εξελίχθηκε σταδιακά σε μουσική για έναν τραγουδιστή, που δημιουργούσε διάλογο ανάμεσα στη φωνή και την κιθάρα του, τραγουδώντας έναν στίχο και απαντώντας οργανικά[2].

Από τα σταυροδρόμια των λεωφόρων 61 και 49 και την πλατφόρμα του Σιδηροδρομικού σταθμού του Κλάρκσντεϊλ, το μπλουζ μετακόμισε βόρεια στο Μπηλ Στρητ του Μέμφις και τα «Θεάματα των γιατρικών» (medicine shows[3]), για να επηρεάσουν τη λαϊκή μουσική σχεδόν σε όλο το εύρος της. Τα πρώτα μπλουζ ακολουθούσαν, σε ό,τι αφορά στο ρυθμικό τους πρότυπο, τον συχνά ακανόνιστο ρυθμό της φωνής, όπως φαίνεται σε ηχογραφήσεις της δεκαετίας του 20, ακόμη και της δεκαετίας του 30, από τους θρυλικούς Τσάρλι Πάτον, Μπλάιντ Λέμον Τζέφερσον, Ρόμπερτ Τζόνσον, Λάιτνινγκ Χόπκινς κ.ά.

Στη δεκαετία του 30 και του 40 τα μπλουζ κατέκτησαν τον Βορρά και πέρασαν στο ρεπερτόριο της μπιγκ μπαντ τζαζ. Η εισαγωγή του ηλεκτρικού ενισχυτή και η χρήση της τονικότητας της τζαζ άλλαξε ριζικά τη μορφή του «ηλεκτρικού» πλέον μπλουζ. Στις πόλεις του Βορρά, στο Σικάγο και το Ντητρόιτ, μπλουζίστες και σόλο κιθαρίστες (lead quitarists) όπως ο Μάντυ Γουότερς, ο Γουίλι Ντίξον, ο Τζον Λη Χούκερ, ο Χόουλινγκ Γουλφ και ο Έλμορ Τζέιμς έπαιξαν ηλεκτρικά και έκαναν δημοφιλή τα μπλουζ του Δέλτα του Μισισιπή, χρησιμοποιώντας στην μπάντα όργανα όπως το μπάσο, τα ντραμς, το πιάνο και περιστασιακά τη φυσαρμόνικα. Στην ίδια περίοδο στο Χιούστον ο Τι-Μπόουν Γουόκερ, και στο Μέμφις ο Μπι Μπι Κινγκ καθιέρωσαν ένα νέο στυλ που συνδύαζε την τεχνική της τζαζ με το ρεπερτόριο και την τονικότητα του μπλουζ.
Παραπομπές

Ο ιστορικός Τζόζεφ Μάκλις αναφέρει ότι το μπλουζ είναι γηγενές μουσικό ιδίωμα, χωρίς άμεσα εμφανείς ευρωπαίους ή αφρικανούς προγόνους. Βλ. Machlis Joseph 1963, 597.
Σύμφωνα με τον Λώρενς Λέβιν «υπήρξε μια άμεση σχέση ανάμεσα στην εθνική ιδεολογική έμφαση στο άτομο, τις διδασκαλίες του Μπούκερ Ταφαλιέρο Ουάσινγκτον και την εμφάνιση των μπλουζ. Ψυχολογικά, κοινωνικά και οικονομικά οι αφροαμερικανοί απέκτησαν τη δική τους κουλτούρα και εξατομικεύθηκαν με τρόπο ο οποίος θα ήταν αδύνατος κατά την περίοδο της δουλείας. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η κοσμική μουσική τους αντανακλούσε αυτή την εξατομίκευση ...» (Levine Lawrence W., Black Culture and Black Consciousness.) Συνέπεια αυτής της έμφασης στο άτομο υπήρξε και η προσωποποιημένη μορφή του τραγουδιού.

Η πρώτη σκηνή για τη μουσική των αφροαμερικανών ήταν το "θέαμα των γιατρικών", όπου χρησιμοποιούνταν για να προσελκύσουν πελατεία στους διάφορους πλανόδιους «γιατρούς» και τα γιατρικά τους. Στη Μέμφιδα έγινε το πρώτο μόνιμο θέατρο για τέτοιες παραστάσεις το 1907 από κάποιον Φρεντ Μπαράσο, για να ακολουθήσει ένα δίκτυο τέτοιων θεάτρων ειδικευμένων στη μουσική των αφροαμερικανών. Αν και κακοπληρωμένοι ή κακομεταχειρισμένοι από τους εργοδότες τους,οι αφροαμερικανοί μουσικοί που έπαιξαν σε τέτοια θάτρα θεωρούνται οι πρώτοι επαγγελαμτίες μουσικοί στο είδος τους. Βλ. Scaruffi Piero 2005, A brief history of Popular Music before Rock Music.

Βιβλιογραφία

Machlis Joseph 1963, The Enjoyment of Music, W. W. Norton, New York