Martin B-26 Marauder

 

 

.

Το Martin B-26 Marauder ήταν δικινητήριο μέσο βομβαρδιστικό που χρησιμοποιήθηκε από την Πολεμική Αεροπορία του Στρατού των ΗΠΑ (United States Army Air Forces, USAAF) και άλλες Συμμαχικές αεροπορίες στο δεύτερο μισό του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αρχικά στο θέατρο επιχειρήσεων του Ειρηνικού και αργότερα στη Μεσόγειο και τη δυτική Ευρώπη.

Επιστροφή αεροπλάνων MARTIN B-26 απο αποστολή κατά μήκος των γερμανικών συνόρων για υποστήριξη της επίγειας επίθεσης της Τρίτης Στρατιάς. Το μεσαίο βομβαρδιστικό στο πάνω πλάνο της παραπάνω εικόνας είχε επιχειρήσει στο ΕΤΟ για αρκετό καιρό, όπως φαίνεται από τη σκουρόχρωμη άτρακτο. Το αεροπλάνο στο κάτω προσκήνιο έχει μια άβαφη άτρακτο που του επιτρέπει να επιτυγχάνει υψηλότερες ταχύτητες.

Πολλά Β-26 χάθηκαν σε θανατηφόρα ατυχήματα για ένα διάστημα μετά την αρχική εισαγωγή τους σε υπηρεσία και οι πιλότοι του έδωσαν το παρατσούκλι Widowmaker (σε ελεύθερη απόδοση: αυτό(ς) που κάνει τις γυναίκες (των πληρωμάτων) χήρες) εξ αιτίας των πολυάριθμων ατυχημάτων, που συνέβαιναν κυρίως στην απογείωση και την προσγείωση. Το Marauder έπρεπε να προσεγγίζει τον αεροδιάδρομο με συγκεκριμένη ταχύτητα -που ήταν πολύ υψηλή- και όποτε ο πιλότος επιβράδυνε το αεροσκάφος κάτω από το όριο, αυτό έπεφτε σε απώλεια στήριξης με αποτέλεσμα να συντριβεί.[3]

Η κατάσταση άλλαξε ύστερα από την επανεκπαίδευση των πληρωμάτων και την υιοθέτηση διάφορων τροποποιήσεων στην αεροδυναμική που βελτίωσαν σημαντικά τη συμπεριφορά του αεροσκάφους στην προσαπογείωση. Μετά τις αλλαγές αυτές αποδείχθηκε ένα εξαιρετικό βομβαρδιστικό και απέδωσε πολύ καλά σε όλα τα μέτωπα που χρησιμοποιήθηκε. Στο τέλος του πολέμου είχε τον μικρότερο ποσοστό απωλειών από όλα τα βομβαρδιστικά της USAAF.[4]

Στο διάστημα Φεβρουαρίου 1941 - Μαρτίου 1945 κατασκευάστηκαν 5288 μονάδες. Εκτός από τους Αμερικανούς τον τύπο αξιοποίησε η RAF, η Πολεμική Αεροπορία της Νότιας Αφρικής (SAAF) και η Πολεμική Αεροπορία των Ελεύθερων Γάλλων. Όταν η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ έγινε ανεξάρτητος κλάδος των ενόπλων δυνάμεων της χώρας το 1947, όλα τα B-26 είχαν ήδη αποσυρθεί από τις τάξεις της και είχαν αντικατασταθεί από τα Douglas A-26 Invader.
Σχεδιασμός και ανάπτυξη

Τον Μάρτιο του 1939, το Αεροπορικό Σώμα του Στρατού των ΗΠΑ (United States Army Air Corps, USAAC) εξέδωσε απαίτηση (Circular Proposal 39-640) με την οποία ζητούσε την ανάπτυξη νέου μέσου βομβαρδιστικού που θα είχε μέγιστη ταχύτητα 560 km/h, ακτίνα δράσης 4800 km και θα ήταν ικανό να μεταφέρει 910 kg βομβών. Στις 5 Ιουλίου του ίδιου έτους η Glenn L. Martin Company υπέβαλε την πρόταση της, το Model 179, που κρίθηκε ανώτερο όλων των ανταγωνιστών του στον σχετικό διαγωνισμό και κέρδισε συμβόλαιο για την κατασκευή 201 μονάδων με την ονομασία Β-26.[5] Από τη φάση του προκαταρκτικού σχεδιασμού μέχρι την παράδοση των πρώτων αεροσκαφών στις επιχειρησιακές μονάδες μεσολάβησε διάστημα μόλις δύο ετών.[6] Τον Σεπτέμβριο του 1940 ακολούθησε και δεύτερη παραγγελία για άλλες 930 μονάδες.[7] Πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε πραγματοποιηθεί ακόμα ούτε η πρώτη πτήση του πρωτοτύπου.[7]

Το B-26 ήταν ένα υψηλοπτέρυγο μονοπλάνο ολομεταλλικής κατασκευής με τρίκυκλο ανασυρόμενο σύστημα προσγείωσης. Το πλήρωμα αποτελούνταν από τον βομβαρδιστή που κάθονταν στο ρύγχος και χειρίζονταν ένα πολυβόλο των 7,62 mm, τον πιλότο και τον συγκυβερνήτη που κάθονταν ο ένας δίπλα στον άλλο, τον πλοηγό/ασυρματιστή που κάθονταν ακριβώς πίσω τους καθώς και πολυβολητές που χειρίζονταν τον ραχιαίο πυργίσκο με δύο πολυβόλα των 12,7 mm και το πολυβόλο των 7,62 mm στην ουρά.[N 2]

Στο μέσο της ατράκτου υπήρχαν δύο αποθήκες βομβών στις οποίες μπορούσε συνολικά να μεταφερθεί φορτίο 2600 kg. Στην πράξη τα Marauder επιχειρούσαν σπάνια με το μέγιστο φορτίο βομβών διότι μειώνονταν σημαντικά η ακτίνα δράσης και στην οπίσθια αποθήκη βομβών τοποθετούνταν συχνά επιπλέον δεξαμενές καυσίμου. Το αεροσκάφος προωθούνταν από δύο αστεροειδείς κινητήρες Pratt & Whitney R-2800 Double Wasp που έστρεφαν τετράφυλλες έλικες. Ο λόγος διαστάσεων (aspect ratio) ήταν χαμηλός και η επιφάνεια των πτερύγων σχετικά μικρή για ένα αεροσκάφος τέτοιου βάρους, με συνέπεια να έχει μεν εξαιρετικές επιδόσεις αλλά με τίμημα τον υψηλότατο πτερυγικό φόρτο (259 kg/m² στις αρχικές εκδόσεις) -τον υψηλότερο συγκριτικά με οποιοδήποτε άλλο αεροσκάφος που εντάχθηκε σε υπηρεσία με το USAAC.[9]

Το πρώτο Β-26 πραγματοποίησε την παρθενική του πτήση στις 25 Νοεμβρίου 1940 με τον δοκιμαστή πιλότο William K. "Ken" Ebel στα χειριστήρια. Οι παραδόσεις άρχισαν τον Φεβρουάριο του 1941 ενώ τον Μάρτιο ξεκίνησαν οι Επιχειρησιακές Δοκιμές (Accelerated Service Testing) στην αεροπορική βάση Wright-Patterson στο Οχάιο.
Ατυχήματα

Παρόλο που το B-26 ήταν ένα ταχύ αεροσκάφος με καλύτερες επιδόσεις από το σύγχρονό του North American B-25 Mitchell, είχε σχετικά μικρή πτερυγική επιφάνεια με συνέπεια να είναι πολύ υψηλός ο πτερυγικός φόρτος και να απαιτείται ιδιαίτερα υψηλή ταχύτητα προσέγγισης κατά την προσγείωση (193 με 217 km/h, ανάλογα με το φορτίο) Τουλάχιστον δύο από τα πρώιμα Β-26 υπέστησαν σοβαρότατες ζημιές κατά την προσγείωση. Όλα τα αεροσκάφη καθηλώθηκαν προσωρινά τον Απρίλιο του 1941 [10] προκειμένου να διερευνηθούν τα αίτια του προβλήματος. Προσδιορίστηκαν δύο κύριοι παράγοντες: η ανεπαρκής ταχύτητα προσέγγισης στην προσγείωση, που είχε σαν αποτέλεσμα την απώλεια στήριξης και την πρόσκρουση του αεροσκάφους, καθώς και η ανομοιόμορφη κατανομή του βάρους. Το δεύτερο οφείλονταν στο ότι δεν είχε εγκατασταθεί ακόμα ο ραχιαίος πυργίσκος πολυβόλων. Παρατηρήθηκε επίσης ότι το σκέλος του τροχού στο ρύγχος πολύ συχνά κατέρρεε ενώ το αεροσκάφος βρίσκονταν στον τροχόδρομο, προσγειώνονταν ή απογειώνονταν.

Οι κινητήρες Pratt & Whitney R-2800-5 ήταν αξιόπιστοι όμως ο μηχανισμός αλλαγής του βήματος απαιτούσε ενδελεχή συντήρηση για να λειτουργεί σωστά, κάτι που δεν ήταν πάντα εφικτό στα αεροδρόμια της πρώτης γραμμής. Ανθρώπινα λάθη καθώς και κάποιες αστοχίες του υλικού είχαν σαν αποτέλεσμα να στρέφονται οι έλικες με υπερβολική ταχύτητα, σημαντικά ανώτερη από την προβλεπόμενη, με συνέπεια να ελοχεύει ο κίνδυνος διάλυσης τους εν πτήσει. Πολύ επικίνδυνη ήταν επίσης η απώλεια ισχύος στον ένα από τους δύο κινητήρες ενώ απογειώνονταν το αεροσκάφος. Οι προαναφερθείσες ατέλειες σε συνδυασμό με ανθρώπινα λάθη οδήγησαν σε αριθμό ατυχημάτων, σε ένα εκ των οποίων σκοτώθηκε ο διοικητής του 22ου Συντάγματος Βομβαρδισμού, Mark Lewis.

Το 1942 ο Γκλεν Μάρτιν κλήθηκε να καταθέσει ενώπιον της Ειδικής Επιτροπής της Γερουσίας για την εξέταση του αμυντικού προγράμματος, που έμεινε γνωστή ως Επιτροπή Τρούμαν σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το Β-26. Ο γερουσιαστής, τότε, Χάρυ Τρούμαν ρώτησε τον Μάρτιν σχετικά και ο δεύτερος απάντησε ότι οι πτέρυγες του αεροσκάφους ήταν πολύ κοντές. Στη συνέχεια ο Τρούμαν ρώτησε γιατί δεν αλλάζουν οι πτέρυγες, για να λάβει την απάντηση ότι ήταν πάρα πολύ μακριά κατά μήκος και ότι εξάλλου η εταιρεία του είχε ήδη λάβει το συμβόλαιο. Η απάντηση του Τρούμαν ήταν άμεση: σε αυτή την περίπτωση το συμβόλαιο θα ακυρώνονταν. Κατόπιν τούτων ο Μάρτιν δεσμεύτηκε να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές στην πτέρυγα.[11]

Μέχρι τον Φεβρουάριο του 1943 είχε παρουσιασθεί η νεώτερη έκδοση του βομβαρδιστικού, το Β-26Β-10, που είχε εκπέτασμα μεγαλύτερο κατά 1,8 m, αναβαθμισμένους κινητήρες, επιπλέον θωράκιση και αμυντικό οπλισμό.[12] Πρέπει να σημειωθεί ότι στο τέλος του πολέμου το Marauder είχε το μικρότερο ποσοστό απωλειών από όλα τα βομβαρδιστικά της USAAF.[4]
Επιχειρησιακή ιστορία
B-26 της RAF πάνω από την Μπάνια Λούκα

Το Marauder χρησιμοποιήθηκε κυρίως στο θέατρο επιχειρήσεων της δυτικής Ευρώπης. Επίσης εξοπλίστηκαν με Β-26 μονάδες που επιχειρούσαν στη Μεσόγειο και τον Ειρηνικό. Όταν έκανε το ντεμπούτο του υπέστη βαρύτατες απώλειες, όμως τελικά αποδείχθηκε ένα από τα καλύτερα αμερικανικά μέσα βομβαρδιστικά του πολέμου.[13] Όταν τελείωσε ο πόλεμος είχαν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 110000 έξοδοι με Marauder και είχαν ριφθεί 150000 τόνοι βομβών. Εκτός από τους Αμερικανούς, αξιοποίησαν τον τύπο οι Βρετανοί, οι Νοτιοαφρικανοί και οι Ελεύθεροι Γάλλοι.[14]
Θέατρο επιχειρήσεων Ειρηνικού

Τον Φεβρουάριο του 1941 παρέλαβε το Β-26 η πρώτη επιχειρησιακή μονάδα, το 22ο Σύνταγμα Βομβαρδισμού (Bombardment Group) στο Langley Field της Βιρτζίνια, προς αντικατάσταση των παλαιότερων βομβαρδιστικών Douglas B-18 Bolo. Στα τέλη του 1941 εξοπλίστηκαν το 38ο και το 28ο Σύνταγμα.[7][15] Αμέσως μετά την επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ το 22ο Σύνταγμα αναπτύχθηκε στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό,[16][17] αρχικά με πλοία μέχρι τη Χαβάη και στη συνέχεια το ιπτάμενο σκέλος της μονάδας αεροπορικώς στην Αυστραλία. Η πρώτη πολεμική αποστολή του 22ου ήταν η προσβολή στόχων στη Ραμπαούλ στις 5 Απριλίου 1942.[15]

Το 38ο Σύνταγμα, με βάση στο Patterson Field του Οχάιο, συνέχισε τις δοκιμές για τη βελτίωση του τύπου, συμπεριλαμβανομένης της εμβέλειας του και της βελτίωσης της αποδοτικότερης χρήσης των καυσίμων. Αμέσως μετά την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο έγιναν σχέδια αποστολής του 38ου Συντάγματος στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό, αφού πρώτα εξοπλίζονταν με Β-26Β που είχαν επιπλέον δεξαμενές καυσίμου και δυνατότητα μεταφοράς τορπιλών.[15] Τρία Β-26Β του 38ου[18] και δύο του 22ου Συντάγματος αποσπάστηκαν στη νήσο Μίντγουεϊ. Τέσσερα αεροσκάφη συμμετείχαν στην αεροναυμαχία του Μίντγουεϊ πραγματοποιώντας επιθέσεις αεροτορπιλισμού ενάντια στα ιαπωνικά πλοία στις 4 Ιανουαρίου 1942. Τα δύο καταρρίφθηκαν και τα άλλα δύο υπέστησαν τόσο σοβαρές ζημιές που διαγράφηκαν από τα μητρώα όταν επέστρεψαν στη βάση τους. Δεν κατάφεραν να πλήξουν με τις τορπίλες τους κανένα ιαπωνικό πλοίο, όμως πέτυχαν να καταρρίψουν ένα από τα μαχητικά Mitsubishi A6M Zero που προστάτευαν τον ιαπωνικό στόλο και να σκοτώσουν δύο ναύτες επί του αεροπλανοφόρου Akagi με τα πολυβόλα τους.[15][19]

Από τον Ιούνιο του 1942 τα Β-26 του 38ου Συντάγματος βρίσκονταν στη Νέα Καληδονία και τα νησιά Φίτζι. Επιχειρώντας από τη Νέα Καληδονία, πραγματοποίησαν αποστολές ενάντια στις ιαπωνικές βάσεις στις νήσους του Σολομώντα. Ένα Β-26 κατάφερε μάλιστα να καταρρίψει μια αεράκατο Kawanishi H6K. Το 1943 αποφασίσθηκε η απόσυρση των Β-26 από το θέατρο επιχειρήσεων του Ειρηνικού και η αντικατάστασή τους από βομβαρδιστικά North American B-25 Mitchell. Παρόλα αυτά το 19ο Σμήνος του 22ου Συντάγματος συνέχισε να επιχειρεί με Β-26, με την τελευταία αποστολή να λαμβάνει χώρα στις 9 Ιανουαρίου 1944.[15]

Δύο ακόμα σμήνη Β-26 εξοπλισμένα με τορπίλες χρησιμοποιήθηκαν σε αποστολές προσβολής θαλάσσιων στόχων στις Αλεούτιες Νήσους χωρίς να αναφερθεί όμως κάποια επιτυχία.[15]
Θέατρο επιχειρήσεων Μεσογείου

Τρία συντάγματα βομβαρδισμού διατέθηκαν προς υποστήριξη των Συμαχικών αποβάσεων στη γαλλική βόρεια Αφρική (Επιχείρηση Πυρσός) το Νοέμβριο του 1942. Αρχικά πραγματοποιούσαν αποστολές σε χαμηλό ύψος και ενάντια σε βαρύτατα προστατευμένους στόχους, με συνέπεια να υποστούν σημαντικές απώλειες χωρίς να επιτύχουν αξιόλογα αποτελέσματα. Αργότερα πραγματοποιούσαν αποστολές σε μεσαία ύψη. Μέχρι το πέρας των επιχειρήσεων στη βόρεια Αφρική τα Marauder πραγματοποίησαν 1587 εξόδους κατά τη διάρκεια των οποίων χάθηκαν 80 αεροσκάφη. Είχαν δηλαδή τη διπλάσια αναλογία απωλειών από τα Β-25 που πραγματοποίησαν 70% περισσότερες εξόδους.[20] Παρά τα αρνητικά αρχικά αποτελέσματα, τα Β-26 χρησιμοποιήθηκαν στις επιχειρήσεις στη Σικελία, τη νότια Ιταλία και τη νότια Γαλλία.[21][22] Ο πτέραρχος John Slessor μάλιστα ανέφερε πως θεωρούσε ότι το 42ο Σύνταγμα Βομβαρδισμού, που ήταν εξοπλισμένο με Β-26, ήταν η "καλύτερη μονάδα ημερήσιων βομβαρδιστικών του κόσμου".[23]
Βορειοδυτική Ευρώπη

Τα πρώτα Β-26 εντάχθηκαν στη δύναμη της περίφημης 8ης Αεροπορίας στις αρχές του 1943 και συγκεκριμένα στο 322ο Σύνταγμα Βομβαρδισμού. Οι πρώτες πολεμικές αποστολές έγιναν τον Μάιο του ίδιου έτους. Το προφίλ των αποστολών, που πραγματοποιούνταν σε χαμηλά ύψη, ήταν παρόμοιο με αυτών στη βόρεια Αφρική και όπως και εκεί τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Στη δεύτερη μόλις αποστολή, που είχε σαν στόχο την προσβολή του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής του IJmuiden στην Ολλανδία, χωρίς κάλυψη μαχητικών, χάθηκαν και τα 11 αεροσκάφη που συμμετείχαν εξ αιτίας της συνδυασμένης δράσης των αντιαεροπορικών και των αναχαιτιστικών της Luftwaffe.[24] Μετά από την καταστροφή αυτή αποφασίστηκε ότι τα Β-26 θα επιχειρούσαν σε μεσαία ύψη καθώς και η μεταφορά τους στην 9η Αεροπορία, που συγκροτήθηκε για την υποστήριξη των Συμμαχικών δυνάμεων που θα αποβιβάζονταν στη νότια Γαλλία.[24]

Οι αποστολές σε μεσαία ύψη (3000 με 4600 m) και με επαρκή κάλυψη από φίλια μαχητικά αποδείχθηκαν πολύ πιο επιτυχημένες: τα Marauder έπληξαν πληθώρα στόχων, στα πλαίσια της προπαρασκευής για την απόβαση στη Νορμανδία, συμπεριλαμβανομένων γεφυρών και εγκαταστάσεων εκτόξευσης ιπτάμενων βομβών V-1. Όταν έγιναν διαθέσιμες βάσεις σε γαλλικό έδαφος μετά την απόβαση, τα B-26 μεταφέρθηκαν εκεί. Επιχειρώντας από μεσαία ύψη έπλητταν τους στόχους τους με μεγάλη ακρίβεια και ήταν, σύμφωνα με την ίδια την 9η Αεροπορία, τα ακριβέστερα βομβαρδιστικά που διέθετε στον τελευταίο μήνα του πολέμου στην Ευρώπη.[25] Οι απώλειες ήταν ασύγκριτα μικρότερες σε σχέση με τις αρχικές επιχειρήσεις σε μικρά ύψη, ενώ σύμφωνα με την 9η Αεροπορία τα Β-26 είχαν τη μικρότερη αναλογία απωλειών (λιγότερο από 0,5%) σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο τύπο αεροσκάφους που διέθετε.[7]

Τα Β-26 πραγματοποίησαν την τελευταία τους αποστολή την 1η Μαΐου 1945, ενάντια στη γερμανική φρουρά του Île d'Oléron.[26] Όλες οι μονάδες είχαν διαλυθεί μέχρι τις αρχές του 1946.[26]
Βρετανική Κοινοπολιτεία

Το 1942 δόθηκαν στη RAF 52 B-26A στα πλαίσια του προγράμματος Lend-Lease. Σε βρετανική υπηρεσία ονομάστηκαν Marauder I και όπως και τα προγενέστερα βομβαρδιστικά Martin Maryland και Baltimore διατέθηκαν στο θέατρο επιχειρήσεων της Μεσογείου. Αντικατέστησαν τα Bristol Blenheim του Νο. 14 Σμήνους της RAF (No. 14 Squadron RAF). Η πρώτη αποστολή του Σμήνους με τα Marauder πραγματοποιήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 1942, με τα αεροσκάφη να αξιοποιούνται κυρίως σε αποστολές αναγνώρισης μακράς ακτίνας, ναρκοθέτησης και προσβολής θαλάσσιων στόχων.[27] Σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, οι Βρετανοί κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν με σημαντική επιτυχία το Marauder στον ρόλο του τορπιλοπλάνου, βυθίζοντας πολλά εμπορικά πλοία. Επίσης κατάφεραν να καταρρίψουν με τα Marauder μεγάλους αριθμούς ιταλικών και γερμανικών μεταγωγικών αεροσκαφών που μετέφεραν εφόδια και προσωπικό από την Ιταλία στη βόρειο Αφρική.[28]

Το 1943 παραδόθηκαν 100 B-26C-30 (Marauder II) που επέτρεψαν τον εξοπλισμό δύο σμηνών της Πολεμικής Αεροπορίας της Νότιας Αφρικής (SAAF) (12ο και 24ο Σμήνος). Τα νοτιοαφρικανικά Marauder ανέλαβαν αποστολές βομβαρδισμού στο Αιγαίο, την Κρήτη και την Ιταλία. Το 1944 διατέθηκαν ακόμα 350 Β-26F και G για τον εξοπλισμό των σμηνών 21 και 30 της νοτιοαφρικάνικης αεροπορίας. Η συνολική δύναμη των Marauder των τεσσάρων σμηνών συγκεντρώθηκε στην Ιταλία για να συγκροτήσει μια Πτέρυγα εξοπλισμένη αποκλειστικά με τον τύπο. Επίσης εξοπλίστηκαν ένα ακόμα σμήνος της SAAF και ένα νεοσύστατο σμήνος της RAF που ανέλαβαν την υποστήριξη των παρτιζάνων του Τίτο στη Γιουγκοσλαβία. Ένα Marauder του 25ου Σμήνους της SAAF που χάθηκε στις 4 Μαΐου 1945, στην τελευταία αποστολή του Σμήνους στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν το τελευταίο αεροσκάφος του τύπου που χάθηκε στη μάχη.[29] Άμεσα μετά τη λήξη του πολέμου τα αεροσκάφη της RAF και της SAAF διαλύθηκαν για σκραπ.[27]
Γαλλία

Μετά την ολοκλήρωση της Επιχείρησης Πυρσός η Πολεμική Αεροπορία των Ελεύθερων Γάλλων επανεξόπλισε τρία σμήνη της, που διέθεταν Lioré et Olivier LeO 451 και Douglas DB-7, με Marauder. Τα αεροσκάφη αυτά ανέλαβαν αποστολές βομβαρδισμού στην Ιταλία και κατά τη Συμμαχική απόβαση στη νότια Γαλλία.[30][31] Προς τα τέλη του πολέμου τα Marauder αποτελούσαν τον κορμό της δύναμης βομβαρδισμού των Ελεύθερων Γάλλων, συμμετέχοντας σε 270 αποστολές κατά τη διάρκεια των οποίων πραγματοποίησαν 4884 εξόδους.[31] Τον Ιούνιο του 1945 οι μονάδες των Marauder διαλύθηκαν [32] και τα βομβαρδιστικά αντικαταστάθηκαν από άλλους τύπους. Δύο Marauder διατηρήθηκαν και αξιοποιήθηκαν σαν αεροσκάφη δοκιμών για τον κινητήρα τζετ SNECMA Atar.[30]
Εκδόσεις
Ένα Β-26Β της USAAF
Το μοναδικό XB-26H με το δίκυκλο σύστημα προσγείωσης

Με την εξαίρεση των B-26C, που παράγονταν στο εργοστάσιο της Ομάχα στη Νεμπράσκα, όλα τα άλλα Marauder κατασκευάστηκαν στο εργοστάσιο του Middle River στη Βαλτιμόρη.[33]

B-26
Τα πρώτα 201 αεροσκάφη παραγγέλθηκαν μονάχα με βάση τα σχέδια, χωρίς να έχει κατασκευαστεί ούτε ένα πρωτότυπο. Διέθεταν κινητήρες Pratt & Whitney R-2800-5 και οπλισμό αποτελούμενο από δύο πολυβόλα των 7,62 mm και άλλα δύο των 12,7 mm.[34]

B-26A
Σε αυτή την έκδοση ενσωματώθηκαν διάφορες αλλαγές ενώ ο τύπος είχε ήδη ενταχθεί σε παραγωγή. Μεταξύ των άλλων αντικαταστάθηκαν τα πολυβόλα των 7,62 mm με πολυβόλα των 12,7 mm. Παραδόθηκαν 52 αεροσκάφη αυτής της έκδοσης στη RAF, που τα ενέταξε σε υπηρεσία με την υπηρεσία Marauder Mk I.[2]

B-26B
Έκδοση στην οποία ενσωματώθηκαν επιπλέον βελτιώσεις σε σχέση με το B-26A. Δεκαεννέα μονάδες παραδόθηκαν στη RAF, που τα αξιοποίησε σαν Marauder Mk.IA. Συνολικά κατασκευάστηκαν 1883 αεροσκάφη αυτής της κύριας έκδοσης, που παρήχθη σε πολλές εξειδικευμένες και βελτιωμένες παραλλαγές:[35]

AT-23A ή TB-26B
208 B-26B που μετατράπηκαν σε αεροσκάφη ρυμούλκησης ιπτάμενων στόχων και εκπαίδευσης πολυβολητών. Το Ναυτικό τα ονόμαζε JM-1.

B-26B
Τοποθετήθηκαν διπλά πολυβόλα στην ουρά και ένα ακόμα όπλο στην κοιλιά του αεροσκάφους. Κατασκευάστηκαν 81 μονάδες.[35]

B-26B-1
Βελτιωμένα B-26B. Κατασκευάστηκαν 225 μονάδες.[35]

B-26B-2
Έκδοση με αστεροειδείς κινητήρες Pratt & Whitney R-2800-41. Κατασκευάστηκαν 96 μονάδες.[35]

B-26B-3
Έκδοση με τους αναβαθμισμένους κινητήρες R-2800-43 radials. Κατασκευάστηκαν 28 αεροσκάφη.[35]

B-26B-4
Βελτιωμένα B-26B-3. Κατασκευάστηκαν 211 μονάδες.[35]

B-26B-10 μέχρι και B-26B-55
Από το block 10 και μετά αυξήθηκε το εκπέτασμα των πτερύγων από 20 m σε 22 m προκειμένου να βελτιωθούν τα πτητικά χαρακτηρισιτκά του αεροσκάφους στην προσγείωση. Τα προβλήματα κατά την προσγείωση οφείλονταν στον ιδιαίτερα υψηλό πτερυγικό φόρτο. Επίσης τοποθετήθηκαν flaps στα καλύμματα των κινητήρων για τον ίδιο σκοπό. Αυξήθηκε επίσης το ύψος του κάθετου σταθεροποιητή από 6,05 m σε 6,55 m. Ο οπλισμός ενισχύθηκε δραστικά από έξι σε δώσεκα πολυβόλα των 12,7 mm. Τα επιπλέον όπλα τοποθετήθηκαν στο εμπρόσθιο μέρος ώστε να μπορούν τα Marauder να πολυβολούν στόχους στο έδαφος. Τοποθετήθηκε θωράκιση για την προστασία του πιλότου και του συγκυβερνήτη και ο χειρισμός του πολυβόλου της ουράς δεν γίνονταν πια χειροκίνητα. Κατασκευάστηκαν 1242 μονάδες.[36]

CB-26B
Ονομασία δώδεκα B-26B που μετατράπηκαν σε μεταγωγικά και παραδόθηκαν στους Πεζοναύτες για χρήση στις Φιλιππίνες.[37]

B-26C
Ονομασία των B-26B που κατασκευάζονταν στο εργοστάσιο στην Όμαχα αντί για το εργοστάσιο της Βαλτιμόρης. Παρόλο που επισήμως το B-26B-10 ήταν η πρώτη έκδοση με τις επιμηκυμένες πτέρυγες, στην πραγματικότητα η νέα πτέρυγα εγκαταστάθηκε πρώτα σε B-26C. Η RAF και η SAAF αξιοποίησαν 123 B-26C, με την ονομασία Marauder Mk II ενώ συνολικά παρήχθησαν 1210 μονάδες.

TB-26C
Περίπου 300 B-26C που μετατράπηκαν σε εκπαιδευτικά. Αρχικά ονομάζονταν AT-23B

XB-26D
Τροποποιημένο B-26 που χρησιμοποιήθηκε στη δοκιμή εξοπλισμού αποπάγωσης που δούλευε με ζεστό αέρα. Εναλλάκτες θερμότητας μετέφεραν θερμότητα από τις εξατμίσεις των κινητήρων στον αέρα που κυκλοφορούσε στα χείλη προσβολής και εκφυγής των πτερύγων καθώς και στις σταθεροποιητικές επιφάνειες των πτερύγων.[38]

B-26E
Τροποποιημένο B-26B για να δοκιμαστεί το κατά πόσον θα ήταν αποτελεσματική η μετακίνηση του ραχιαίου πυργίσκου από το πίσω μέρος της ατράκτου πολύ πιο μπροστά, αμέσως πίσω από το πιλοτήριο.[39] Το αεροσκάφος αξιολογήθηκε σε συγκριτικές δοκιμές με B-26 παραγωγής στις οποίες φάνηκε ότι υπήρχε μεν βελτίωση στην προστασία του αεροσκάφους, αλλά ήταν αμελητέα. Έπειτα από ανάλυση κόστους φάνηκε ότι το κόστος σε χρόνο και χρήμα που απαιτούνταν για να γίνουν οι σχετικές αλλαγές στις γραμμές παραγωγής δεν δικαιολογούνταν από τη μικρή βελτίωση με συνέπεια να μην συνεχιστεί το εγχείρημα.

B-26F
Το πολυβόλο των 12,7 mm στο ρύγχος αφαιρέθηκε, ο ουραίος πυργίσκος πολυβόλων και η σχετική θωράκιση ενισχύθηκαν.[40] Το πρώτο B-26F παραγωγής ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 1944. Εκατό από τα αεροσκάφη αυτής της έκδοσης ήταν B-26F-1-MA. Άλλα διακόσια ήταν των υποεκδόσεων B-26F-2 και F-6 και διατέθηκαν στη RAF και την SAAF. Στις αεροπορικές δυνάμεις αυτές εντάχθηκαν σε υπηρεσία ως Marauder Mk III.

B-26G
B-26F με τυποποιημένο εξοπλισμό στο εσωτερικό.[41] Κατασκευάστηκαν 893 βομβαρδιστικά, εκ των οπίων τα 150 διατέθηκαν στη RAF που τα χρησιμοποιούσε σαν Marauder Mk III.

TB-26G

B-26G μετασκευασμένα σε εκπαιδευτικά. Τα περισσότερα, αν όχι όλα, παραδόθηκαν στο Ναυτικό που τα χρησιμοποίησε με την ονομασία JM-2.

XB-26H
Ένα πειραματικό αεροσκάφος με δίκυκλο σύστημα προσγείωσης που αναπτύχθηκε για να εξεταστεί αν αυτή η διάταξη μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στο Martin XB-48.[42]

JM-1P
Μικρός αριθμός JM-1 μετατράπηκε σε φωτοαναγνωριστικά για το Ναυτικό.[37]

Marauder I
Βρετανική ονομασία για τα 52 B-26A που παρέλαβε η RAF.

Marauder IA
Βρετανική ονομασία για τα 19 B-26B που παρέλαβε η RAF.

Maurader II
Βρετανική ονομασία για τα 123 B-26C που παρέλαβε η RAF και η SAAF.

Maurader III
Βρετανική ονομασία για τα 350 B-26F και B-26Gs που παρέλαβε η RAF και η SAAF.

Χρήστες

Γαλλία

Πολεμική Αεροπορία των Ελευθέρων Γάλλων

Νότια Αφρική

Πολεμική Αεροπορία της Νότιας Αφρικής (SAAF)

Ηνωμένο Βασίλειο

RAF

ΗΠΑ

Πολεμική Αεροπορία του Στρατού των ΗΠΑ (USAAF)
Σώμα των Πεζοναυτών των ΗΠΑ
Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ

Τεχνικά χαρακτηριστικά
Martin B-26 Marauder.svg
B-26G
Ρόλος μέσο βομβαρδιστικό
Πλήρωμα επτά
Διαστάσεις
Μήκος 17,8 m
Εκπέτασμα 21,65 m
Ύψος 6,55 m
Επιφάνεια πτέρυγας 61,1 m2
Βάρος
Κενό 11.000 kg
Μέγιστο απογείωσης 17.000 kg
Σύστημα πρόωσης
Κινητήρες 2 αστεροειδείς κινητήρες Pratt & Whitney R-2800-43,
έκαστος μέγιστης ισχύος 2.000-2.200 hp
Επιδόσεις & οπλισμός
Μέγιστη ταχύτητα 460 km/h σε ύψος 1.500 m
Μέγιστο ύψος πτήσης 6.400 m
Ακτίνα δράσης 1.850 km
Οπλισμός 12 πολυβόλα Browining των 12,7 mm
1.800 kg βομβών

Πηγές:[43][44]
Δείτε επίσης
Αεροσκάφη που σχετίζονται με την ανάπτυξη του B-26

Martin XB-27
Martin XB-33

Παρόμοια αεροσκάφη

Dornier Do 217
Douglas A-26 Invader
Mitsubishi G4M
North American B-25 Mitchell
Vickers Wellington

Σημειώσεις

Note: The 5,288 serial numbers published in Mendenhall's Deadly Duo effectively refutes the lesser count of the National Air and Space Museum.

Rare photos on pp. 61–62 show the original tail gun position for the B-26 Marauder 1A with the single .30 caliber replaced with a single .50 caliber, and tail gun position of the B-26B which was upgraded from one .50 caliber to two .50 caliber machine guns.[8]

Παραπομπές

Mendenhall, Charles. Deadly Duo. North Branch, Minnesota: Specialty Press Publishers & Wholesalers, 1981. ISBN 0-933424-22-1.
"Fact sheet: Martin B-26A" Αρχειοθετήθηκε 2009-08-06 στο Wayback Machine. National Museum of the United States Air Force. Retrieved: 5 August 2010.
Ethell 1995, p. 242.
Ethell 1995, p. 243.
Air International January 1988, p. 23.
Trent 2008, p. 647.
Air International January 1988, p. 25.
"They Said It Was Too 'Hot' To Fly." Popular Mechanics, May 1944.
Air International January 1988, pp. 23–25.
Mendenhall; lack of entries on Forms 5A
McCullough 2003, p. 319.
"Martin Aircraft Specifications: B-26 Marauder Types." The Glenn L. Martin Aviation Museum. Retrieved: 2 April 2011
"Army Air Forces Aircraft: A Definitive Moment." Αρχειοθετήθηκε 2008-06-30 στο Wayback Machine. Air Force Historical Studies Office. Retrieved: 5 October 2009.
"Martin B-26G Marauder." Αρχειοθετήθηκε 2009-01-25 στο Wayback Machine. airforcehistory.hq.af.mil. Retrieved: 5 October 2009.
Air International February 1988, p. 75.
Donald 1995, p. 76.
Swanborough and Bowers 1963, p. 335.
Letters from Maj. James F. Collins 1984-86
Parshall and Tulley 2005, pp. 151–153.
Air International February 1988, pp. 76–77.
Donald 1995, p. 177.
Swanborough and Bowers 1963, p. 338.
Slessor 1957, p. 572.
Air International February 1988, p. 77.
Air International February 1988, pp. 78–79.
Air International February 1988, p. 79.
March 1998, p. 174.
Air International February 1988, p. 81.
Air International February 1988, p. 82.
Air International February 1988, pp. 82, 94.
Rickard, J. "Martin B-26 Marauder with Free French Air Force". historyofwar.org, 4 May 2009. Retrieved: 9 October 2009.
Johnson 2008, p. 84.
Dean, Francis H. America's Hundred Thousand: U.S. Production Fighters of World War II. Atglen, Pennsylvania: Schiffer, 2000. ISBN 0-7643-0072-5.
"Fact sheet: Martin B-26." Αρχειοθετήθηκε 2007-08-12 στο Wayback Machine. National Museum of the United States Air Force. Retrieved: 7 January 2009.
"Fact sheet: Martin B-26B to B-26-B4" Αρχειοθετήθηκε 2012-06-16 στο Wayback Machine.. National Museum of the United States Air Force. Retrieved: 5 August 2010.
"Fact sheet: Martin B-26B-10 to B-26B-55." Αρχειοθετήθηκε 2011-09-29 στο Wayback Machine. National Museum of the United States Air Force. Retrieved: 5 August 2010.
Trent 2008, p. 648.
"Factsheets: Martin XB-26D." Αρχειοθετήθηκε 2012-06-16 στο Wayback Machine. National Museum of the United States Air Force. Retrieved: 2 August 2011.
"B-26 cockpit." wpafb.af.mil. Retrieved: 5 October 2009.
"B-26F." wpafb.af.mil. Retrieved: 5 October 2009.
"B-26G." wpafb.af.mil. Retrieved: 5 October 2009.
"XB-26H." Αρχειοθετήθηκε 2012-06-16 στο Wayback Machine. wpafb.af.mil. Retrieved: 5 October 2009.
Loftin, L.K. Jr. "Quest for performance: The Evolution of Modern Aircraft." NASA SP-468. Retrieved: 22 April 2006.

Bridgman 1946, pp. 245–246.

Βιβλιογραφία

Birdsall, Steve. B-26 Marauder in Action (Aircraft number 50). Carrollton, Texas: Squadron/Signal Publications, Inc., 1981. ISBN 0-89747-119-9.
Bridgman, Leonard. "The Martin Model 179 Marauder". Jane’s Fighting Aircraft of World War II. London: Studio, 1946. ISBN 1-85170-493-0.
Brown, Kenneth. Marauder Man: World War II in the Crucial but Little Known B-26 Marauder Medium Bomber. Pacifica, California: Pacifica Press, 2001. ISBN 0-935553-53-3.
Donald, David, ed. American Warplanes of World War II. London: Aerospace Publishing, 1995. ISBN 1-874023-72-7.
Ehrhardt, Patrick. Les Marauders Français (in French). Ostwald, France: Editions du Polygone, 2006. ISBN 2-913832-05-9.
Ethell, L. Jeffrey. Aircraft of World War II. Glasgow: HarperCollins Publishers, 1995. ISBN 0-00-470849-0.
Forsyth, Robert and Jerry Scutts. Battle over Bavaria: The B-26 Marauder versus the German Jets, April 1945. Crowborough, UK: Classic Publications, 2000. ISBN 978-0-9526867-4-3.
Freeman, Roger A. B-26 Marauder at War. London: Ian Allan Ltd., 1977. ISBN 0-7110-0823-X.
Green, William. Famous Bombers of the Second World War (2nd ed.). New York: Doubleday, 1975. ISBN 0-356-08333-0.
Hall, Tom. "Breaking in the B-26." American Aviation Historical Society Journal, Spring 1992.
Havener, Jack K. The Martin B-26 Marauder. Murfreesboro, Tennessee: Southern Heritage Press, 1997. ISBN 0-941072-27-4.
Hunter, Lawrence Jack. The Flying Prostitute. Lincoln, Nebraska: iUniverse.com, 2000. ISBN 0-595-00048-7.
Johnsen, Frederick A. Martin B-26 Marauder. North Branch, Minnesota: Specialty Press, 2000. ISBN 1-58007-029-9.
Johnson, E.R. American Attack Aircraft Since 1926. Jefferson, North Carolina: McFarland, 2008. ISBN 0-7864-3464-3.
Listemann, Phil H. Allied Wings No. 2: Martin Marauder Mk.I. France: www.raf-in-combat.com, 2008. ISBN 2-9526381-6-0.
"Marauder: Mr Martin's Mean Machine" Part 1. Air International, January 1988, Vol. 34, No. 1, pp. 22–29, 49. Bromley, UK: Fine Scroll. ISSN 0306-5634.
"Marauder: Mr Martin's Mean Machine: Part Two". Air International, February 1988, Vol. 34, No. 2, pp. 75–82, 94. Bromley, UK: Fine Scroll. ISSN 0306-5634.
March, Daniel J. British Warplanes of World War II. London: Aerospace Publishing, 1998. ISBN 1-874023-92-1.
McCullough, David. Truman. New York: Simon & Schuster, 2003. ISBN 0-7432-6029-5.
Mendenhall, Charles. Deadly Duo: The B-25 and B-26 in WWII. North Branch, Minnesota: Specialty Press, 1981. ISBN 0-933424-22-1.
Moench, John O. Marauder Men: An Account of the B-26 Marauder. Longwood, Florida: Malia Enterprises, 1989. ISBN 1-877597-00-7.
Moore, Carl H. WWII: Flying the B-26 Marauder over Europe. Blue Ridge Summit, Pennsylvania: McGraw-Hill/TAB Books, 1980. ISBN 0-8306-2311-6.
Nowicki, Jacek and Andre R. Zbiegniewski. Martin B-26, Vol. 1 (Militaria 137) (in Polish). Warsaw, Poland: Wydawnictwo Militaria, 2001. ISBN 83-7219-112-3.
O'Mahony, Charles. "Me & My Gal: The Stormy Combat Romance Between a WWII Bomber Pilot and his Martin B-26." Wings, December 1994.
Parshall, Jonathon and Anthony Tulley. Shattered Sword: The Untold Story of the Battle of Midway. Washington D.C.: Potomac Books, 2005. ISBN 1-57488-923-0.
Rehr, Louis S. and Carleton R. Rehr. Marauder: Memoir of a B-26 Pilot in Europe in World War II. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc, 2003. ISBN 0-7864-1664-5.
Scutts, Jerry. B-26 Marauder Units of the Eighth and Ninth Air Forces. Botley, UK: Osprey Publishing Ltd., 1997. ISBN 1-85532-637-X.
Slessor, Sir John. The Central Blue. New York: Fredrick A. Praeger, Inc., 1957.
Swanborough, F.G. and Peter M. Bowers. United States Military Aircraft since 1909. London: Putnam, First edition, 1963.
Swanborough, Gordon and Peter M. Bowers. United States Navy Aircraft Since 1911. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 1990. ISBN 0-87021-792-5.
Tannehill, Victor C. Boomerang, Story of the 320th Bombardment Group in World War II. Self-published.
Tannehill, Victor C. The Martin Marauder B-26. Arvada, Colorado: Boomerang Publishers, 1997. ISBN 0-9605900-6-4.
Trent, Jack. " 'Fat-Bottomed Girls': The Martin B-26 Marauder." Scale Aircraft Modeller, Volume 14, No. 7, July 2008.
United States Air Force Museum Guidebook. Wright-Patterson AFB, Ohio: Air Force Museum Foundation, 1975.
Wagner, Ray. The Martin B-26B & C Marauder (Aircraft in Profile No. 112). Windsor, Berkshire, UK: Profile Publications Ltd., 1965. Reprinted 1971.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Martin B-26 Marauder

Baugher, Joe. "Martin B-26 Marauder." Encyclopedia of American Aircraft. (Αγγλικά)
B-26 Marauder Digital Collection at The University of Akron Archival Services (Αγγλικά)

Αεροσκάφη των Glenn L. Martin Company και Martin Marietta
Αριθμοί μοντέλων

66 67 70 123 130 139 145 146 156 162 166 167 170 179 182 187 190 210 219 223 234 237 247 270 272 316

Επιβατηγά
M-130 202 303 404
Εγγύς υποστήριξης
A-15 A-22 A-23 A-30 A-45 AM
Βομβαρδιστικά
B-10 B-12 XB-13 XB-14 XB-16 B-26 XB-27 B-33 B-48 XB-51 B-57 XB-68 BM MB
Ναυτικής συνεργασίας/αναγνώρισης
PBM P4M P5M P6M
μεταγωγικά
C-3 JRM RM
εκπαιδευτικά
T/TT N2M
Αναγνωριστικά/τορπιλοπλάνα
S MS TM T2M T3M T4M T5M T6M
Αναγνωριστικά
RB-57D RB-57F
Martin Marietta
845 SV-5J X-23 X-24A X-24B
Πολεμικά αεροσκάφη των ΗΠΑ στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο
μαχητικά

Bell P-39 Airacobra Bell P-59 Airacomet Bell P-63 Kingcobra Boeing P-26 Peashooter Brewster F2A Buffalo Curtiss P-36 Hawk Curtiss P-40 Warhawk Curtiss-Wright CW-21 Grumman F4F Wildcat Grumman F6F Hellcat Grumman F7F Tigercat Grumman F8F Bearcat Lockheed P-38 Lightning Lockheed P-80 Shooting Star North American P-51 Mustang North American F-82 Twin Mustang Northrop P-61 Black Widow Seversky P-35 Republic P-43 Lancer Republic P-47 Thunderbolt Ryan FR Fireball Vought F4U Corsair Vultee P-66 Vanguard

βομβαρδιστικά
Boeing B-17 Flying Fortress Boeing B-29 Superfortress Consolidated B-24 Liberator Consolidated B-32 Dominator Consolidated PB4Y-2 Privateer Douglas A-20 Havoc Douglas A-26 Invader Douglas B-18 Bolo Douglas B-23 Dragon Lockheed Hudson Lockheed Ventura Martin Maryland Martin Baltimore Martin B-10 Martin B-26 Marauder North American B-25 Mitchell
τορπιλοπλάνα-βομβαρδιστικά
Brewster SB2A Buccaneer Consolidated TBY Sea Wolf Curtiss SBC Helldiver Curtiss SB2C Helldiver Douglas BTD Destroyer Douglas SBD Dauntless Douglas TBD Devastator Grumman TBF Avenger Martin AM Mauler Naval Aircraft Factory SBN Vought SB2U Vindicator
εκπαιδευτικά
Beech Model 18 Boeing-Stearman Model 75 Cessna AT-17 Bobcat Curtiss AT-9 Curtiss-Wright CW-22 Fairchild AT-21 Gunner Fairchild PT-19 Fleetwings BT-12 North American T-6 Texan Ryan ST Spartan NP-1 Stinson Reliant Vultee BT-13 Valiant
μεταγωγικά
Boeing C-27 Beoing C-75 Cessna AT-17 Bobcat Curtiss C-46 Commando Curtiss C-76 Caravan Douglas C-47 Skytrain Douglas C-54 Skymaster Doulgas DC-2 Douglas DC-5 Lockheed Model 10 Electra Lockheed Model 12 Electra Junior Lockheed Model 18 Lodestar Lockheed C-69 Constellation
αναγνωριστικά &
στρατιωτικής συνεργασίας
Aeronca L-3 Grasshopper Beech Model 17 Curtiss O-52 Owl Fairchild 24 Piper L-4 Grasshoper Stinson Reliant Stinson L-1 Vigilant Stinson L-5 Sentinel Taylorcraft L-2 Grasshopper
υδροπλάνα, αμφίβια & αεράκατοι
Consolidated PBY Catalina Consolidated PB2Y Coronado Curtiss SOC Seagull Douglas Dolphin Grumman G-21 Goose Grumman G-44 Widgeon Hall PH Martin JRM Mars Martin PBM Mariner Vought OS2U Kingfisher
επιθετικά/εγγύς υποστήριξης
Douglas A-1 Skyraider Douglas A-33 Vultee A-31 Vengeance
Σημείωση: αναφέρονται μόνο τα επιχειρησιακά αεροσκάφη. Παραλείπονται τα πολυάριθμα πειραματικά/πρωτότυπα της περιόδου

Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License