Το Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών είναι ένα από τα Βραβεία Νόμπελ.Απονέμεται σε ετήσια βάση από την Τράπεζα της Σουηδίας σε οικονομολόγους για την εξαιρετική συνεισφορά τους στα οικονομικά. Το βραβείο θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες διακρίσεις στο χώρο των οικονομικών.

Ιστορία και διαδικασία βράβευσης

Σε αντίθεση με τα άλλα βραβεία (χημείας,φυσικής, ιατρικής, λογοτεχνίας και ειρήνης) το βραβείο Οικονομικών Επιστημών δε ζητήθηκε ποτέ από τον Άλφρεντ Νόμπελ στη διαθήκη του. Θεσπίστηκε το 1968, 70 χρόνια μετά το θάνατο του από την τράπεζα της Σουηδίας με αφορμή τη συμπλήρωση τριακοσίων χρόνων από την ίδρυση της. Απονέμεται από τη Σουηδική βασιλική ακαδημία Επιστημών με βάση τα ίδια κριτήρια απονομής που εφαρμόζονται και για τα υπόλοιπα βραβεία. .[1]. Οι βραβευθέντες οικονομολόγοι λαμβάνουν χρυσό μετάλλιο από το μονάρχη της Σουηδίας.Η απονομή γίνεται στη Στοκχόλμη στις 10 Δεκεμβρίου, ημέρα θανάτου του Άλφρεντ Νόμπελ, μαζί με τα υπόλοιπα βραβεία εκτός από το Νόμπελ Ειρήνης, που απονέμεται στο Όσλο.Το ποσό χρημάτων που αντιστοιχεί σε κάθε βραβευθέντα είναι το ίδιο με αυτό που δίνεται για τα υπόλοιπα βραβεία.

Επιλογή υποψηφίων

Η επιλογή των υποψηφίων γίνεται από τη Σουηδική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών, η οποία επιλέγει και τους υποψήφιους για τα νόμπελ χημείας και φυσικής. Κάθε χρόνο γίνονται προτάσεις για εκατοντάδες πρόσωπα, τα οποία βρίσκονται βέβαια στη ζωή, από ειδικούς. Οι προτάσεις αυτές υποβάλλονται σε μία επιτροπή αποτελούμενη από πέντε έως οκτώ μέλη. Όπως και για τα υπόλοιπα βραβεία όχι περισσότερα από τρία ζώντα πρόσωπα μπορούν να μοιραστούν το βραβείο. Το βραβείο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο της τάξεως των10 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών (περίπου 18 εκατομμύρια ευρώ). Το Φεβρουάριο του 1995 αποφασίστηκε να διευρυνθούν τα όρια του βραβείου. Έτσι προσδιορίζεται πλέον σαν βραβείο στις κοινωνικές επιστήμες προκειμένου να συμπεριληφθούν επιτεύγματα σε τομείς όπως η πολιτική επιστήμη, η ψυχολογία και η κοινωνιολογία. Επιπλέον η επιτροπή επιλογής βραβευθέντων εμπλουτίστηκε με δυο μη μέλη μη οικονομολόγους, ενώ μέχρι τότε αποτελούνταν από πέντε οικονομολόγους.

Συγκρούσεις

Όπως ήδη αναφέρθηκε ο Νόμπελ δεν ανέφερε ποτέ στη διαθήκη του την επιθυμία του για τη θέσπιση βραβείου για την οικονομία, ούτε όμως και το απαγόρευσε όπως είχε κάνει με τα μαθηματικά. Σχετικά με αυτό οι κληρονόμοι του Νόμπελ υποστηρίζουν ότι δεν τη θεωρούσε καθαρή επιστήμη και άξια να βραβεύεται με μία υψηλού κύρους διάκριση. Την άποψη αυτή τη συμμερίζονται και άλλοι, κυρίως εκπρόσωποι κλάδων μη αμφισβητούμενης επιστημονικότητας (φυσική, χημεία). Κάποιοι μάλιστα φτάνουν στο σημείο να ζητήσουν την κατάργηση του βραβείου, ανάμεσα τους και ένας μακρινός εγγονός του Νόμπελ, ο Πίτερ Νόμπελ, δικηγόρος ασχολούμενος με θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.[2]

Υποστηρίζεται επίσης ότι η βράβευση με το βραβείο αυτό μπορεί να εμπεριέχει πολιτικές σκοπιμότητες καθώς τα οικονομικά αποτελούν κοινωνική επιστήμη. Το ζήτημα πάντως δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί.[3]

Προλήψεις

Στα αξιοπερίεργα του βραβείου αυτού συγκαταλέγεται και η κακοτυχία που του αποδίδεται από ορισμένους προληπτικούς.[4] Συγκεκριμένα έρχεται δεύτερο μετά το Νόμπελ Ειρήνης. Αφορμή για τις δοξασίες αυτές είναι τα ατυχή συμβάντα που συνέβηκαν σε ορισμένους βραβευθέντες. Ο Γουίλιαμ Βίκρεϊ, ο οποίος τιμήθηκε με το Νομπέλ Οικονομίας το 1996, βρέθηκε νεκρός από καρδιακή προσβολή στο τιμόνι του αυτοκινήτου του, τρεις μέρες μετά την ανακοίνωση της βράβευσης του. Ο Ρόμπερτ Λούκας Τζούνιορ, που τιμήθηκε με το βραβείο το 1995, έχασε μέσα από τα χέρια του το μισό χρηματικό βραβείο. Η σύζυγος του, με την οποία βρισκόταν σε διάσταση, εισέπραξε το μισό βραβείο στηριζόμενη σε συγκεκριμένο όρο του διαζυγίου τους .Ο Ρόμπερτ Μαντέλ, οποίος βραβεύτηκε το 1999, ήταν θερμός υποστηρικτής του ευρώ, για αυτό και εισέπραξε το βραβείο σε αυτό το νόμισμα. Δεν είχε υπολογίσει όμως καλά τα πράγματα και έτσι μετά από μία πτώση του ευρώ έχασε σημαντικό μέρος του βραβείου του. Κατάφερε δε να σώσει τα υπόλοιπα μετατρέποντας τα σε δολάρια.

Βραβευθέντες

Ακολουθεί μία λίστα βραβευθέντων με το Βραβείο Νόμπελ στις Οικονομικές Επιστήμες από το 1969 έως σήμερα. [5]

Έτος	Όνομα	Χώρα	Θέμα
1969	Ράγκναρ Φρις Γιαν Τινμπεργκέν	Νορβηγία Ολλανδία	για την ανάπτυξη και την εφαρμογή δυναμικών μοντέλων στην ανάλυση οικονομικών διαδικασιών
1970	Πολ Σάμιουελσον	ΗΠΑ	για την επιστημονική του εργασία, μέσω της οποίας ανέπτυξε στατική και δυναμική οικονομική θεωρία και συνεισέφερε στη βελτίωση του επιπέδου της ανάλυσης στην οικονομική επιστήμη
1971	Σάιμον Κούζνετς	ΗΠΑ	για την ανάπτυξη εμπειρικής ερμηνείας της οικονομικής ανάπτυξης, η οποία οδήγησε σε ένα νέο, διευρυμένο πλαίσιο στην οικονομική και κοινωνική δομή και στην διαδικασία ανάπτυξης
1972	Σερ Τζον Χικς Κένεθ Άροου	Ηνωμένο Βασίλειο  ΗΠΑ	για την πρωτοπόρα συνεισφορά τους στην θεωρία της ισορροπίας και στη θεωρία της ευημερίας
1973	Βασίλι Λεόντιεφ	ΗΠΑ	για την ανάπτυξη της μεθόδου εισροών-εκροών και την εφαρμογή της σε σημαντικά οικονομικά προβλήματα
1974	Γκουνάρ Μιρντάλ Φρίντριχ Χάγιεκ	Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο/ Αυστρία	για την καινοτόμο εργασία τους στη θεωρία χρήματος και τις οικονομικές διακυμάνσεις και για την διεισδυτική ανάλυση της αλληλεπίδρασης μεταξύ οικονομικών, κοινωνικών και θεσμικών φαινομένων.
1975	Λεονίντ Καντόροβιτς Τγιάλινγκ Κούπμανς	Σοβιετική Ένωση  ΗΠΑ	για τη συνεισφορά τους στη θεωρία βέλτιστης κατανομής των πόρων
1976	Μίλτον Φρίντμαν	ΗΠΑ	για τα επιτεύγματά του στους τομείς της καταναλωτικής ανάλυσης, νομισματικής θεωρίας και για την απόδειξη της πολυπλοκότητας της πολιτικής σταθεροποίησης
1977	Μπερτίλ Ολίν Τζέιμς Μεντ	Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο	για την πρωτοπόρο συνεισφορά τους στη θεωρία του διεθνούς εμπορίου και των κινήσεων κεφαλαίων
1978	Χέρμπερτ Σάιμον	ΗΠΑ	για την καινοτόμο εργασία του στη διαδικασία λήψης αποφάσεων μέσα στους οικονομικούς οργανισμούς
1979	Θίοντορ Σουλτς Άρθουρ Λιούις	ΗΠΑ Ηνωμένο Βασίλειο	για την καινοτόμο συνεισφορά του στην έρευνα της οικονομικής ανάπτυξης με ιδιαίτερη έμφαση στα προβλήματα των αναπτυσσόμενων χωρών
1980	Λόρενς Κλάιν	ΗΠΑ	για τη δημιουργία οικονομετρικών μοντέλων και την εφαρμογή τους στη ανάλυση των οικονομικών διακυμάνσεων και οικονομικών πολιτικών
1981	Τζέιμς Τόμπιν	ΗΠΑ	για την ανάλυση των χρηματοπιστωτικών αγορών και τις συσχετίσεις τους με τις επιχειρηματικές αποφάσεις, την απασχόληση, την παραγωγή και τις τιμές.
1982	Τζωρτζ Στίγκλερ	ΗΠΑ	για τις μελέτες του σχετικά με τις βιομηχανικές δομές, τη λειτουργία των αγορών και τα αίτια και τις επιδράσεις των δημοσίων ρυθμίσεων.
1983	Ζεράρ Ντεμπρέ	ΗΠΑ	για την ενσωμάτωση νέων αναλυτικών μεθόδων στην οικονομική θεωρία και για την αυστηρή αναδιατύπωση της θεωρίας της γενικής ισορροπίας.
1984	Ρίτσαρντ Στόουν	Ηνωμένο Βασίλειο	για τη συνεισφορά του στην ανάπτυξη των συστημάτων εθνικών λογαριασμών και τη βελτίωση της βάσης της εμπειρικής οικονομικής ανάλυσης
1985	Φράνκο Μοντιλιάνι	Ιταλία	για τις πρωτοπόρες αναλύσεις του πάνω στην αποταμίευση και τις χρηματοπιστωτικές αγορές
1986	Τζειμς Μπιουκάναν	ΗΠΑ	για την ανάπτυξη θεμελιωδών βάσεων για τη θεωρία της λήψης οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων
1987	Ρόμπερτ Σόλοου	ΗΠΑ	για τη συνεισφορά του στη θεωρία της οικονομικής ανάπτυξης
1988	Μορίς Αγιέ	Γαλλία	για την πρωτοπόρο συνεισφορά του στη θεωρία των αγορών και στην αποτελεσματική κατανομή των πόρων
1989	Τρίγκβε Χααβέλμο	Νορβηγία	για την επεξήγηση της θεωρίας των πιθανοτήτων της οικονομετρίας και για την ανάλυση ταυτόχρονων οικονομικών δομών
1990	Χάρι Μάρκοβιτς Μέρτον Μίλερ Ουίλιαμ Φόρσιθ Σαρπ	ΗΠΑ	για την καινοτόμο εργασία τους στον τομέα των χρηματοοικονομικών
1991	Ρόναλντ Κόαζ	Ηνωμένο Βασίλειο	για την ανακάλυψη και εξήγηση της σημαντικότητας των εξόδων συναλλαγών και των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας στη δομή και τη λειτουργία της οικονομίας
1992	Γκάρι Μπέκερ	ΗΠΑ	για την επέκταση του πλαισίου της μικροοικονομικής ανάλυσης σε μία ευρεία κλίμακα ανθρώπινων συμπεριφορών και αλληλεπιδράσεων, συμπεριλαμβανομένης και της μη αγοραίας συμπεριφοράς
1993	Ρόμπερτ Φόγκελ Ντάγκλας Νορθ	ΗΠΑ	για την ανανέωση της έρευνας στην οικονομική ιστορία μέσω της εφαρμογής μεθόδων οικονομικής ιστορίας και ποσοτικών μεθόδων για την εξήγηση οικονομικών και θεσμικών αλλαγών
1994	Τζον Χαρσάνγι Τζον Φορμπς Νας Ράινχαρντ Ζέλτεν	ΗΠΑ  ΗΠΑ  Γερμανία	για την καινοτόμο ανάλυση των ισορροπιών στη θεωρία των μη συνεργατικών παιγνίων.
1995	Ρόμπερτ Λούκας Τζούνιορ	ΗΠΑ	για την ανάπτυξη και εφαρμογή της υπόθεσης των ορθολογικών προσδοκιών καθώς και για το μετασχηματισμό της μακροοικονομικής ανάλυσης και της εμβάθυνσης στην κατανόηση της οικονομικής πολιτικής
1996	Τζέιμς Μίρλες Γουίλιαμ Βίκρεϊ	Ηνωμένο Βασίλειο  ΗΠΑ	για τη θεμελιώδη συνεισφορά τους στην οικονομική θεωρία των κινήτρων σε καθεστώς ασύμμετρης πληροφόρησης
1997	Ρόμπερτ Μέρτον Μάιρον Σόουλς	ΗΠΑ Καναδάς	για την ανάπτυξη μίας νέας μεθόδου προσδιορισμού της αξίας χρηματοοικονομικών παραγώγων
1998	Αμάρτυα Σεν	Ινδία	για τη συνεισφορά του στα οικονομικά της ευημερίας[5]
1999	Ρόμπερτ Μαντέλ	Καναδάς	για την ανάλυση της νομισματικής και της δημόσιας πολιτικής υπό το πρίσμα διαφορετικών καθεστώτων ισοτιμιών[6]
2000	Τζέιμς Χέκμαν	ΗΠΑ	για την ανάπτυξη θεωριών και μεθόδων ανάλυσης επιλεκτικών δειγμάτων
	Ντάνιελ Μακφάντεν	ΗΠΑ	για την ανάπτυξη θεωρίας και μεθόδων ανάλυσης μικροδεδομένων[7]
2001	Τζωρτζ Άκερλοφ Μάικλ Σπενς Τζόζεφ Στίγκλιτς	ΗΠΑ	για την ανάλυση αγορών με ασύμμετρη πληροφόρηση[8]
2002	Ντάνιελ Κάνεμαν	ΗΠΑ/ Ισραήλ	για την ενσωμάτωση ευρημάτων από την ψυχολογική έρευνα στην οικονομική επιστήμη και ειδικά στην ανθρώπινη κρίση και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε καθεστώς αβεβαιότητας
	Βέρνον Σμιθ	ΗΠΑ	για την καθιέρωση εργαστηριακών πειραμάτων σαν εργαλείο στην εμπειρική οικονομική ανάλυση, και ειδικά στη μελέτη εναλλακτικών μορφών αγοράς[9]
2003	Ρόμπερτ Ένγκλι Κλάιβ Γκράνγκερ	ΗΠΑ Ηνωμένο Βασίλειο	για τη συνεισφορά τους στην ανάλυση του οικονομικού χρόνου με το μοντέλο ARCH.[10]
2004	Φιν Κίντλαντ Έντουαρντ Πρέσκοτ	Νορβηγία  ΗΠΑ	για τη συνεισφορά τους στη δυναμική μακροοικονομική και συγκεκριμένα στη χρονική συνοχή της οικονομικής πολιτικής και τις κινητήριες δυνάμεις πίσω από τους επιχειρηματικούς κύκλους[11]
2005	Ρόμπερτ Άουμαν Τόμας Σέλινγκ	Ισραήλ/ ΗΠΑ  ΗΠΑ	για την ξεχωριστή δουλειά τους στην θεωρία των παιγνίων[12]
2006	Έντμουντ Φελπς	ΗΠΑ	για την ανάλυση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων εναλλαγών της μακροοικονομικής πολιτικής
2007	Λεόνιτ Χούρβιτς, Έρικ Μάσκιν, Ρότζερ Μάιερσον	ΗΠΑ	για την ανάπτυξη της θεωρίας «κατασκευής μηχανισμών», η οποία επιτρέπει στους οικονομολόγους να αντιληφθούν καλύτερα πότε οι αγορές λειτουργούν με ομαλό τρόπο και πότε όχι.
2008	Πωλ Κρούγκμαν	ΗΠΑ	για την εργασία του στον τομέα των εμπορικών συναλλαγών, επειδή ενοποίησε τα πρωτύτερα διακριτά ερευνητικά πεδία του διεθνούς εμπορίου και της οικονομικής γεωγραφίας.[13]
2009	Έλινορ Όστρομ[14] και Όλιβερ Ουίλιαμσον	(αμφότεροι  ΗΠΑ)	για τις έρευνές τους στον τομέα της οικονομικής διακυβέρνησης.
2010	Πίτερ Ντάιαμοντ Ντέιλ Τ. Μόρτενσεν Χριστόφορος Πισσαρίδης	ΗΠΑ  ΗΠΑ  Κύπρος	για τις αναλύσεις των αγορών με αναζήτηση τριβών.[15]
2011	Τόμας Σάρτζεντ Κρίστοφερ Σιμς	ΗΠΑ  ΗΠΑ	για την εμπειρική τους έρευνα πάνω στην αιτία και το αποτέλεσμα στην μακροοικονομία.[16]
2012	Άλβιν Ε. Ροθ Λόιντ Σάπλεϊ	ΗΠΑ  ΗΠΑ	για τη θεωρία των σταθερών κατανομών και την εφαρμογή του σχεδιασμού της αγοράς.[17]
2013	Γιουτζίν Φάμα, Λαρς Πίτερ Χάνσεν, Ρόμπερτ Τζ. Σίλερ	ΗΠΑ	για τις έρευνές τους σχετικά με τις διακυμάνσεις τιμών σε επενδυτικά προϊόντα."[18]
2014	Ζαν Τιρόλ	Γαλλία	για την ανάλυσή του σχετικά με την ισχύ και την εποπτεία των αγορών."[19]
2015	Άνγκους Ντίτον	Ηνωμένο Βασίλειο  ΗΠΑ	για την ανάλυσή του σχετικά με την κατανάλωση, τη φτώχεια και την ευημερία.[20]
2016	Όλιβερ Χαρτ Μπενγκτ Χόλμστρεμ	ΗΠΑ  Φινλανδία	για τη συνεισφορά τους στην ανάπτυξη της Θεωρίας Συμβολαίων."[21]
2017	Ρίτσαρντ Θέιλερ	ΗΠΑ	για τη συνεισφορά του στη συμπεριφορική οικονομική".[22]
2018	Γουίλιαμ Νόρντχαους Πολ Ρόμερ	ΗΠΑ  ΗΠΑ	για την ένταξη της κλιματικής αλλαγής στην μακροχρόνια μακροοικονομική ανάλυση [23] για την ενσωμάτωση των τεχνολογικών επιτευγμάτων στην μακροοικονομική ανάλυση". [23]
2019	Αμπχιζίτ Μπάνερτζι Εστέρ Ντιφλό Μάικλ Κρέμερ	ΗΠΑ /  Ινδία Γαλλία /  ΗΠΑ  ΗΠΑ	για την πειραματική τους προσέγγιση στην καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας.[24]
2020	Πολ Μίλγκρομ Ρόμπερτ Μπ. Γουίλσον	ΗΠΑ  ΗΠΑ	για τις βελτιώσεις στη θεωρία των δημοπρασιών και τις εφευρέσεις νέων σχεδίων δημοπρασιών. [25]
2021	Ντέιβιντ Καρντ Τζόσουα Άνγκριστ Γκουίντο Ίμπενς	ΗΠΑ/ Καναδάς  ΗΠΑ/ Ισραήλ  ΗΠΑ/ Ολλανδία	για την εμπειρική συμβολή του στα οικονομικά της αγοράς εργασίας γιατη μεθοδολογική συνεισφορά τους στην ανάλυση των αιτιακών σχέσεων.[26]
2022	Μπεν Μπερνάνκι Ντάγκλας Ντάιαμοντ Φίλιπ Ντίμπβιγκ	ΗΠΑ  ΗΠΑ  ΗΠΑ	για την έρευνά τους σε τράπεζες και χρηματοπιστωτικές κρίσεις.[27]

Βραβείο Νόμπελ

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

(Αγγλικά) Ίδρυμα Nobel - Κατάλογος βραβευθέντων