Η ώχρα είναι φυσική γαιώδης χρωστική ουσία από το βαθύ κίτρινο έως το κοκκινωπό. Με το ίδιο όνομα χαρακτηρίζονται ορισμένα φυσικά κοκκινοχώματα, όπως το υπεροξείδιο του σιδήρου, της Αιθιοπίας, το αραβικό υδροξείδιο του σίδηρου (με χρώμα που τείνει περισσότερο προς το καφέ), το οξείδιο του σίδηρου (ή αιματίτης) της Σινώπης, πόλης στη Μαύρη θάλασσα.

Ιστορικά

Χρωστική ουσία

Στην προϊστορική εποχή οι χρωστικές ιδιότητες της ώχρας την κατέστησαν αντικείμενο μεγάλης εκμετάλλευσης· κίτρινες και κόκκινες ώχρες χρησιμοποιήθηκαν για να χρωματίσουν τις αναπαραστάσεις ζώων που διακοσμούσαν τα τοιχώματα και τους θόλους ορισμένων σπηλαίων, οι οποίες ίσως προορίζονταν για τελετές μαγείας και εξευμενισμού. Η κόκκινη ώχρα βρήκε κατόπιν μια παράξενη εφαρμογή στις νεκρικές τελετές της ανώτερης παλαιολιθικής εποχής στην Ευρώπη: πριν θάψουν τους νεκρούς τους άλειφαν με ώχρα και πολλές φορές περιέχυναν γύρω από το σώμα τους άλλη κόκκινη ώχρα, η οποία συμβόλιζε πιθανώς το αίμα και τη ζωική δύναμη. Το έθιμο αυτό εξαλείφθηκε εντελώς στη δυτική Ευρώπη κατά τη νεολιθική εποχή, ενώ αντίθετα διαδόθηκε ευρύτατα στην ανατολική Ευρώπη κατά την περίοδο αυτή.

Κοκκινόχωμα

Από τέτοια χώματα, με εξαιρετικά σταθερά χρώματα και αρκετά ευχάριστα για τους θερμούς τόνους τους, επεξεργασμένα με συγκολλητικές ουσίες, κατασκευάζονται από παλιά παστέλ που χρησιμοποιήθηκαν πολύ από τους ζωγράφους, είτε για τα προκαταρκτικά σχέδια τοιχογραφιών είτε για την εκτέλεση σχεδίων σε χαρτί. Από το δεύτερο μισό του 15ου αι. η ώχρα (που τότε ονομαζόταν σινώπεια) χρησιμοποιήθηκε για τον σχεδιασμό επάνω σε άσπρο ή χρωματιστό χαρτί, προετοιμασμένο κάποιες φορές με επάλειψη χρώματος τέμπερας. Περίφημα είναι τα σχέδια με ώχρα του Τζορτζιόνε, του Λεονάρντο ντα Βίντσι και του Ποντόρμο. Το 18o αι. η ώχρα, συχνά συνδυασμένη με μαύρο, χρησιμοποιήθηκε πολύ από Γάλλους ζωγράφους σε λεπτά σχέδια κατασκευασμένα με τη βοήθεια σβηστηριού και σφομιλιού.