Άνοια

 

 

.

Η άνοια ("ἀ" στερητικό + "νοῦς") είναι μια σοβαρή απώλεια της γενικής νοητικής ικανότητας (απώλεια μνήμης) σε ένα άτομο που προηγουμένως δεν ήταν εξασθενημένο, πέρα από ό, τι θα προκαλούσε η φυσιολογική γήρανση. Μπορεί να είναι στάσιμη, ως αποτέλεσμα μίας μοναδικής γενικής εγκεφαλικής βλάβης, ή προοδευτική, με αποτέλεσμα τη μακροπρόθεσμη μείωση της νόησης που οφείλεται σε βλάβη ή ασθένεια του σώματος. Παρά το γεγονός ότι η άνοια είναι πολύ πιο συχνή στους ηλικιωμένους (περίπου 5% των ατόμων άνω των 65 ετών εμπλέκεται)[1] μπορεί να παρουσιαστεί και πριν από την ηλικία των 65 ετών, οπότε και ονομάζεται «άνοια πρώιμης έναρξης».[2] Σε όλο τον κόσμο, 47 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με άνοια και, έως το 2050, ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί στα 131 εκατομμύρια.[3]
Συμπτώματα άνοιας
Πορτρέτο άνδρα διαγνωσμένου με γεροντική άνοια.

Η άνοια δεν είναι μια απλή ασθένεια, αλλά ένα γενικό σύνδρομο (δηλ. ένα σύνολο συμπτωμάτων και σημείων). Η άνοια ξεκινάει πολύ σταδιακά και στην αρχή μπορεί να μην είναι καθόλου εμφανής. Λιγότερο συχνά τα συμπτώματα μπορεί να εισβάλλουν πιο γρήγορα ή/και να είναι πιο θορυβώδη. Στα επόμενα στάδια της πάθησης, οι ασθενείς μπορεί να χάσουν τον προσανατολισμό τους στον χρόνο (μη γνωρίζοντας την ημέρα, την εβδομάδα, ή ακόμη και το έτος), στον χώρο (μην ξέροντας πού βρίσκονται), και στο πρόσωπο (μη γνωρίζοντας ποιοι είναι οι ίδιοι ή/και οι γύρω τους)[3].

Τα πιο συνηθισμένα πρώιμα σημάδια της άνοιας είναι[4]

Αλλαγές στη συμπεριφορά : Απάθεια, απομόνωση, μείωση δραστηριοτήτων, παραμέληση εαυτού
Διαταραχή μνήμης : Δυσχέρεια στη μνήμη πρόσφατων γεγονότων

Κανονικά, τα συμπτώματα πρέπει να υπάρχουν για τουλάχιστον έξι μήνες ώστε να γίνει διάγνωση.[5] Γνωστική διαταραχή μικρότερης διάρκειας ονομάζεται ντελίριο.

Γνωστικές λειτουργίες που επηρεάζονται είναι [4]

Μνήμη
Προσοχή/συγκέντρωση
Κρίση
Εκτελεστική λειτουργία
Λόγος
Κοινωνική δεξιότητα
Αντίληψη
Προσανατολισμός στο χώρο και στο χρόνο
Επίλυση προβλημάτων

Ψυχιατρικές εκδηλώσεις της άνοιας[4]

διαταραχή της διάθεσης,
κατάθλιψη,
συναισθηματική ευμεταβλητότητα,
άρση αναστολών,
έντονη ανησυχία/άγχος,
παρανοϊκές ιδέες,
διαταραχές στην αντίληψη (ψευδαισθήσεις).

Άλλες εκδηλώσεις περιλαμβάνουν τροποποιημένο κύκλο ύπνου-αφύπνισης, κινητικά προβλήματα, πτώσεις, περιπλάνηση, νοσοαγνωσία.
Επιδημιολογία[6]

Η νόσος του Alzheimer (AD) είναι η πιο κοινή αιτία άνοιας, καθώς ευθύνεται για το 70 έως 80% των περιπτώσεων άνοιας. Μπορεί να συμβεί σποραδικά ή να έχει γενετική συμμετοχή.

Η αγγειακή άνοια (VD) αντιπροσωπεύει το 5% έως 10% όλων των περιπτώσεων άνοιας. Η συχνότητά του αυξάνεται με την ηλικία και διπλασιάζεται κάθε 5 χρόνια. Οι παράγοντες κινδύνου για αγγειακή άνοια περιλαμβάνουν υπερχοληστεραιμία, σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση και κάπνισμα.

Η άνοια σώματος Lewy (LBD) αντιπροσωπεύει το 5% έως 10% των περιπτώσεων άνοιας. Τα επιδημιολογικά δεδομένα μπορεί να μην είναι απολύτως ακριβή, επειδή η διάγνωση της άνοιας Lewy συχνά διαφεύγει της προσοχής.

Η μετωποκροταφική άνοια (FTD) είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία άνοιας σε ασθενείς ηλικίας κάτω των 65 ετών. Το 25% όλων των περιπτώσεων άνοιας σε ασθενείς ηλικίας άνω των 65 ετών αποδίδονται σε άνοια μετωπιαίου χρόνου. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλοί περιορισμοί στις επιδημιολογικές μελέτες της μετωπιαίας άνοιας.

Η νόσος Creutzfeldt-Jakob (CJD) είναι πολύ σπάνια και εμφανίζεται σε περίπου 1 στα 1 εκατομμύρια.

Η μεικτή άνοια είναι μια κατάσταση στην οποία οι ασθενείς έχουν περισσότερους από ένα τύπο άνοιας. Σε αυτήν την κατάσταση, η νόσος του Alzheimer με Άνοια σώματος Lewy ή αγγειακή άνοια είναι οι πιο συχνές συνυπάρχουσες άνοιες.

Υπάρχουν αρκετές ακόμη αιτίες άνοιας. Η άνοια μπορεί να ταξινομηθεί είτε ως αναστρέψιμη ή ως μη αναστρέψιμη, ανάλογα με την αιτιολογία της ασθένειας. Λιγότερο από το 10% των περιπτώσεων άνοιας οφείλονται σε αιτίες που μπορούν να αναστραφούν με θεραπεία.
Έρευνα

Φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Πανεπιστημίου Πειραιά, δημιούργησαν ελληνική καινοτομία για την άνοια, την μέθοδο AuDi-o-Mentia (από τις λέξεις Audio και Dementia, δηλαδή Ήχος και Άνοια) ως εργαλείο ειδικών της μουσικοθεραπείας και της άνοιας. Η φιλοσοφία της καινοτομίας βασίζεται στην τεχνολογία όπως τα έξυπνα σπίτια, και τις φορητές συσκευές. Η μέθοδος αξιοποιεί την μουσικοθεραπεία με σκοπό την ενεργοποίηση τμήματος του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνο για την απομνημόνευση ηχητικών κυμάτων.[7]

Η έρευνα στον τομέα της άνοιας είναι σε πλήρη εξέλιξη. Ο συνδυασμός βιοδεικτών πλάσματος μπορεί να έχει μεγάλη αξία για την ταυτοποίηση ατόμων με ήπια γνωστική επιβάρυνση (mild cognitive impairment MCI) που θα προχωρήσουν σε άνοια σε κλινικές δοκιμές και σε κλινικές πρακτικές[8].
Αντιμετώπιση άνοιας[3]

Τα φάρμακα για την άνοια δεν μπορούν να σταματήσουν την πορεία της νόσου.

Τα κύρια φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι η μεμαντίνη και οι αναστολείς της χολινεστεράσης και όσο πιο νωρίς ξεκινήσει η χορήγησή τους τόσο το καλύτερο για την καθυστέρηση της επιδείνωσης της μνήμης.
Μη φαρμακολογικές προσεγγίσεις για την άνοια[3]

• Γνωσιακά διεγερτικές δραστηριότητες (π.χ. ανάγνωση, παιχνίδια)

Σωματική άσκηση (π.χ. αερόβια και αναερόβια)
Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με άλλους (π.χ. οικογενειακές εκδηλώσεις)
Υγιεινή διατροφή, όπως η μεσογειακή διατροφή (π.χ. υψηλή περιεκτικότητα σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά)
Επαρκής ύπνος (π.χ. αδιάλειπτος ύπνος και με επαρκή αριθμό ωρών)
Σωστή προσωπική υγιεινή (π.χ. τακτικό μπάνιο)
Ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένου του σπιτιού (π.χ. με συσκευές κουζίνας) και εκτός (π.χ. οδήγηση)
Οδηγίες ιατρικής περίθαλψης και προσδιορισμός πληρεξούσιου
Μακροχρόνιος σχεδιασμός υγειονομικής περίθαλψης (π.χ. για διαβίωση στα τέλη της άνοιας)
Οικονομικός προγραμματισμός (π.χ. για κατανομή περιουσιακών στοιχείων)
Αποτελεσματική επικοινωνία (π.χ. για την έκφραση αναγκών και επιθυμιών, όπως με οπτικά βοηθήματα)
Ψυχολογική υγεία (π.χ. συμμετοχή σε προσωπικά σημαντικές δραστηριότητες όπως η αναπαραγωγή μουσικής)

Αναφορές

Ο Κικέρων κάνει εκτενή αναφορά στο έργου του Περί γήρατος (De senectute) (44 π.Χ.)
Παραπομπές

Sadock, Benjamin James Sadock, Virginia Alcott (2008). Kaplan & Sadock's concise textbook of clinical psychiatry (3η έκδοση). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins. σελ. 52. ISBN 978-0-7817-8746-8.
Fadil, H., Borazanci, A., Haddou, E. A. B.,Yahyaoui, M., Korniychuk, E., Jaffe, S. L., Minagar, A. (2009). «Early Onset Dementia». International Review of Neurobiology. International Review of Neurobiology 84: 245–262. doi:10.1016/S0074-7742(09)00413-9. ISBN 978-0-12-374833-1. PMID 19501722.
Arvanitakis, Zoe; Shah, Raj C.; Bennett, David A. (2019-10-22). «Diagnosis and Management of Dementia: Review». JAMA 322 (16): 1589–1599. doi:10.1001/jama.2019.4782. ISSN 0098-7484. PMID 31638686. PMC PMC7462122.
«Άνοια».
«Dementia definition». MDGuidelines. Reed Group. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2009.
Emmady, Prabhu D.· Tadi, Prasanna (2021). StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing.
«Ομάδα φοιτητών από την Λαμία καινοτομεί για την άνοια και κερδίζει διεθνή βραβεία | ipaidia.gr». www.iPaidia.gr. 4 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2021.
Cullen, Nicholas C.; Leuzy, Antoine; Palmqvist, Sebastian; Janelidze, Shorena; Stomrud, Erik; Pesini, Pedro; Sarasa, Leticia; Allué, José Antonio και άλλοι. (2021-01). «Individualized prognosis of cognitive decline and dementia in mild cognitive impairment based on plasma biomarker combinations» (στα αγγλικά). Nature Aging 1 (1): 114–123. doi:10.1038/s43587-020-00003-5. ISSN 2662-8465.

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License