Ο ελευθεριακός σοσιαλισμός περιλαμβάνει μία ομάδα πολιτικών θεωριών που στοχεύουν σε μία αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία χωρίς κράτος, όπου οι άνθρωποι συνεργάζονται ελεύθερα ως ίσοι (αυτός είναι περίπου ο ορισμός που δίνει στην ιδεατή αταξική, κομμουνιστική κοινωνία ο Φρίντριχ Έγκελς[1]). Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί δίνοντας τον άμεσο έλεγχο των μέσων παραγωγής (π.χ. εργοστάσια, γαίες, μεγάλες επιχειρήσεις) και την ευθύνη των πολιτικών αποφάσεων στην εργατική τάξη ή, ευρύτερα, στην κοινωνία, η οποία θα τα διαχειρίζεται μέσα από αμεσοδημοκρατικές διεργασίες σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων. Πολλοί ελευθεριακοί σοσιαλιστές έχουν προτείνει την εθελοντική συνομοσπονδιοποίηση αυτών των αυτοδιοικούμενων κοινοτήτων σε περιφερειακό, ή και παγκόσμιο επίπεδο.

Ο πολιτικός χώρος του ελευθεριακού σοσιαλισμού θεμελιώνεται πάνω στις αξίες της αλληλεγγύης και της ελευθερίας. Στο πλαίσιό του δεν υπάρχει καμία κοινωνική, πολιτική ή οικονομική ιεραρχία, αλλά όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και συμμετέχουν ισότιμα στις πολιτικοκοινωνικές διεργασίες. Ο ελευθεριακός σοσιαλισμός επομένως για την πραγμάτωσή του απαιτεί πολιτικά υποκείμενα με πίστη στις αξίες της ελευθερίας και της αλληλεγγύης, απαλλαγμένα από την ανάγκη του να εξουσιάζονται απο κάποιον. Συνήθως απορρίπτει ρητά τόσο την ολιγαρχία όσο και την αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

Ιστορικά στον ελευθεριακό σοσιαλισμό συγκαταλέγονται τα κινήματα κοινωνικού αναρχισμού (π.χ. αναρχοκομμουνισμός) και ποικίλες τάσεις ελευθεριακού μαρξισμού (π.χ. ο συμβουλιακός κομμουνισμός, ο νεομαρξισμός, οι καταστασιακοί κλπ). Τα κινήματα και οι τάσεις αυτές αντιπαρατίθενται τόσο με τον «κρατικιστικό σοσιαλισμό» (κυρίως τον λενινισμό και τη σοσιαλδημοκρατία), όσο και με τον φιλελευθερισμό[2][3]. Ο διαχωρισμός τους από τον κρατικιστικό σοσιαλισμό ανάγεται στη διάσπαση της Πρώτης Διεθνούς, όταν οι αναρχικοί διαφώνησαν με το αίτημα των μαρξιστών για μία μεταβατική, μετεπαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου η οποία σταδιακά θα αυτοδιαλυθεί και θα οδηγήσει έτσι στην ακρατική κομμουνιστική κοινωνία[4].

Σήμερα, ο όρος ελευθεριακός χώρος ή αντιεξουσιαστικός χώρος χρησιμοποιείται ευρύτερα για να περιγράψει όχι μόνο τους επιγόνους του ιστορικού ελευθεριακού σοσιαλισμού, αλλά και για παρεμφερή πολιτικά κινήματα που απορρίπτουν ή επιχειρούν να υπερβούν τον κλασικό σοσιαλισμό από αντικαπιταλιστική και αντικρατική σκοπιά (π.χ. ο αναρχοατομικισμός, ο μετααριστερός αναρχισμός, το αυτόνομο κίνημα, η κοινωνική οικολογία κλπ). Στον αγγλοσαξονικό κόσμο, ο όρος ελευθεριακός ή δεξιός ελευθεριακός («libertarianism» ή «right libertarianism») χρησιμοποιείται εναλλακτικά και για να περιγράψει τον αναρχοκαπιταλισμό.

Πηγές και σημειώσεις

1. ↑ Έγκελς Φ., Η καταγωγή της Οικογένειας της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους, 1884
2. ↑ http://www.inclusivedemocracy.org/fotopoulos/greek/grE/gre2006/6_10.htm, «Το όραμα για εναλλακτική κοινωνία που αναπτύχθηκε μετά την άνοδο της καπιταλιστικής οικονομίας της αγοράς, επικεντρωνόταν στο σοσιαλιστικό προταγμα, όπως αυτό διατυπώθηκε από τις δυο κύριες τάσεις του, τον σοσιαλιστικό κρατισμό που εξέφραζε ο Μαρξισμός και τον ελευθεριακο σοσιαλισμό που εξέφραζε ο αναρχισμός —γεγονός που προκάλεσε και τη διάσπαση στην Πρώτη Διεθνή μεταξύ Μαρξ και Μπακουνιν.»
3. ↑ Price, W., The abolition of the state: Anarchist and Marxist perspectives, σελ. 3, 8
4. ↑ Τότε ο Μιχαήλ Μπακούνιν καθιέρωσε τον όρο «αντιεξουσιαστικός σοσιαλισμός» για τον αναρχισμό.