Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.

— 1ο Άρθρο της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Ο.Η.Ε.[2]

Το ιστορικό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Στήλη με τον Κώδικα του Χαμουραμπί

Στην αρχαία Μεσοποταμία μαρτυρούνται από το 2350 Π.Κ.Χ. περίπου οι αρχαιότεροι νομικοί κώδικες οι οποίοι περιλάμβαναν σε κάποιο βαθμό την έννοια του δικαιώματος. Ο αρχαιότερος νομικός κώδικας που σώζεται ως σήμερα είναι ο νεοσουμερικός Κώδικας του Ουρ-Ναμμού (περ. 2050 Π.Κ.Χ.). Στη γνωστότερη σειρά νόμων, τον Κώδικα του Χαμουραμπί (περ. 1780 Π.Κ.Χ.), περιέχονται κανόνες —και ποινές σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων— που ρυθμίζουν μια σειρά από ζητήματα όπως τα δικαιώματα των γυναικών, των παιδιών και των δούλων.[3]

Στους προλόγους αυτών των κωδίκων γίνεται επίκληση στους Μεσοποτάμιους θεούς με σκοπό την θεϊκή επικύρωση. Η προέλευση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις κοινωνίες συχνά πήγαζε από θρησκευτικά ιερά κείμενα. Οι Βέδες, η Βίβλος, το Κοράνι και τα Ανάλεκτα του Κομφούκιου είναι μεταξύ των αρχαίων γραπτών πηγών που πραγματεύονται με ζητήματα όπως τα καθήκοντα, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του ατόμου. Παρόμοια, ποικίλες φιλοσοφικές ιδέες περιλάμβαναν αντιλήψεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ανθρώπινα δικαιώματα.
Ο Κύλινδρος του Κύρου του Μέγα,
ιδρυτή της αχαιμενιδικής Περσικής Αυτοκρατορίας
(Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Αξιοσημείωτη θέση στο ιστορικό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει ο Κύλινδρος του Κύρου του 539 Π.Κ.Χ., ο οποίος έχει περιγραφεί ως «η πρώτη διακήρυξη ανθρωπίνων δικαιωμάτων» της ιστορίας.[4] Τα Ήδικτα (Διατάγματα) του αυτοκράτορα Ασόκα της Ινδίας (272-231 Π.Κ.Χ.) αποτελούν κοινωνικές και ηθικές εφαρμογές αρχών του Βουδισμού. Το Σύνταγμα της Μεδίνας του 622 Κ.Χ., το οποίο συντάχθηκε από τον Μωάμεθ, αποτέλεσε επίσημη συμφωνία μεταξύ των φυλών που ζούσαν στη Μεδίνα και περιλάμβανε Μουσουλμάνους, Εβραίους και παγανιστές.[5] Η αγγλική Magna Carta του 1215 έπαιξε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην ιστορία της αγγλικής νομοθεσίας, αλλά και στη σύγχρονη διεθνή και συνταγματική νομοθεσία.
Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη,
η οποία κυρώθηκε από την Γαλλική Εθνοσυνέλευση στις 26 Αυγούστου 1789.

Πολλοί από τους σύγχρονους νόμους και οι περισσότερες από τις σύγχρονες ερμηνείες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων προέρχονται από την σχετικά πρόσφατη ιστορία. Η αγγλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων (Bill of Rights) του 1689 καθιστούσε παράνομες μια σειρά καταπιεστικών κρατικών ενεργειών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Δύο σημαντικές επαναστάσεις έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, η μία στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1776 και η άλλη στη Γαλλία το 1789, οι οποίες οδήγησαν στην υιοθέτηση της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη αντίστοιχα, κατοχυρώνοντας ορισμένα βασικά δικαιώματα. Επιπρόσθετα, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων της Βιρτζίνια του 1776 καθιέρωσε κάποια θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες.

Ακολούθησε η πρόοδος στη φιλοσοφία περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων από φιλοσόφους όπως ο Αμερικανός Τόμας Πέιν, ο Άγγλος Τζον Στιούαρτ Μιλ και ο Γερμανός Γκέοργκ Χέγκελ κατά τη διάρκεια του 18ου και του 19ου αιώνα. Ο όρος «ανθρώπινα δικαιώματα» ήρθε σε ύπαρξη πιθανώς στην περίοδο μεταξύ του έργου Δικαιώματα του Ανθρώπου του Πέιν και των κειμένων του Γουίλιαμ Λόιντ Γκάρισον στην εφημερίδα The Liberator ο οποίος έγραψε ότι προσπαθούσε να στρατεύσει τους αναγνώστες του «στο μεγάλο αγώνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».[6]

Στην Ελλάδα τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι κατοχυρωμένα σύμφωνα με το σύνταγμα (άρθρα 4 έως 25).

Υποσημειώσεις

1. ↑ The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition, 2000, Houghton Mifflin Company, λήμμα "Human rights"
2. ↑ Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα υιοθετήθηκε από την απόφαση 217 A (III) της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στις 10 Δεκεμβρίου 1948· διαθέσιμη εδώ, σε ιστότοπο της Ύπατης Αρμοστείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, του Ο.Η.Ε.
3. ↑ Αποσπάσματα από τον Κώδικα του Χαμουραμπί εδώ, στον ιστότοπο commonlaw.com (Αγγλικά).
4. ↑ The Iranian, 21ης Απριλίου 1998, "U.N. chief awarded Cyrus cylinder" (Αγγλικά).
5. ↑ The Encyclopaedia of Islam, New Edition, 1993, Brill Publications, Τόμ. 7ος, λήμμα "Muhammad" (Αγγλικά).
6. ↑ Henry Mayer, All on Fire: William Lloyd Garrison and the Abolition of Slavery, 2000, St Martin's Press, σ. 110.

Βλέπε επίσης

* Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη
* Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
* Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Πρόσθετες πηγές

* Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα: «Τι είναι ανθρώπινα δικαιώματα;» (Αγγλικά)
* Το κείμενο των αρχών των Συμφωνιών του Ελσίνκι (pdf)(Αγγλικά), στον επίσημο ιστότοπο της Οργάνωσης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. Βλέπε Άρθρο VII "Respect for human rights and fundamental freedoms, including the freedom of thought, conscience, religion or belief" (Σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, περιλαμβανομένων των ελευθεριών σκέψης, συνείδησης, θρησκείας ή πεποίθησης).