Σουηδική γλώσσα

Η σουηδική γλώσσα ανήκει στην ομάδα των βόρειων γερμανικών γλωσσών (που περιλαμβάνει επίσης τα Δανέζικα, τα Νορβηγικά, τα Ισλανδικά και τη Φεροϊκή). Η σουηδική είναι επίσημη γλώσσα στη Φινλανδία (δίπλα στα φινλανδικά) και στη Σουηδία (η Σουηδία ως κράτος στερούνταν θεσμικώς επίσημης γλώσσας μέχρι το 2009).

Τα Σουηδικά μιλιούνται από περίπου 8,5 εκατομμύρια ανθρώπους ως μητρική γλώσσα, από τους οποίους τα 8 εκατομμύρια ζουν στη Σουηδία και σχεδόν 290.000 στη Φινλανδία. Επιπλέον ένα εκατομμύριο Σουηδοί μετανάστες σε όλο τον κόσμο μιλάνε σουηδικά.

Τα Σουηδικά στη Φινλανδία κατέχουν ισάξια θέση μαζί με τα Φινλανδικά. Οι Σουηδόφωνοι κάτοικοι της Φινλανδίας διδάσκονται στο σχολείο τη μητρική τους γλώσσα, ενώ στα υπόλοιπα φινλανδικά σχολεία της μέσης εκπαίδευσης τα σουηδικά διδάσκονται ως υποχρεωτική δεύτερη γλώσσα.
Χάρτης κατανομής Σουηδικής γλώσσας στη Σκανδιναβική χερσόνησο (με ελαφρύ πορτοκαλί οι περιοχές που η Σουηδική συνυπάρχει κατά ένα μεγάλο μέρος με άλλες)

Η ιστορία της σουηδικής γλώσσας
Αρχαία σκανδιναβικά και ρουνική σουηδική (urnordiskan och runsvenskan), 400 π.Χ.-1225 μ.Χ.

Τα αρχαία σκανδιναβικά (urnordiska) είναι η αρχαιότερη γλώσσα που υπάρχει στη Σκανδιναβία. Πριν από αυτά δεν διασώζεται κανένα γραπτό ώστε να ξέρουμε τι γλώσσα μιλούσαν στην ευρύτερη περιοχή. Δεν υπάρχουν πολλά γραπτά από την εποχή των αρχαίων σκανδιναβικών (urnordiska tiden), μόνο γύρω στα 200. Αυτά που έχουν βρεθεί είναι χαραγμένα σε πέτρες, σε πλαγιές βουνών και σε φυλαχτά. Γράφτηκαν φυσικά πολλά περισσότερα, τα περισσότερα σε ξύλο μιας και ήταν πιο εύκολο να χαραχτούν εκεί παρά στην πέτρα. Δυστυχώς η διάβρωση και ο χρόνος κατέστρεψαν σχεδόν ό,τι είχε γραφτεί σε ξύλο.

Τα αρχαία σκανδιναβικά αντικαταστάθηκαν από τα ρουνικά σουηδικά γύρω στο 800 μ.Χ. όπου το ρουνικό αλφάβητο των 24 γραμμάτων αντικαταστάθηκε από ένα άλλο που είχε μόνο 16. Τα ευρήματα είναι πολύ περισσότερα, γύρω στις 3.000 ρουνικές επιγραφές βρέθηκαν μόνο στη Σουηδία.
Κλασσικά και παλιά σουηδικά (klassisk och yngre fornsvenska), 1225-1526.

Κατά τον 12ο αιώνα υπολογίζεται ότι τελείωσε η περίοδος των ρουνικών σουηδικών και άρχισε η περίοδος των κλασσικών παλιών σουηδικών. Ο εκχριστιανισμός της χώρας και η είσοδος των λατινικών μέσω της θρησκείας επηρέασε τη γλώσσα και την γραφή. Οι περισσότεροι έγραφαν στα λατινικά και η ρουνική γραφή έσβησε σιγά σιγά. Μέσω της λατινικής εισήχθησαν και πολλές ελληνικές λέξεις (biskop, ängel, skola, hierarki). Η μεγαλύτερη όμως επίδραση ήρθε από τα γερμανικά. Γερμανοί ιεραπόστολοι, επιχειρηματίες, τεχνίτες ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στη Σουηδία αλλάζοντας ουσιαστικά την σουηδική γλώσσα. Κατά τα έτη 1364-1389 υπήρξε Γερμανός βασιλιάς στη Σουηδία, ο Αλβέρτος του Μεκλενβούργου.
Παλιά νεοσουηδικά (äldre nysvenska), 1526-1732.

Το 1526 ήταν μια ιστορική χρονολογία. Η Καινή Διαθήκη μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα σουηδικά. Λίγο αργότερα και η Παλαιά Διαθήκη. Ο Γκουστάβ Βάσα (Gustav Vasa), βασιλιάς της Σουηδίας τότε, έδωσε διαταγή να γίνουν 2.000 αντίτυπα της βίβλου και να δοθούν σε όλες της εκκλησίες της χώρας. Για πρώτη φορά ο λαός της Σουηδίας απέκτησε ένα σημείο αναφοράς στη γλώσσα του.

Την περίοδο αυτή συνεχίζεται η εισροή γερμανικών λέξεων. Μιας και η Σουηδία πολεμά στη Βόρεια Γερμανία, οι λέξεις δάνεια αφορούν πολεμικούς όρους π.χ. korpral, marsch och soldat (δεκανέας, εμβατήριο/βηματισμός, στρατιώτης).

Προς το τέλος αυτής της περιόδου αρχίζει η επιρροή της γλώσσας από τα γαλλικά, π.χ. kusin, parfym, karamell. Πολλές γαλλικές λέξεις έρχονται στη Σουηδία όχι απευθείας, αλλά μέσω των γερμανικών ή των ολλανδικών. Επίσης, Σουηδοί που πηγαίνουν για σπουδές στην Ευρώπη, φέρνουν μαζί τους νέες λέξεις. Μέσω των επιστημών μπαίνουν πολλές ελληνικές λέξεις στα σουηδικά.
Νεότερα νεοσουηδικά (yngre nysvenska), 1732-1906.

To 1686 ψηφίστηκε ένας νέος νόμος στην εκκλησία που έλεγε ότι οι ιερείς έπρεπε να διδάσκουν στα παιδιά να γράφουν και να διαβάζουν. Αυτό οδήγησε σε μία τεράστια εξάπλωση της γλώσσας και η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου ήταν πολύ μεγάλη. Το 1732 κυκλοφορεί η πρώτη εβδομαδιαία εφημερίδα, η "den Swänska Argus". Η σουηδική γλώσσα αρχίζει να αποκτά τη δική της ταυτότητα σιγά σιγά. Επίσης, το 1736 εκδίδεται το σύνταγμα της Σουηδίας (Sweriges rikes lag).

Η γαλλική γλώσσα συνεχίζει να δανείζει λέξεις στα σουηδικά, ειδικά λέξεις που έχουν να κάνουν με την τάξη των ευγενών (chiffonjé, garderob, batist, flanell, aktör, applådera). Από το 1800 αρχίζει και πάλι η γερμανική γλώσσα να δίνει λέξεις, επιστημονικούς και τεχνικούς όρους ως επί το πλείστον.
Σύγχρονα σουηδικά, (nusvenska), 1906-σήμερα

Η γλώσσα η οποία επηρεάζει τα σουηδικά - ειδικά μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο είναι τα αγγλικά. Ειδικά τα τελευταία χρόνια μέσω των υπολογιστών, του κινηματογράφου, της μουσικής, πολλές αγγλικές λέξεις υιοθετούνται στα σουηδικά.
Γεωγραφική κατανομή

Τα σουηδικά είναι η μοναδική επίσημη γλώσσα της Σουηδίας και έχει επίσημο καθεστώς στη Φινλανδία (μαζί με τα φινλανδικά). Το 2006, ήταν η πρώτη ή μόνη γλώσσα για 7,5 με 8 εκατομμύρια κατοίκους της Σουηδίας.[1] Το 2007 περίπου το 5,5% (290.000 άτομα) του πληθυσμού της Φινλανδίας είχαν ως μητρική γλώσσα τους τα σουηδικά,[2] εν μέρει λόγω μιας μείωσης της παρουσίας τους μετά την προσάρτηση της χώρας από τη Ρωσία, το 1808–1809.[3] Η Φινλανδική Σουηδική κοινότητα συγκεντρώνεται στις παραθαλάσσιες περιοχές και αρχιπελάγη της νότιας και δυτικής Φινλανδίας. Σε μερικές από αυτές τις περιοχές, η σουηδική είναι η κύρια γλώσσα. Σε 19 δήμους της Φινλανδίας (οι 16 βρίσκονται στα νησιά Ώλαντ) τα σουηδικά είναι η μόνη επίσημη γλώσσα. Τα νησιά Ώλαντ είναι αυτόνομη περιοχή της Φινλανδίας.[4]

Σύμφωνα με προσεγγιστική εκτίμηση, το 2010 υπήρχαν περίπου 300.000 ομιλητές της Σουηδικής γλώσσας που ζούσαν εκτός των δύο παραπάνω χωρών (Σουηδία, Φινλανδία). Οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί βρίσκονταν στις ΗΠΑ (περίπου 100.000), το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Γερμανία (περίπου 30.000 για κάθε χώρα) και οι υπόλοιποι 100.000 κατοικούσαν σε χώρες της Σκανδιναβίας, τη Γαλλία, την Ελβετία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, τον Καναδά και την Αυστραλία.[5] Πάνω από 3 εκατομμύρια άτομα ομιλούν την σουηδική ως δεύτερη γλώσσα, από τους οποίους οι 2.400.000 βρίσκονται στην Φινλανδία. Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 44% των ερωτηθέντων από την Φινλανδία (με μητρική γλώσσα οποιαδήποτε άλλη γλώσσα εκτός της σουηδικής) θεωρούσαν ότι είχαν επαρκή γνώση για να κάνουν μια συζήτηση στη σουηδική.[6] Λόγω της στενής σχέσης μεταξύ των γλωσσών της Σκανδιναβίας, ένα σημαντικό μέρος των ομιλητών της δανικής και ειδικά της νορβηγικής μπορούν να καταλάβουν τη σουηδική.[7] Λόγω της συγγένειας της με την αγγλική γλώσσα, η σουηδική μπορεί να είναι σε κάποιο βαθμό κατανοητή σε ομιλητές της αγγλικής γλώσσας.

Υπάρχει μια αξιοσημείωτη μετανάστευση μεταξύ των νορδικών χωρών, αλλά λόγω των μεγάλων πολιτιστικών-γλωσσικών ομοιοτήτων (με την εξαίρεση της φινλανδικής), οι μετανάστες αφομοιώνονται γρήγορα. Σύμφωνα με την αμερικανική απογραφή του 2000, υπήρχαν 67.000 άτομα που είχαν γνώση της σουηδικής, παρόλο που δεν υπάρχουν πληροφορίες για το επίπεδο γνωστικής επάρκειας της γλώσσας.[8] Παρομοίως, η καναδική απογραφή του 2001 ανέφερε 16.915 ομιλητές της σουηδικής γλώσσας.[9] Παρόλο που δεν έχουν αναφερθεί ακριβείς αριθμοί, στην περιοχή του Λονδίνου κατοικούν 40.000 Σουηδοί.[10] Εκτός από την Σουηδία και τη Φινλανδία, υπάρχουν περίπου 40.000 άτομα που παρακολουθούν μαθήματα εκμάθησης της σουηδικής γλώσσας.[11]
Επίσημο καθεστώς
Μια πινακίδα στα φινλανδικά και σουηδικά, στο Ελσίνκι της Φινλανδίας.

Τα σουηδικά είναι επίσημη γλώσσα της Σουηδίας.[12][13] Η σουηδική είναι επίσημη γλώσσα της Φινλανδίας μαζί με τα φινλανδικά. Στη Σουηδία έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και αιώνες σε κάθε βαθμίδα της κυβέρνησης, καθώς και στο μεγαλύτερο μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος. Ωστόσο παρέμενε ντε φάκτο κύρια γλώσσα χωρίς επίσημο καθεστώς μέχρι το 2009. Ένας νόμος του 2005 θα καθιστούσε τα σουηδικά επίσημη γλώσσα, αλλά απέτυχε να περάσει με 145 ψήφους υπέρ και 147 κατά.[14] Μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων υπέβαλε πρόταση για το καθεστώς των σουηδικών και των μειονοτικών γλωσσών στο Υπουργείο Πολιτισμού της Σουηδίας τον Μάρτιο του 2008. Το νομοσχέδιο θα καθιστούσε τα σουηδικά επίσημη γλώσσα και θα ενίσχυε το καθεστώς των μειονοτικών γλωσσών. Ο νόμος εγκρίθηκε από τη Ρίκσνταγκ και μπήκε σε ισχύ στις 1 Ιουλίου 2009.[15]

Τα Σουηδικά είναι η μόνη επίσημη γλώσσα των νησιών Ώλαντ (αυτόνομη επαρχία υπό την κυριαρχία της Φινλανδίας), όπου η συντριπτική πλειοψηφία των 26.000 κατοίκων της μιλά τα σουηδικά ως μητρική γλώσσα. Στο σύνολο της Φινλανδίας, η σουηδική είναι μια από τις δύο εθνικές γλώσσες έχοντας το ίδιο καθεστώς με τη φινλανδική (η γλώσσα της πλειονότητας) στο κρατικό επίπεδο και είναι επίσημη γλώσσα σε μερικούς δήμους.

Τα σουηδικά είναι μια από τις 24 επίσημες γλώσσες της Ε.Ε. και γλώσσα εργασίας του Νορδικού Συμβουλίου. Σύμφωνα με τη Νορδική Γλωσσική Σύμβαση, οι πολίτες των νορδικών χωρών που μιλούν σουηδικά μπορούν να χρησιμοποιήσουν την μητρική τους γλώσσα όταν αλληλεπιδρούν με επίσημα όργανα σε άλλες νορδικές χώρες χωρίς να υφίσταται κάποια χρέωση με έξοδα μετάφρασης/διερμηνείας.[16][17]
Ρυθμιστικά σώματα
Χάρτης των Εσθονικών νησιών, στα οποία κατοικούσαν σουηδικοί πληθυσμοί έως τα μέσα του 20ού αιώνα.

Το Σουηδικό Γλωσσικό Συμβούλιο (Språkrådet) είναι ο ρυθμιστής της σουηδικής γλώσσας αλλά δεν προσπαθεί να την ελέγξει όπως κάνει η Γαλλική Ακαδημία για τα γαλλικά. Ωστόσο, πολλοί οργανισμοί και υπηρεσίες απαιτούν τη χρήση του συγγράμματος Svenska skrivregler του συμβουλίου σε επίσημες περιστάσεις, επομένως μπορεί να θεωρηθεί ως ντε φάκτο ορθογραφική σύμβαση. Μεταξύ των οργανισμών που αποτελούν το συμβούλιο, η Σουηδική Ακαδημία (έτος ίδρυσης το 1786) είναι η πιο γνωστή. Τα κύρια συγγράμματά του είναι το Svenska Akademiens ordlista (SAOL, κατά λέξη απόδοση: Κατάλογος λέξεων της Σουηδικής Ακαδημίας, βρίσκεται στην 14η του έκδοση) και το λεξικό Svenska Akademiens Ordbok, μαζί με άλλα βιβλία γραμματικής, ορθογραφίας και άλλων. Τα λεξικά περιγράφουν κυρίως την σημερινή χρήση της κάθε λέξης.[18]

Στη Φινλανδία, ένας ειδικός κλάδος του Ινστιτούτου Έρευνας για τις Γλώσσες της Φινλανδίας έχει επίσημο καθεστώς ως ο ρυθμιστής της γλώσσας στη Φινλανδία. Μια από τις προτεραιότητες του είναι να διατηρεί τη γλώσσα κατανοητή με τη γλώσσα που ομιλείται στη Σουηδία. Έχει εκδώσει το Finlandssvensk ordbok, ένα λεξικό που εξηγεί τις λεξιλογικές διαφορές των μορφών της σουηδικής που ομιλούνται στη Σουηδία και τη Φινλανδία.[19]
Γλωσσικές μειονότητες στην Εσθονία και Ουκρανία

Από τον 13ο έως τον 20ο αιώνα, υπήρχαν σουηδόφωνες κοινότητες στην Εσθονία, ιδιαίτερα στα νησιά (π.χ. Χίιουμαα, Βόρμσι, Ρούχνου, γνωστά στα σουηδικά ως Dagö, Ormsö, Runö, αντίστοιχα, μεταγραφή: Ντάγκε, Όρμσε, Ρούνε) κατά μήκος της ακτής της Βαλτικής, οι οποίες μετά την προσάρτηση της χώρας στην Σοβιετική Ένωση συρρικνώθηκαν σε μεγάλο βαθμό. Η σουηδόφωνη μειονότητα είχε το δικαίωμα να χρησιμοποιεί τη γλώσσα της σε συζητήσεις του κοινοβουλίου και εκπροσωπούνταν στο κοινοβούλιο. Μετά την απώλεια της Εσθονίας υπέρ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 18ου αιώνα, περίπου 1.000 Εσθονοί Σουηδοί διετάχθησαν να περπατήσουν μέχρι τη νότια Ουκρανία, όπου ίδρυσαν ένα χωριό, το Γκαμαλσβένσκμπι (Σταροσβέντσκε, απόδοση: παλαιό σουηδικό χωριό). Μερικοί ηλικιωμένοι στο χωριό ομιλούν τα σουηδικά και εορτάζουν τις σουηδικές γιορτές, παρόλο που η διάλεκτος προφανώς αντιμετωπίζει κίνδυνο εξαφάνισης.[20]

Το 1918–1940, όταν η Εσθονία ήταν ανεξάρτητη, η μικρή σουηδική κοινότητα λάμβανε ιδιαίτερη αναγνώριση. Οι δήμοι με σουηδική πλειοψηφία, κυρίως στις ακτές, χρησιμοποιούσαν τα σουηδικά ως διοικητική γλώσσα και ο σουηδοεσθονικός πολιτισμός βρισκόταν σε άνθιση. Ωστόσο, οι περισσότεροι σουηδόφωνοι κάτοικοι της Εσθονίας εγκατέλειψαν την χώρα κατά τον Β΄ΠΠ, λόγω της προσάρτησης της χώρας από τη Σοβιετική Ένωση το 1944. Σήμερα έχουν απομείνει ένα πολύ μικρό μέρος της κοινότητας.[21]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Swedish 101 Learn Swedish online (english)
Μικρός οδηγός βασικής εκμάθησης

Πηγή

Ελεύθερη μετάφραση από την εργασία του Καρλ-Γκούσταφ Ρενμάρκερ https://web.archive.org/web/20050408062715/http://www.algonet.se/~fransren/sprhist/index.htm.

Περαιτέρω ανάγνωση

Swedish Essentials of Grammar Viberg, Åke; et al. (1991) Chicago: Passport Books. (ISBN 0-8442-8539-0)
Swedish: An Essential Grammar. Holmes, Philip; Hinchliffe, Ian; (2000). London; New York: Routledge. (ISBN 0-415-16048-0).
Swedish: A Comprehensive Grammar Second Edition. Holmes, Philip; Hinchliffe, Ian; (2003). London; New York: Routledge. (ISBN 0-415-27884-8).
Svenska utifrån. Schematic grammar-Swedish structures and everyday phrases Byrman, Gunilla; Holm, Britta; (1998) (ISBN 91-520-0519-4).

Παραπομπές

Parkvall 2009, σελ. 24.
Population structure. Statistics Finland (2007-03-29). Retrieved on 2007-11-27.
Main outlines of Finnish History – thisisFINLAND.
Svensk- och tvåspråkiga kommuner, February 2007, ανακτήθηκε στις 3 December 2007
Mikael Parkvall & Gunvor Flodell, "Sveriges språk ute i världen" in Dahl & Edlund 2010, σελ. 154
Europeans and their languages Αρχειοθετήθηκε 6 January 2016 στο Wayback Machine., Special Eurobarometer 386, 2012.
Gooskens, Charlotte (2007), «The Contribution of Linguistic Factors to the Intelligibility of Closely Related Languages», Journal of Multilingual and Multicultural Development 28 (6): 445–467, doi:10.2167/jmmd511.0
Swedish Αρχειοθετήθηκε 4 March 2016 στο Wayback Machine.. Many Languages, One America Αρχειοθετήθηκε 25 May 2009 στο Wayback Machine.. U.S. English Foundation (2005). Retrieved on 2015-02-27.
2006 Census: Highlight tables, 2.statcan.ca, ανακτήθηκε στις 28 September 2008
Krisberedskap på svenska ambassaden, Dagens Nyheter, 22 July 2005, ανακτήθηκε στις 4 January 2012
Learn Swedish Αρχειοθετήθηκε 2011-02-18 στο Wayback Machine.. Studyinsweden.se. Retrieved on 2011-01-27.
Språklagen, 1 July 2009, ανακτήθηκε στις 15 July 2009
Landes, David (1 July 2009), Swedish becomes official 'main language', thelocal.se, ανακτήθηκε στις 15 July 2009
Svenskan blir inte officiellt språk, 7 December 2005, ανακτήθηκε στις 23 June 2006
Värna språken – förslag till språklag, 18 March 2008, ανακτήθηκε στις 19 June 2008
Konvention mellan Sverige, Danmark, Finland, Island, och Norge om nordiska medborgares rätt att använda sitt eget språk i annat nordiskt land, 2 May 2007, ανακτήθηκε στις 25 April 2007
20th anniversary of the Nordic Language Convention, 22 February 2007, ανακτήθηκε στις 25 April 2007
Gellerstam, Martin (2002). «Norm och bruk i SAOL» (στα Swedish). Nordisk forening for leksikografi i samarbeit med Nordisk språksekretariat. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2018.CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
af Hällström, Charlotta (2002). «Normeringen i Finlandssvensk ordbok». LexicoNordica 9, 2002, S. 51–62 0 (9).
The number of registered Swedes in Zmeyovka (the modern Ukrainian name of Gammalsvenskby) in 1994 was 116 according to Nationalencyklopedin, article svenskbyborna.

Nationalencyklopedin, estlandssvenskar.

Επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Αγγλικά Βουλγαρικά Γαλλικά Γερμανικά Δανικά Ελληνικά Εσθονικά Ιρλανδικά Ισπανικά Ιταλικά Κροατικά Λετονικά Λιθουανικά Μαλτεζικά Ολλανδικά Ουγγρικά Πολωνικά Πορτογαλικά Ρουμανικά Σλοβακικά Σλοβενικά Σουηδικά Τσεχικά Φινλανδικά