Κροατική γλώσσα

Η Κροατική γλώσσα (στα κροατικά Hrvatski jezik / Χρβάτσκι γιέζικ) είναι μία από τις πρότυπες εκδοχές του Κεντρικού-Νοτίου Σλαβικού διασυστήματος[6][7][8][9], αποκαλούμενη παλιότερα Σερβοκροατική και βασισμένα στην Στοκαβική διάλεκτο. Τα Κροατικά χρησιμοποιούνται βασικά στην Κροατία και στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη όπου είναι επίσημη γλώσσα, καθώς και από την κροατική διασπορά. Η Κροατική γλώσσα είναι μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα και ανήκει στη δυτική ομάδα των νότιων σλαβικών γλωσσών. Ομιλείται από τους Κροάτες[10], οι οποίοι ζουν κυρίως στην Κροατία, στην Βοσνία και Ερζεγοβίνη, στην Βοϊβοντίνα της Σερβίας και άλλες γειτονικές χώρες και περιοχές.

Τα Επίσημα Κροατικά βασίζονται στην δημοφιλέστερη σερβοκροατική διάλεκτο, τη Στοκαβιανή, και πιο συγκεκριμένα την Ανατολική Ερζεγοβίνικη διάλεκτο, στην οποία βασίζεται η Επίσημη Σερβική γλώσσα, η Βοσνιακή γλώσσα και η Μαυροβουνιακή γλώσσα. Κατά τα μέσα του 18ου αιώνα, έγιναν οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας του κροατικού λογοτεχνικού προτύπου βασισμένο στη Νεοστοκαβιανή διάλεκτο, η οποία ήταν η λίνγκουα φράνκα της περιοχής, κάτι που θα οδηγούσε στην μείωση της σημασίας των περιφερειακών διαλέκτων (Τσακαβιανή, Καϊκαβιανή και Στοκαβιανή).[11] Αποφασιστικό ρόλο στη θέσπιση του κροατικού λογοτεχνικού προτύπου έπαιξαν οι Κροάτες Βουκοβιανοί, οι οποίοι θεμελίωσαν τη χρήση της Ιγιεκαβιανής Νεοστοκαβιανής διαλέκτου ως το κροατικό λογοτεχνικό πρότυπο στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού αιώνα. Παράλληλα σχεδίασαν μια φωνητική ορθογραφία.[12] Τα κροατικά γράφονται με το λατινικό αλφάβητο του Γκάι.[13]

Η Κροατική γλώσσα, μαζί με τα σέρβικα και τα βοσνιακά (και τα μαυροβουνιακά, αν θεωρηθούν ξεχωριστή γλώσσα από τα σέρβικα), είναι διάλεκτοι που προήλθαν από την ίδια γλώσσα. Έτσι, αν κάποιος γνωρίζει οποιαδήποτε από αυτές τις 3/4 γλώσσες, μπορεί να συνεννοηθεί άνετα με ανθρώπους από τη Σερβία, την Κροατία, το Μαυροβούνιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.[14] Επίσης, είναι δυνατή η συνεννόηση με ανθρώπους από τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σλοβενία.[14]

Πέρα από τη στοκαβική διάλεκτο, στην οποία βασίζεται η κροατική γλώσσα, υπάρχουν άλλες δύο διαλέκτοι που ομιλούνται επί κροατικού εδάφους, η Τσακαβιανή διάλεκτος και η Καϊκαβιανή διάλεκτος. Αυτοί οι διάλεκτοι, όπως και τα τέσσερα εθνικά πρότυπα, συχνά συνοψίζονται υπό τον όρο "Σερβοκροατική γλώσσα", ο οποίος παραμένει αμφιλεγόμενος στους μητρικούς ομιλητές της γλώσσας.[15] Γι'αυτό εναλλακτικοί όροι όπως οι "Βοσνιακή-Κροατική-Μαυροβουνιακή-Σερβική γλώσσα" χρησιμοποιούνται μερικές φορές, ειδικά σε διπλωματικούς κύκλους.

Ιστορία
Σύγχρονη γλώσσα και τυποποίηση

Από την ύστερη μεσαιωνική περίοδο μέχρι τον 17ο αιώνα η πλειοψηφία της ημιαυτόνομης Κροατίας κυβερνούταν από δύο εγχώριες δυναστείες πριγκίπων (μπάνοβι), τις δυναστείες Ζρίνσκι και Φρανκοπάν, οι οποίες συνδέονταν μεταξύ τους με γάμους μελών των δύο οικογενειών.[16] Κατά τον 17ο αιώνα, οι δύο δυναστείες προσπάθησαν να ενώσουν την Κροατία τόσο πολιτιστικά όσο και γλωσσικά, γράφοντας σε μια γλώσσα που αναμίγνυε τα χαρακτηριστικά των τριών κυριότερων διαλέκτων (τσακαβιανή, καϊκαβιανή και στοκαβιανή), ονομάζοντας την "Κροατική", "Δαλματική" ή "Σλαβονική".[17] Σήμερα αυτή η μορφή της κροατικής χρησιμοποιείται σε μέρη της Ιστρίας, η οποία έγινε σταυροδρόμι διάφορων μίξεων της Τσακαβιανής με Εκαβιανές/Ιγιεκαβιανές/Ικαβιανές διαλέκτους.[18]

Η πιο τυποποιημένη μορφή (Καϊκαβιανή-Ικαβιανή) έγινε η καλλιεργημένη γλώσσα της διοίκησης και των διανοούμενων από την χερσόνησο της Ιστρίας κατά μήκος της κροατικής ακτής, κατά μήκος της κεντρικής Κροατίας μέχρι τις βόρειες πεδιάδες του Δραύου και του Μούρα. Αυτό το πολιτιστικό απόγειο του ιδιώματους του 17ου αιώνα εκπροσωπείται από τις εκδόσεις των γραπτών "Adrianskoga mora sirena" ("Σειρήνα της Αδριατικής θάλασσας") από τον Πέταρ Ζρίνσκι και του "Putni tovaruš" ("Ταξιδευόμενος συνοδός") από την Καταρίνα Ζρίνσκα.[19][20]

Ωστόσο, η πρώτη γλωσσική αναγέννηση στην Κροατία σταμάτησε από την πολιτική εκτέλεση των Πέταρ Ζρίνσκι και Φραν Κρστο Φρανκοπάν από τον Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Λεοπόλδο Α΄ στην Βιέννη το 1671.[21] Επομένως, η κροατική ελίτ του 18ου αιώνα σταδιακά εγκατέλειψε το συνδυασμένο κροατικό πρότυπο.[22]
Ιλλυρική περίοδος

Κύριο λήμμα: Ιλλυρικό κίνημα

Το ιλλυρικό κίνημα ήταν ένα παννοτιοσλαβικό πολιτικό και πολιτιστικό κίνημα στην Κροατία που ως στόχο είχε να τυποποιήσει τις διάφορες τοπικές διαλέκτους της Κροατίας που διέφεραν τόσο στην ορθογραφία όσο και στην λογοτεχνική μορφή, με τελικό στόχο την ενοποίηση όλων των διαλέκτων σε μια ενιαία νοτιοσλαβική λογοτεχνική γλώσσα. Ειδικότερα, στην κροατική επικράτεια ομιλούνταν τρεις κύριες διαλεκτικές ομάδες και για πάνω από τέσσερις αιώνες ομιλούνταν διάφορες λογοτεχνικές γλώσσες. Ο επικεφαλής του Ιλλυρικού κινήματος Λιούντεβιτ Γκάι τυποποίησε το λατινικό αλφάβητο το 1830-1850 και εργάστηκε για την δημιουργία μιας τυποποιημένης ορθογραφίας. Αν και ο Γκάι ζούσε στο Ζάγκρεμπ, στο οποίο ομιλούταν η καϊκαβιανή διάλεκτος, ο Γκάι υποστήριξε την χρήση της δημοφιλέστερης νεοστοκαβιανής διαλέκτου, μια εκδοχή της στοκαβιανής διαλέκτου η οποία τελικά έγινε η κυρίαρχη διαλεκτική βάση της κροατικής και σέρβικης λογοτεχνικής γλώσσας από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.[23] Υποστηριζόμενη από διάφορους Νότιους Σλάβους προτείνοντες, η νεοστοκαβιανή διάλεκτος υιοθετήθηκε μετά από αυστριακή πρωτοβουλία στην Λογοτεχνική Συμφωνία της Βιέννης το 1850,[22] θέτοντας τα θεμέλια για την ενοποιημένη σερβοκροατική λογοτεχνική γλώσσα. Η ομοιόμορφη νεοστοκαβιανή διάλεκτος έγινε δημοφιλής στην κροατική ελίτ.[22]

Στην δεκαετία του 1860, η φιλολογική σχολή του Ζάγκρεμπ κυριαρχούσε στην Κροατική πολιτιστική ζωή, βασισμένη στις γλωσσικές και ιδεολογικές αντιλήψεις που προωθούσαν τα μέλη του ιλλυρικού κινήματος.[24] Ενώ υπερτερούσε των αντίπαλων φιλολογικών σχολών της Ριέκας και του Ζάνταρ, η επιρροή της ελαττώθηκε με την άνοδο των Κροατών Βουκοβιανών στα τέλη του 19ου αιώνα.[25]
Πλάκα της Μπάσκα, η αρχαιότερη αναφορά της Κροατικής γλώσσας που έχει βρεθεί έως τώρα, και ανάγεται γύρω στο 1100.
Κροατικό κείμενο του 1200.
Δημογραφικά

Αριθμοί ομιλητών ανά χώρα:

Κροατία Κροατία: 4.200.000
Flag of Bosnia and Herzegovina.svg Βοσνία και Ερζεγοβίνη: 670.000
Flag of Australia.svg Αυστραλία: 100.000
Flag of Serbia.svg Σερβία: 78.000
Μαυροβούνιο Μαυροβούνιο: 10.000

Αλφάβητο

• (a)

• 

  (be)

• 

  (ce)

• 

  (če)

• 

  (će)

• 

  (de)

• 

  (dže)

• 

  (đe)

• 

  (e)

• 

  (ef)

• 

  (ge)

• 

  (ha)

• 

  (i)

• 

  (je)

• 

  (ka)

• 

  (el)

• 

  (elj)

• 

  (em)

• 

  (en)

• 

  (enj)

• 

  (o)

• 

  (pe)

• 

  (er)

• 

  (es)

• 

  (eš)

• 

  (te)

• 

  (u)

• 

  (ve)

• 

  (ze)

• 

  (že)

Παραπομπές

«Language and alphabet Article 13». Constitution of Montenegro. WIPO. 19 Οκτωβρίου 2007. "Serbian, Bosnian, Albanian and Croatian shall also be in the official use."
Slovenskej Republiky, Národná Rada (1999). «Zákon 184/1999 Z. z. o používaní jazykov národnostných menšín» (στα Slovak). Zbierka zákonov. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2016.CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
«Národnostní menšiny v České republice a jejich jazyky» [National Minorities in Czech Republic and Their Language] (PDF) (στα Czech). Government of Czech Republic. σελ. 2. "Podle čl. 3 odst. 2 Statutu Rady je jejich počet 12 a jsou uživateli těchto menšinových jazyků: [...], srbština a ukrajinština"CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
«2011. évi CLXXIX. törvény a nemzetiségek jogairól» [Act CLXXIX/2011 on the Rights of Nationalities] (στα Hungarian). Government of Hungary. "22. § (1) E törvény értelmében nemzetiségek által használt nyelvnek számít [...] a horvát"CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
«Legge 15 Dicembre 1999, n. 482 "Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche" pubblicata nella Gazzetta Ufficiale n. 297 del 20 dicembre 1999». Italian Parliament. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2014.
David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), pg. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), pg. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."
Václav Blažek, "On the Internal Classification of Indo-European Languages: Survey" retrieved 20 Oct 2010, pp. 15–16.
Šipka, Danko (2019). Lexical layers of identity: words, meaning, and culture in the Slavic languages. New York: Cambridge University Press. σελ. 206. doi:10.1017/9781108685795. ISBN 978-953-313-086-6. LCCN 2018048005. OCLC 1061308790. "Serbo-Croatian, which features four ethnic variants: Serbian, Croatian, Bosnian, and Montenegrin"
E.C. Hawkesworth, "Serbian-Croatian-Bosnian Linguistic Complex", in the Encyclopedia of Language and Linguistics, 2nd edition, 2006.
Bičanić και άλλοι (2013:55)
Bičanić και άλλοι (2013:84)
«Croatia: Themes, Authors, Books». Yale University Library Slavic and East European Collection. 16 Νοεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2010.
Golubović, Jelena; Gooskens, Charlotte (2015-11-01). «Mutual intelligibility between West and South Slavic languages» (στα αγγλικά). Russian Linguistics 39 (3): 351–373. doi:10.1007/s11185-015-9150-9. ISSN 1572-8714.
Radio Free Europe – Serbian, Croatian, Bosnian, Or Montenegrin? Or Just 'Our Language'? Živko Bjelanović: Similar, But Different, Feb 21, 2009, accessed Oct 8, 2010
Gazi, Stephen (1973). A History of Croatia. New York: Philosophical library. ISBN 978-0-8022-2108-7.
Van Antwerp Fine, John (2006). When Ethnicity did not Matter in the Balkans. Michigan, USA: University of Michigan Press. σελίδες 377–379. ISBN 978-0-472-11414-6.
Kalsbeek, Janneke (1998). «The Čakavian dialect of Orbanići near Žminj in Istria». Studies in Slavic and General Linguistics 25.
Ivana, Sabljak. «Dva brata i jedna Sirena» [Two Sisters and One Siren]. Matica hrvatska (στα Croatian). Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2012.CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
«Matica Hrvatska – Putni tovaruš – izvornik (I.)». Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2012.
Tanner, Marcus (1997). Croatia: a Nation Forged in WarFree registration required. New Haven, USA: Yale University Press. σελ. 50. ISBN 978-0-300-06933-4.
Malić, Dragica (1997). Razvoj hrvatskog književnog jezika. ISBN 978-953-0-40010-8.[Χρειάζεται σελίδα]
Uzelac, Gordana (2006). The development of the Croatian nation: an historical and sociological analysis. New York: Edwin Mellen Press. σελ. 75. ISBN 978-0-7734-5791-1.
Bičanić και άλλοι 2013, σελ. 77.

Bičanić και άλλοι 2013, σελ. 78.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ιδιαίτερες φράσεις στα Κροατικά
Croatian Language corpus

Επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Αγγλικά Βουλγαρικά Γαλλικά Γερμανικά Δανικά Ελληνικά Εσθονικά Ιρλανδικά Ισπανικά Ιταλικά Κροατικά Λετονικά Λιθουανικά Μαλτεζικά Ολλανδικά Ουγγρικά Πολωνικά Πορτογαλικά Ρουμανικά Σλοβακικά Σλοβενικά Σουηδικά Τσεχικά Φινλανδικά

Σλαβικές γλώσσες
Ιστορία

Βαλτοσλαβικές γλώσσες Παλαιοσλαβική Γλαγολιτικό αλφάβητο Παλαιά εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα Εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα

Ανατολικές σλαβικές
Ρωσικά Ουκρανικά Λευκορωσικά Ρουθενιανά
Δυτικές σλαβικές
Τσεχικά Σλοβακικά Πολωνικά Σορβικά (Άνω Σορβικά Κάτω Σορβικά) Πομερανικά Κασουβικά Σιλεσικά Πολαβικά
Νότιες σλαβικές
Σερβοκροατικά (Βοσνιακά Μαυροβουνιακά Σερβικά Κροατικά) Βουλγαρικά Σλαβομακεδονικά Σλοβενικά
Λιγότερο διαδεδομένες σλαβικές γλώσσες
Βουλγαρική του Μπανάτ Πομακικά Ρουθηνικά Σλαβομολιζανικά Σλαβικές διάλεκτοι της ελληνικής Μακεδονίας Τορλακικά
Κατασκευασμένες σλαβικές γλώσσες
Πανσλαβική (Διασλαβική γλώσσα Σλόβιο)
Σύνδεσμοι σε καταλόγους καθιερωμένων όρων

WorldCat LCCN: sh00003107 GND: 4033245-7 BNF: cb13573183d (data) BNE: XX540078