Η γραφή της σύγχρονης ιαπωνικής γλώσσας αποτελείται από τρεις διαφορετικούς τρόπους γραφής οι οποίοι χρησιμοποιούνται σε καθημερινά κείμενα και εξυπηρετούν διαφορετικές ανάγκες.
Αποτελείται από τα κάντζι, που προέρχονται από την κινεζική γραφή και ως λογογράμματα συνήθως σχηματίζουν τον κορμό των λέξεων, τη συλλαβική γραφή χιραγκάνα, που χρησιμοποιείται συνήθως για γραμματικές φόρμες και τη γραφή κατακάνα για τις ξένες λέξεις. Τα ρομάτζι, (λατινικό αλφάβητο), αν και επίσημα δεν είναι μέρος της ιαπωνικής γλώσσας, χρησιμοποιούνται αρκετά κυρίως στο χώρο του εμπορίου και της τεχνολογίας.
Τρόπος γραφής
Πριν το 1945 τα ιαπωνικά γραφόταν και οριζόντια κυρίως προς τα αριστερά. Εδώ μια διαφήμιση από το 1938. Πάνω είναι το όνομα του προϊόντος από τα δεξιά προς τα αριστερά ンミタィヴ研理 (ν μι τα βι κεν ρι), στο μπουκαλάκι το ίδιο όνομα τα αριστερά προς τα δεξιά 理研ヴィタミン (ρι κεν βι τα μι ν).
Στα ιαπωνικά οι λέξεις τοποθετούνται συνήθως χωρίς κενά και στο τέλος μιας γραμμής ή μιας στήλης χωρίζονται χωρίς παύλα (όχι ακριβώς πριν από σημείο στίξης). Τα στοιχεία γράφονται σε ιδεατά τετράγωνα. Ενώ για παράδειγμα στα ελληνικά το "ι" είναι πολύ μικρότερο από το "μ", στην ιαπωνική γραφή κάθε χαρακτήρας καταλαμβάνει τον ίδιο χώρο ενώ γύρω από μικρότερους χαρακτήρες μένει περισσότερος χώρος ελεύθερος.
Στην παραδοσιακή ιαπωνική οι χαρακτήρες γράφονται από πάνω προς τα κάτω, όπως και στα κλασσικά κινέζικα, ενώ οι στήλες τοποθετούνται από τα δεξιά προς τα αριστερά. Αυτός ο προσανατολισμός χρησιμοποιείται σήμερα στα λογοτεχνικά κείμενα και στα μάνγκα. Έτσι τα ιαπωνικά βιβλία έχουν το εξώφυλλό τους στη για μας "λάθος" πλευρά. Σε τεχνικά κείμενα και κείμενα που περιλαμβάνουν πολλά ρομάτζι ο προσανατολισμός ακολουθεί το δυτικό τρόπο, σε οριζόντιες γραμμές από τα αριστερά προς τα δεξιά. Το ίδιο ισχύει και για τα κάθετα σήματα.
Στις εφημερίδες απαντώνται και οι δύο προσανατολισμοί, ανάλογα με το άρθρο.
Τρόποι γραφής
Κάντζι
Γιαμάντα Ταρό - Ιαπωνικό όνομα σε κάντζι
Κάντζι (漢字) σημαίνει σύμβολο Χαν, όπου το Χαν είναι ένα συνώνυμο για την Κίνα ή τους Κινέζους.
Τα αρχαία ιαπωνικά και τα αρχαία κινέζικα ήταν τελείως διαφορετικές γλώσσες. Ούτε στη γραμματική, ούτε σε μεμονωμένες λέξεις αλλά και ούτε στα φωνήματα υπάρχει συγγένεια.
Η γραφή έφτασε με τη μορφή των κινεζικών στοιχείων τον 6ο αιώνα μέσω της Κορέας. Αρχικά τα ιαπωνικά γράφονταν σε καθαρά κινεζικά, στα λεγόμενα κάνμπουν, μια μορφή γραφής η οποία χρησιμοποιήθηκε με διάφορους τρόπους, από τον 9ο αιώνα στην λογοτεχνία σέτσουβα, μέχρι και το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου για επίσημα έγγραφα.
Τα κάντζι φέρουν, αντίθετα από τα κάνα, ξεχωριστό νόημα και μπορούν να χαρακτηριστούν ως λογογράμματα τα οποία διακρίνονται σε τρεις ομάδες: Εικονογράμματα, ιδεογράμματα και φωνογράμματα. Πολλά κάντζι αποτελούνται από (συνήθως δύο) μικρότερους συστατικούς χαρακτήρες. Από αυτούς τους χαρακτήρες, εκείνοι που αποδίδουν τη βασική σημασία του κάθε κάντζι ονομάζονται ριζικοί μπούσ'ου. Ο άλλος χαρακτήρας στα κάντζι με δύο συστατικά σηματοδοτεί την αρχική κινεζική προφορά η οποία κατά κανόνα είναι διαφορετική από την ή τις ιαπωνικές προφορές. Ο αριθμός των κάντζι που αναπτύχθηκαν στην Ιαπωνία είναι σχετικά μικρός και ονομάζονται κόκουτζι (国字), όπως για παράδειγμα 働 (ντόου, εργασία), 辻 (τσούτζι, δρόμος) και 峠 (τόουγκε, πέρασμα).
Πολλά κάντζι έχουν δύο η περισσότερες αναγνώσεις, οι οποίες μπορούν να ομαδοποιηθούν σε δύο κατηγορίες:
Η ανάγνωση ον (音読み, όνγιομι, κυριολεκτικά ηχητική ανάγνωση), η οποία ονομάζεται και σινο-ιαπωνική ανάγνωση, έχει τρεις υποκατηγορίες, ανάλογα με την εποχή που υιοθετήθηκε. Προήλθε από την κινεζική γλώσσα και γι' αυτό ονομάζεται συχνά κινεζική ανάγνωση. Είναι η αρχική κινεζική προφορά του συμβόλου προσαρμοσμένη στο ιαπωνικό σύστημα φωνημάτων. Χρησιμοποιείται κυρίως όταν ένας χαρακτήρας τοποθετείται μαζί με άλλα κάντζι για να αποδώσουν μια σύνθετη λέξη. Τα όνγιομι αποδίδονται στα λεξικά κυρίως με γραφή κατακάνα.
Η ανάγνωση κουν (訓読み, κούνγιομι, κυριολεκτικά σημασιολογική ανάγνωση) ονομάζεται και καθαρή ιαπωνική ανάγνωση. Σε μια τέτοια ανάγνωση πρόκειται κατά κανόνα για μια αρχαία ιαπωνική λέξη (δηλαδή για μία που δεν προήλθε από τα κινεζικά), για την οποία το σύμβολο υιοθετήθηκε μόνο για τη σημασία του αλλά όχι για τον ήχο του. Αυτή η ανάγνωση χρησιμοποιείται κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικά) όταν από μόνο του ένα κάντζι σχηματίζει μια ολόκληρη λέξη. Τα κούνγιομι αναπαρίστανται κυρίως με τη χρήση της γραφής χιραγκάνα.
Σχεδόν όλα τα κάντζι (με την εξαίρεση μερικών κόκουτζι) έχουν μια ή περισσότερες αναγνώνεις ον, αλλά δεν έχουν όλα ανάγωνση κουν. Η πολλαπλές δυνατές αναγνώσεις ενός μοναδικού στοιχείου προήλθαν γιατί πολλά στοιχεία εισήχθησαν πολλές φορές σε διαφορετικές περιόδους από διάφορες περιοχές της Κίνας, οπότε εισήχθησαν και οι διαφορετικές προφορές των συμβόλων στις διάφορες Κινεζική γλώσσα. Το ποια ανάγνωση θα εφαρμοστεί εξαρτάται από τον συνδυασμό των κάντζι στον οποίο εμφανίζεται ο χαρακτήρας.
Σύμφωνα με τους ιαπωνικούς θρύλους ο Κινέζος λόγιος Βάνι (王仁, στα κορεατικά Ουάνγκ-Ιν, στα κινέζικα Ουάνγκ-Ρεν) έφερε τους κινεζικούς χαρακτήρες γραφής στην Ιαπωνία. Ο Βάνι δρούσε στο Πέκτσε, ένα από τα κορεατικά βασίλεια, όταν προσκλήθηκε στην Ιαπωνία από την αυλή του βασιλείου των Γιαμάτο για διδάξει τον κομφουκιανισμό και έφερε μαζί του τα κινεζικά βιβλία Ανάλεκτα του Κομφούκιου και το Κλασσικό των χιλίων χαρακτήρων.[1] Αν και γίνεται αναφορά για το Βάνι στο Κοτζίκι και στο Νιχόν Σόκι, το αν υπήρξε πραγματικά δεν είναι σήμερα βέβαιο, καθώς η σήμερα γνωστή έκδοση του Κλασσικού των χιλίων χαρακτήρων δημιουργήθηκε αργότερα, την εποχή της βασιλείας του αυτοκράτορα Λιάνγκ Βου Ντι (502-[549]).
Μερικοί επιστήμονες θεωρούν πιθανό ήδη από τον 3ο αιώνα να είχαν φτάσει κινεζικά έργα στην Ιαπωνία. Βέβαιο είναι όμως πως το αργότερο τον 5ο αιώνα τα κάντζι εισήχθησαν σε πολλά κύματα από διάφορες περιοχές της Κίνας. Σήμερα ο κλασσικός τρόπος γραφής των κινεζικών κειμένων για την Ιαπωνία ονομάζεται κάνμπουν.
Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο αριθμός των "χαρακτήρων για καθημερινή χρήση" ορίστηκε από το υπουργείο παιδείας σε αρχικά 1.850 και το 1981 σε 1.945 (τοουγιόου ή τζοουγιόου κάντζι), τα οποία διδάσκονται και στα σχολεία. Υπηρεσιακά έγγραφα και πολλές εφημερίδες περιορίζονται σε αυτούς τους χαρακτήρες και χρησιμοποιούν κάνα για να αποδώσουν άλλες έννοιες. Επιπλέον υπάρχουν άλλα περίπου 580 λεγόμενα τζινμεϊγιόου κάντζι, τα οποία χρησιμοποιούνται επίσημα μόνο για τα ιαπωνικά μικρά ονόματα.
Τα κάντζι αντιστοιχούν στους παραδασιακούς κινεζικούς χαρακτήρες. Μερικά σύμβολα όμως απλοποιήθηκαν από τη μεταρρύθμιση Τοουγιόου με τρόπο παρόμοιο, αν και λιγότερο ριζικό, με αυτόν της απλοποίησης των απλοποιημένων κινεζικών στην κινεζική μεταρρύθμιση της γραφής του 1955.
Δεν είναι σπάνιο για μορφωμένους Ιάπωνες να γνωρίζουν (τουλάχιστον παθητικά) πάνω από 5.000 κάντζι, κάτι απαραίτητο για την ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων. Συνολικά υπάρχουν πάνω από 50.000 κάντζι, στην πλειοψηφία τους όμως δε χρησιμοποιούνται. Σε μερικά επαγγέλματα όπως το νομικό και το ιατρικό ή στη βουδιστική θεολογία προϋποτίθεται η επιπλέον γνώση μέχρι και 1.000 σχετικών με το πεδίο κάντζι. Σε αυτές τις περιπτώσεις όμως πρόκειται για τεχνική ορολογία.
Τα ιαπωνικά κείμενα που απευθύνονται σε ενήλικες μπορούν να διαβαστούν "διαγώνια" με μεγάλη ταχύτητα. Το ουσιώδες περιεχόμενο γράφεται με κάντζι, αλλά και σύνθετες έννοιες μπορούν να αποδοθούν επίσης με λίγα κάντζι. Έτσι μπορεί κανείς διαβάζοντας από κάντζι σε κάντζι, χωρίς να δίνει σημασία στα υπόλοιπα συστήματα χαρακτήρων, να συλλάβει το νόημα ενός κειμένου με μεγάλη ταχύτητα. Αντίστοιχα, από την περιεκτικότητα και τη δυσκολία των κάντζι ενός κειμένου μπορεί να καταλάβει κανείς για ποια ηλικιακή η μορφωτική ομάδα γράφτηκε.
Λόγω της ισχυρή κινεζικής επιρροής στην Κορέα, τα κάντζι (κορεατικά χάντσα) ήταν παραδοσιακά σε χρήση και στην Κορέα. Έπειτα από τη μεταρρύθμιση Κάμπο στα τέλη του 19ου αιώνα αντικαταστάθηκαν ευρέως (στη Βόρεια Κορέα πλήρως) από τα Χάνγκουλ.
Ο αριθμός των χρησιμοποιούμενων κάντζι διαρκώς μειώνεται, πιθανώς λόγω του ότι με τους σύγχρονους ηλεκτρονικούς επεξεργαστές κειμένου οι περισσότεροι νέοι Ιάπωνες μπορούν μεν να τα διαβάσουν αλλά δυσκολεύονται να τα γράψουν, ιδιαίτερα τα σπανιότερα κάντζι. Πλέον σε πολλά έντυπα μέσα, πάνω από τα πιο πολύπλοκα κάντζι γράφονται και τα αντίστοιχα φουριγκάνα κάνα.
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Κινεζικοί χαρακτήρες γραφής
Κάνα
Οι αυλικοί ποιητές του 7ου και του 8ου αιώνα άρχισαν να χρησιμοποιούν τους κινεζικούς χαρακτήρες ανεξάρτητα από τη σημασία τους, ως φωνητικούς χαρακτήρες για να πετύχουν συγκεκριμένα αισθητικά αποτελέσματα στα ποιήματά τους. Με αυτό τον τρόπο σταδιακά αποκρυσταλλώθηκε η αντιστοιχία ενός ή δύο χαρακτήρων για κάθε πιθανή ιαπωνική συλλαβή. Αυτός ο τρόπος γραφής όμως (μαν'γιοουγκάνα) ήταν επίπονος, καθώς για τις συχνά πολυσύλλαβες ιαπωνικές λέξεις χρειαζόταν πολλοί πολύπλοκοι κινεζικοί χαρακτήρες.
Με αυτό τον τρόπο από τα κάντζι προέκυψαν τα λεγόμενα κάνα, συλλαβικά αλφάβητα όπου οι απλοποιημένοι χαρακτήρες δε φέρουν πλέον νόημα, αλλά αποδίδουν φωνήματα και συνδυασμούς φωνημάτων. Η διαίρεση των ιαπωνικών συλλαβών σε χρονικές μονάδες (μοίρες) φαίνεται στη γραφή από το ότι δίπλα από συλλαβή με ένα φωνήεν ή ένα σύμφωνο με ακολοθούμενο φωνήεν, το δεύτερο μέρος ενός μακρού φωνήεντος ή διφθόγγου, το τελικό φώνημα ν αποδίδεται από ένα ξεχωριστό κάνα.
Αναλόγως του τρόπου δημιουργίας και του τρόπου γραφής, τα κάνα διακρίνονται σε χιραγκάνα και κατακάνα.
Χιραγκάνα
Η εξέλιξη των χιραγκάνα από τα μαν'γιοουγκάνα
Ο χαρακτήρας χιραγκάνα για τη συλλαβή μου
Κύριο λήμμα: Χιραγκάνα
Τα χιραγκάνα (ひらがな ή 平仮名) αναπτύχθηκαν τον 9ο αιώνα και αρχικά χρησιμοποιήθηκαν κυρίως από γυναίκες της αριστοκρατίας, καθώς για τις γυναίκες θεωρούνταν άπρεπη τόσο η μελέτη της κινεζικής γλώσσα όσο και η εκμάθηση των κάντζι. Τα χιραγκάνα είναι λειασμένες πλάγιες μορφές των μαν'γιοουγκάνα και έτσι φαίνονται να είναι απλοί και στρογγυλεμένοι χαρακτήρες. Με την πάροδο των ετών για κάθε πιθανή ιαπωνική συλλαβή επικράτησε ένας μοναδικός χαρακτήρας. Αυτοί οι χαρακτήρες ταξινομήθηκαν σε εάν αλφάβητο το οποίο διαμορφώθηκε συστηματικά έχοντας ως πρότυπο τη γραφή Σιντάμ των σανσκριτικών, της μοναδικής αλφαβητικής γραφής που λόγω του βουδισμού στην Ιαπωνία ήταν γνωστή σε ορισμένους λόγιους. Αυτό το αλφάβητο, ο πίνακας των 50 ήχων, χρησιμοποιείται ακόμη σήμερα στην Ιαπωνία για την αλφαβητική ταξινόμηση, για παράδειγμα στα λεξικά. Λέξεις γραμμένες σε κάντζι ή κατακάνα ταξινομούνται σύμφωνα με τη μεταγραφή τους σε χιραγκάνα.
Τα παιδιά στην Ιαπωνία μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν πρώτα με χιραγκάνα, πριν αρχίσουν την εκμάθηση των κάντζι (για παράδειγμα η λέξη χιραγκάνα γραμμένη σε χαρακτήρες χιρακγκάνα είναι ひらがな και σε χαρακτήρες καντζι ειναι 平仮名). Σε κείμενα για ενήλικες τα χιραγκάνα χρησιμοποιούνται κυρίως για προθέματα και επιθέματα, για γραμματικά μόρια (οκουριγκάνα) και για αυτές τις ιαπωνικές λέξεις για τις οποίες δεν υπάρχουν κάντζι ή το κάντζι είναι τόσο σπάνιο που δε χρησιμοποιείται. Επίσης στην ιδιωτική αλληλογραφία χρησιμοποιούνται πολλά χιραγκάνα καθώς θεωρείται αγενής η απόπειρα εντυπωσιασμού του παραλήπτη με τη μόρφωση του αποστολέα.
Όταν χρησιμοποιούνται τα λιγότερο γνωστά ή μη ακόμη εκμαθέντα κάντζι (όπως στα σχολικά βιβλία), η σωστή προφορά δίδεται με τη μορφή μικρών χιραγκάνα πάνω (στην κάθετη γραφή δίπλα δεξιά) από τον αντίστοιχο χαρακτήρα. Αυτά τα χιραγκάνα ονομάζονται φουριγκάνα (ふりがな).
Ο χαρακτήρας κατακάνα για τη συλλαβή μου
Κύριο λήμμα: Κατακάνα
Τα Κατακάνα (カタカナ ή 片仮名) αναπτύχθηκαν από βουδιστές μοναχούς, κυρίως της σέκτας Σίνγκον, αρχικά ως βοηθήματα για την ανάγνωση κινεζικών θρησκευτικών κειμένων αλλά και ως ένα είδος στενογραφίας για την τήρηση σημειώσεων σε θρησκευτικές διαλέξεις. Συνήθως ήταν κατασκευασμένα από τμήματα πολύπλοκων κάντζι και διακρίνονται ως ιδιαιτέρως απλά και γωνιώδη. Λόγω της φουτουριστικής τους όψης χρησιμοποιούνται μερικές φορές έξω από την Ιαπωνία για εφέ σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας (όπως οι πρασινωπές στήλες γραμμάτων στις ταινίες της τριλογίας Μάτριξ).
Σήμερα τα κατακάνα χρησιμοποιούνται κυρίως για έμφαση, αντίστοιχα με τα πλάγια γράμματα στα ελληνικά. Σε διαφημίσεις, μάνγκα και επιγραφές καταναλωτικών αγαθών χρησιμοποιούνται πολλά κατακάνα.
Χρησιμοποιούνται επίσης και για γλωσσικά δάνεια και ονόματα άλλων γλωσσών για τα οποία δεν υπάρχουν κινεζικοί χαρακτήρες. Επίσης ονόματα καλλιτεχνών και τοπωνύμια από τα κορεατικά και τα κινεζικά γράφονται τα τελευταία χρόνια με κατακάνα, ώστε να αποδίδεται η γνήσια προφορά. Για πρόσωπα που είναι σημαντικά στο γραπτό λόγο και στην πολιτική ζωή και την ιστορία παραμένει η χρήση των κινεζικών χαρακτήρων (κάντζι), για παράδειγμα ο Μάο Τσετούνγκ χαρακτηρίζεται στην Ιαπωνία ως "Μόου Τακουτόου", σε συμφωνία με την ιαπωνική εκφορά του κάντζι του ονόματός του.
Αντίθετα, όταν χρησιμοποιούνται τα κατακάνα, η ξένη λέξη δεν γράφεται σύμφωνα με την αρχική ορθογραφία αλλά αποκλειστικά σύμφωνα με την προφορά, έτσι ώστε για παράδειγμα από το Toys "R" Us είναι σε κατακάνα トイザラス (το-ι-ζα-ρα-σου).
Επίσης τα επιστημονικά ονόματα ζώων και φυτών γράφονται με κατακάνα, αν και τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση επιστροφής στη γραφή κάντζι. Τα κατακάνα χρησιμοποιούνται στη γραμματική για την ανάγνωση ον των κάντζι.
Δείτε επίσης: Γκαϊράιγκο (ιαπωνική μεταγραφή)
Ρομάτζι
Τα ρομάτζι (ローマ字, ρωμαϊκοί/λατινικοί χαρακτήρες) είναι το λατινικό αλφάβητο.
Οι λατινικοί χαρακτήρες εισήχθησαν κυρίως από Πορτογάλους Ισουήτες στην Ιαπωνία, οι οποίοι πήγαν στην Ιαπωνία για να διαδώσουν τον χριστιανισμό πολύ σύντομα μετά το πρώτο ταξίδι Ευρωπαίων στη χώρα το 1544. Το 1590 έφτασε το πρώτο πιεστήριο από την Πορτογαλία και, μαζί με πιεστήρια που εισήχθησαν τα επόμενα χρόνια, χρησιμοποιήθηκε για την έκδοση των κρισιτάνμπαν (έντυπα των χριστιανών), τα οποία ήταν γραμμένα στα Λατινικά, στα πορτογαλικά ή σε λατινισμένα ιαπωνικά.
Λόγω του πολιτικού κλίματος (πολιτική σακόκου, όπου κανείς ξένος δεν έμπαινε και κανένας Ιάπωνας δεν έβγαινε από την χώρα, με τιμωρία το θάνατο) τα ρομάτζι εξαφανίστηκαν σχεδόν ολοσχερώς και κέρδισαν σε σημασία μόνο μετά το άνοιγμα της χώρας το 1853 ως το 1867 (μπακουμάτσου). Ο Αμερικάνος γιατρός και ιεραπόστολος και διδάκτωρ Τζέιμς Κέρτις Χέμπορν συνέταξε το 1867 το πρώτο Ιαπωνο-Αγγλικό λεξικό, το βα έιγκο ριν σ'ούσεϊ (和英語林集成), και ανέπτυξε για αυτό το σκοπό ένα σύστημα μεταγραφής στα λατινικά, γνωστό ως σύστημα Χέπμπορν.
Σήμερα τα ρομάτζι χρησιμοποιούνται στο μάρκετινγκ καθώς υποτίθεται πως τα ιαπωνικά που γράφονται σε ρομάντζι μοιάζουν ιδιαίτερα μοντέρνα και διεθνή. Επίσης χρησιμοποιούνται στη μεταγραφή ιαπωνικών πινακίδων ώστε να διευκολύνονται οι ξένοι. Όλοι οι μαθητές στην Ιαπωνία μαθαίνουν Αγγλικά και συνεπώς και ρομάτζι. Υπάρχουν τρία αναγνωρισμένα συστήματα μεταγραφής από τις ιαπωνικές γραφές στα ρομάτζι: Εκτός του συστήματος Χέπμπορν υπάρχει το σύστημα Νιχόν και το σύστημα Κούνρεϊ. Το σύστημα Νιχόν είναι μια παραλλαγή του συστήματος Χέμπορν και πρωτοτυποποιημένο κατά ISO 3602 Strict. Το σύστημα Κούνρεϊ είναι πάλι μια παραλλαγή του συστήματος Νιππόν και Strict πρωτοτυποποιημένο κατά ISO 3602. Παράλληλα υπάρχουν και άλλα συστήματα μεταγραφής με μικρή σημασία, όπως το JSL, αλλά καθώς προέρχονται κατά κανόνα από κάποιο αναγνωρισμένο σύστημα, είναι εύκολο να διαβαστούν.
| Χέπμπορν | ISO 3602 | JSL | wāpuro | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Γνήσιο | παραλλαγμένο | Strict: Nihon | Kunrei | |||
| -a + a | ā | â | ā | â | aa | aa |
| -i + i | ī | î (ii) | ī | î | ii | ii |
| -u + u | ū | û | ū | û | uu | uu |
| -e + i (ιαπ.) | ei | ei | ei | ei | ei | ei |
| -e + i (σινο-ιαπ.) | ē | ê | ē | ê | ei | ei |
| -e + e | ē | ê | ē | ê | ee | ee |
| -o + u | ō | ô | ō | ô | ou/oo | ou |
| -o + o | ō | ô | ō | ô | oo | oo |
| Σύμβολο έκτασης ー | ¯ | ^ | ¯ | ^ | διπλασιασμός φωνήεντος | - |
| さ, サ | sa | sa | sa | sa | sa | sa |
| ざ, ザ | za | za | za | za | za | za |
| し, シ | shi | shi | si | si | si | shi, si |
| ち, チ | chi | chi | ti | ti | ti | chi, ti |
| ず, ズ | zu | zu | zu | zu | zu | zu |
| つ, ツ | tsu | tsu | tu | tu | tu | tsu, tu |
| ふ, フ | fu | fu | hu | hu | hu | fu, hu |
| づ, ヅ | zu | zu | du | zu | du | du |
| じ, ジ | ji | ji | zi | zi | zi | ji, zi |
| ぢ, ヂ | ji | ji | di | zi | di | di |
| ら, ラ | ra | ra | ra | ra | ra | ra |
| わ, ワ | wa | wa | wa | wa | wa | wa |
| を, ヲ | o | o | wo | o/wo | wo | wo |
| や, ヤ | ya | ya | ya | ya | ya | ya |
| ん, ン πριν τα m*, b*, p* | m | n | n | n | n̄ | n |
| ん, ン πριν τα a, i, u, e, o, y*, n* | n’ | n | n’ | n' | n' | nn, n' |
| Σοκουόν (っ, ッ) | Διπλασιασμός (πρώτου) συμφώνου, αλλά cch → tch | Διπλασιασμός (πρώτου) συμφώνου | ||||
| φθόγγος は | wa | wa | ha | wa | wa | ha |
| φθόγγος へ | e | e | he | e | e | he |
| ουσιαστικό μεγάλο | όχι | όχι | μπορεί | μπορεί | όχι | μπορεί |
| Τονισμός | όχι | όχι | όχι | όχι | ´, `, ^ | όχι |
Τα ρομάτζι έχουν γίνει για τους Ιάπωνες η μέθοδος πληκτρολόγησης στους υπολογιστές καθώς σχεδόν όλοι οι υπολογιστές της Ιαπωνίας έχουν αγγλικά πληκτρολόγια. Έτσι για να γράψει κανείς ιαπωνικά σε έναν ιαπωνικό υπολογιστή, πληκτρολογεί τις συλλαβές σε ρομάντζι οι οποίες εμφανίζονται στην οθόνη ως κάντζι. Αυτή η ρομανοποίηση χαρακτηρίζεται ως βάπουρο ρομάτζι (από το word processor) και γίνονται αποδεκτά και τα τρία αναγνωρισμένα συστήματα (Χέπμπορν, Νιχόν και Κούνρεϊ). Ιδιαιτερότητες του συστήματος αυτού είναι πως τα μακρά φωνήεντα εισάγονται σύμφωνα με τον τρόπο γραφής κάνα με δύο χαρακτήρες φωνήεντος και τα μικρότερα κάνα με την πρόθεση ενός x.
Όταν έχουν εισαχθεί αρκετές συλλαβές ο υπολογιστής προσφέρει μια λίστα με πιθανά κάντζι ή συνδυασμούς κάντζι, από όπου μπορεί κανείς να επιλέξει και τότε οι συλλαβές αντικαθίστανται από την επιλεγμένη έννοια.
Πίνακας 50 ήχων
Η αλφαβητική ταξινόμηση των συλλαβών που χρησιμοποιείται σε τηλεφωνικούς καταλόγους ή λεξικά, ακολουθεί τη σειρά ενός πίνακα που στα ιαπωνικά ονομάζεται γκοτζούουον (五十音, πίνακας των 50 ήχων) και ακολουθεί την ταξινόμηση των ήχων στα σανσκριτικά και στη γραφή Βράχμι.
Τα βασικά κάνα (ευθείς ήχοι) τόσο στα χιραγκάνα όσο και στα κατακάνα δεν είναι 50 αλλά 46. Μέχρι το 1945 ήταν από 48. Καθώς το αρχικό βου- προφερόταν μόνο στη συλλαβή βα, οι χαρακτήρες για βι και βε (ゐ και ゑ ή ヰ και ヱ) καταργήθηκαν και αντικαταστάθηκαν από τα φωνήεντα ι και ε (い και え ή イ και エ). Μόνο το βο (を ή ヲ) έμεινε παρά το ότι προφέρεται ως ο, αλλά μόνο για συγκεκριμένη γραμματική χρήση (ως μόριο στο αντικείμενο της αιτιατικής) και γράφεται πρακτικά μόνο ως χιραγκάνα (を), ενώ το κατακάνα βο (ヲ) έχει εξαφανιστεί εκτός των πινάκων κατακάνα. Όλες οι άλλες χρήσεις του βο αντικαταστάθηκαν από το ο.
Τα στοιχεία που δε χρησιμοποιούνται από το 1945 εμφανίζονται στον επόμενο πίνακα σε παρένθεση. Τα (w) σε παρένθεση δείχνουν πως παλιότερα προφερόταν ο ήχος αυτός.
| Σύμφωνο | Μεταγραφή (Χέμπορν) | Χιραγκάνα | Κατακάνα | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| – | a | i | u | e | o | あ | い | う | え | お | ア | イ | ウ | エ | オ | ||
| K | ka | ki | ku | ke | ko | か | き | く | け | こ | カ | キ | ク | ケ | コ | ||
| S | sa | shi | su | se | so | さ | し | す | せ | そ | サ | シ | ス | セ | ソ | ||
| T | ta | chi | tsu | te | to | た | ち | つ | て | と | タ | チ | ツ | テ | ト | ||
| N | na | ni | nu | ne | no | な | に | ぬ | ね | の | ナ | ニ | ヌ | ネ | ノ | ||
| H | ha | hi | fu | he | ho | は | ひ | ふ | へ | ほ | ハ | ヒ | フ | ヘ | ホ | ||
| M | ma | mi | mu | me | mo | ま | み | む | め | も | マ | ミ | ム | メ | モ | ||
| Y | ya | yu | yo | や | ゆ | よ | ヤ | ユ | ヨ | ||||||||
| R | ra | ri | ru | re | ro | ら | り | る | れ | ろ | ラ | リ | ル | レ | ロ | ||
| W | wa | (w)i | (w)e | (w)o | わ | (ゐ) | (ゑ) | を | ワ | (ヰ) | (ヱ) | ヲ | |||||
| Ń | n | ん | |||||||||||||||
Διακριτικά
Περίπου από το 1945 χρησιμοποιούνται συστημάτα δύο μικρά σημεία προφοράς και μικρότεροι χαρακτήρες φωνηέντων, οι οποίοι παλιότερα χρησιμοποιούνταν μόνο σε περιπτώσεις αμφιβολίας και κατά την κρίση του γραφέα. Στην αλφαβητική ταξινόμηση τοποθετούνται μαζί με τους αντίστοιχους χαρακτήρες που δεν προφέρονται.
Ιροχά-τζουν
Εκτός από τον πίνακα των 50 ήχων, στην ταξινόμηση χρησιμοποιείται μερικές φορές και το ιροχά-τζουν (いろは順). Είναι ένα "αλφάβητο" που προέρχεται από το 2ο μισό του 10ου αιώνα στη μορφή ενός τραγουδιού, στο οποίο κάθε πιθανή συλλαβή εμφανίζεται ακριβώς μια φορά (伊呂波歌 ιροχά-ουτά):
| Κατακάνα (χωρίς ντακουτέν) |
Κάντζι και κάνα |
Μετάφραση | ||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Τα κατατάνα δίνουν την τότε προφορά, στα σημερινά ιαπωνικά οι λέξεις ακουγονται κάπως διαφορετικά. Ο χαρακτήρας ν λείπει, καθώς εισήχθη πριν από σχετικά λίγο καιρό. Παλιότερα για ένα ν έγραφε κανείς μου, όπως και σε αυτό το ποίημα. Αλλά εδώ υπάρχουν και τα δύο σύμβολα που καταργήθηκαν μετά το 1945.
Το τραγούδι ειναι μια ελεύθερη ποιητική ιαπωνική μεταφορά του παρακάτω κινεζικού αποσπάσματος του κειμένου του βουδισμού μαχαγιάνα, με τίτλο Ντάιχατσουνεχανγκιόου (大般涅槃経; Σούτρα του Νιρβάνα): 諸行無常 / 是正滅法 / 生滅滅己 / 寂滅為楽 (Κινεζικά με ιαπωνική προφορά, όπως διαβάζονται συνήθως τα ιερά κείμενα στον ιαπωνικό Βουδισμό: Σ'όγκιοου μούτζοου / Ζέσ'οου μέπποου / Σ'οουμέτσου μέτσουι / Τζακουμέτσου ίρακου)
Μεταρρυθμίσεις
Στο πέρασμα των αιώνων η ιαπωνική γραφή εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο πολύπλοκα συστήματα γραφής του κόσμου. Πολλά κάντζι μπορούν να έχουν περισσότερες από πέντε διαφορετικές αναγνώσεις, σπανιότερα δε μέχρι σχεδόν δώδεκα διαφορετικές. Αντίστοιχα, μια προφερόμενη λέξη μπορεί να γραφεί τόσο με διάφορα κάντζι όσο και με διάφορες εκδοχές οκουριγκάνα (κάνα για τις καταλήξεις των λέξεων). Τέλος υπάρχουν λέξεις που συντίθενται συνδυάζοντας διάφορα κάντζι σαν ρέμπους. Για παράδειγμα η από τα πορτογαλικά υιοθετημένη λέξη ταμπάκο (τσιγάρο, καπνός) γράφεται με τα κάντζι καπνός και χορτάρι αλλά δεν προφέρεται με τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα κάντζι θα διαβάζονταν κανονικά. Αυτή η εξέλιξη κορυφώθηκε στην εποχή Μεϊτζί, όπου ήταν πολύ περισσότερο διαδεδομένο να προστίθενται φουριγκάνα στα κάντζι (μικρά κάνα δίπλα ή πάνω από τα κάντζι ως οδηγίες προφοράς) για να διατηρηθεί η γραφή αναγνώσιμη.
Από την εποχή Μεϊτζί έχει εξεταστεί πολλές φορές η πιθανότητα ριζικής μεταρρύθμισης της γραφής. Οι προτάσεις κυμαίνονται από έναν περιορισμό στις συλλαβικές γραφές (όπως για παράδειγμα στην κορεατική γραφή) με κατάργηση των κάντζι, μέχρι την ολοσχερή μετάβαση σε σύστημα με λατινικά γράμματα (όπως για παράδειγμα συνέβη στην τουρκική γλώσσα).
Αυτές οι απόπειρες απέτυχαν για διάφορους λόγους:
- Σε αντίθεση με την Τουρκία, όπου ο αναλφαβητισμός ήταν ο κανόνας μέχρι το τέλος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και όπου η λατινική γραφή ήταν η πρώτη γραφή για τους περισσότερους Τούρκους, στην Ιαπωνία εδώ και αιώνες ο λαός γνωρίζει γραφή και ανάγνωση (κατά το 19ο αιώνα η Ιαπωνία ήταν κατά περιόδους ή χώρα με το μικρότερο ποσοστό αναλφαβητισμού στον κόσμο).
- Η ιαπωνική γλώσσα έχει ασυνήθιστα πολλά ομώνυμα (κυρίως στις λέξεις που προέρχονται από τα κινεζικά) τα οποία δε θα διακρίνονταν πλέον σε λατινική γραφή ή σε κάνα. Η ιαπωνική γλώσσα είναι με λίγο περισσότερες από 100 συλλαβές σχετικά "φτωχή" σε ήχους, σε αντίθεση για παράδειγμα με τα κινεζικά που έχουν περίπου 400 συλλαβές. Γι' αυτό τα συμφραζόμενα είναι πολλές φορές σημαντικά για τον καθορισμό της σημασίας μιας λέξης. Σε συνομιλίες δεν είναι σπάνιο κάποιος να "ζωγραφίσει" με το δάχτυλο στην παλάμη το σωστό κάντζι, ώστε να μη δημιουργηθεί παρεξήγηση σε αμφιλεγόμενη λέξη.
- Οι μεγάλες βιβλιοθήκες και η πάνω από χιλιετής παράδοση στη γραφή θα ήταν προσβάσιμα μόνο σε λίγους λόγιους. Αυτά θα μπορούσαν όμως να μεταφερθούν σε ένα νέο σύστημα.
- Με τη γραφή μόνο με κάνα τα κείμενα θα ήταν μεγαλύτερα.
- Επίσης μερικές ιδιαιτερότητες της ιαπωνικής κουλτούρας θα χάντονταν. Έτσι για πολλά μικρά ονόματα υπάρχουν διάφοροι τρόποι γραφής από τους οποίους οι γονείς επιλέγουν με αισθητικά κριτήρια. Για παράδειγμα το ιαπωνικό όνομα Άκιρα γράφεται σε χιραγκάνα ως あきら, σε κατακάνα ως アキラ και σε κάντζι μεταξύ άλλων ως 明, 光, 旭, 玲, 日明, 彰, 晶, 彬, 明朗, 晄, 徴 ή 亜喜良. Αν και αυτό το όνομα είναι ακραίο παράδειγμα, τα περισσότερα ονόματα έχουν δύο ή τρεις διαφορετικούς τρόπους γραφής.
Το 1945 μειώθηκε ο αριθμός των καθημερινών κάντζι σε 1850 (και το 1981 προστέθηκαν άλλα 95), απλοποιήθηκε ο τρόπος γραφής πολλών κάντζι, μειώθηκε ο αριθμός των αναγνώσεων ενός κάτζι και θεσπίστηκαν νέοι κανόνες για τη χρήση των χιραγκάνα, οκουριγκάνα και φουριγκάνα.
Η εκμάθηση της γραφής στα ιαπωνικά σχολεία
Δείτε το Σχολεία στην Ιαπωνία
Δείτε επίσης
Τζιν'ντάι Μότζι
Πηγές
Volker Grassmuck: Die japanische Schrift und ihre Digitalisierung. Στο: Winfried Nöth, Karin Wenz (εκδότες): Intervalle 2. Medientheorie und digitale Medien. Kassel University Press, Kassel 1999., ISBN 3-933146-05-4 (Το κεφάλαιο είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο) Αρχειοθετήθηκε 2007-01-06 στο Wayback Machine.. Υποκεφάλαιο „Die Zeichen der Han“
Βιβλιογραφία
Wolfgang Hadamitzky: „Kanji & Kana – 1: Handbuch“. Langenscheidt, München 1995. ISBN 3-468-49388-6
Nanette Gottlieb: Kanji Politics – Language Policy and Japanese Script. Kegan Paul Intern., London 1996. ISBN 0-7103-0512-5
Yaeko Sato Habein: The History of the Japanese Written Language. University of Tokyo Press, Tokyo 1984. ISBN 0-86008-347-0
Wolfgang Hadamitzky u. a.: Langenscheidts Großwörterbuch Japanisch–Deutsch – Zeichenwörterbuch. Langenscheidt, München 1997. ISBN 3-468-02190-9
Wolfgang Hadamitzky u. a.: „Japanisch-deutsches Zeichenwörterbuch“. Hamburg: Buske 2002. ISBN 3-87548-320-0
James W. Heisig, Klaus Gresbrand: Die Kana lernen und behalten. Frankfurt/Main 2006. ISBN 3-465-04008-2
James W. Heisig, Robert Rauther: Die Kanji lernen und behalten – Bedeutung und Schreibweise der japanischen Schriftzeichen. Frankfurt/Main 2005. ISBN 3-465-03411-2
Christopher Seeley: A History of Writing in Japan. Brill Academic Publishers, Leiden 1991, University of Hawaii Press, Honolulu 2000. ISBN 90-04-09081-9, ISBN 0-8248-2217-X
Christopher Seeley: The Japanese Script since 1900. In: Visible Language. Cleveland Oh 18.1984, 3, 267–302. ISSN 0022-2224
Harald Suppanschitsch, Jürgen Stalph: Japanische Sprache und Schrift. IUDICIUM, München 2001. ISBN 3-89129-399-2
Nanette Twine: Language and the Modern State – The Reform of Written Japanese. Routledge, London 1991. ISBN 0-415-00990-1
James Marshall Unger: Literacy and Script Reform in Occupation Japan. Reading Between the Lines. Oxford University Press, London 1996. ISBN 0-19-510166-9 (Auszug)
Viola Voss: Schrifttypologie und das japanische Schriftsystem. Weissensee, Berlin 2003. ISBN 3-89998-017-4
Σύνδεσμοι
Japanese-English Dictionary Server Jim Breen (Monash University, Australien)
Furigana.jp, μεταφράζει ιαπωνικές ιστοσελίδες και κείμενα σε τρεις μορφές: Φουριγκάνα, κάνα και ρομάτζι
Kana Ein Ausübungsbuch (PDF) (γερμανικά)
Παρουσιάσεις βιβλίων εξάσκησης στην ιαπωνική (γερμανικά)
Προγράμματα για υπολογιστές
JWPce, Ειδικό πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου για τα Ιαπωνικά ως ξένη γλώσσα, με λεξικά (Ελεύθερο λογισμικό, GPL, για MS Windows και Wine)
JFC (Ελεύθερο λογισμικό, GPL) για την εκμάθηση των κάντζι ([http://jfcmac.sourceforge.net/ Επίσης για Mac OS X)
JapAlpha (δωρεάν) γαι την εκμάθηση των φωνητικών γραμμάτων
Εκμάθηση των χιραγκάνα και κατακάνα στο διαδίκτυο
Το Moji είναι μια επέκταση για τον Mozilla Firefox με την οποία μπορεί κανείς να αναζητήσει λέξεις και κάντζι. Λεξικά είναι διαθέσιμα μεταξύ άλλων για τα γερμανικά και τα αγγλικά. (Ελεύθερο λογισμικό, GPL)
Kanji Gold (δωρεάν) για την εκμάθηση των κάντζι (για MS Windows και Wine)
KanjiGym Light, δωρεάν λογισμικό (για Java) για την εξάσκηση στη σημασία και τον τρόπο γραφής των κάντζι σύμφωνα με το σύστμα Heisig.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org και el.wiktionary.org/. Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
