Ο Πουπιένος (περ. 164/178 – 29 Ιουλίου 238, λατ. MARCVS CLODIVS PVPIENVS MAXIMVS AVGVSTVS) γνωστός και ως Πουπιένος Μάξιμος ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας μαζί με τον Βαλβίνο για τρεις μήνες το 238, τη χρονία των έξι αυτοκρατόρων.Οι πηγές μας για εκείνη την εποχή είναι λιγοστές και άρα γνωρίζουμε ελάχιστα γι’αυτόν. Τα περισσότερα σύγχρονα κείμενα πάνω στο πρόσωπό του τον αναφέρουν λανθασμένα ως Μάξιμο αντί για το οικογενειακό του όνομα.

Καταγωγή, οικογένεια και καριέρα

Η «Ιστορία των Αυγούστων», μια πηγή όχι απόλυτα αξιόπιστη, παρουσιάζει τον Πουπιένο ως τυπικό δείγμα ανόδου στην ιεραρχία του θρόνου της τότε Ρώμης μέσω στρατιωτικών επιτευγμάτων. Αναφέρει ότι ήταν γιός σιδηρουργού που ξεκίνησε την καριέρα του ως εκατόνταρχος (Primus Pilus), έγινε εκπρόσωπος του στρατού και κατόπιν Πραίτορας. Στην πραγματικότητα ήταν γιός του Γερουσιαστή Μάρκου Πουπιένου Μάξιμου και της γυναίκας του Κλαύδιας Πούλχρας. Όταν ξεκίνησε την καριέρα του, ο πατέρας του ίσως δεν ήταν ακόμα γερουσιαστής. Η «Ιστορία» λέει ότι υιοθετήθηκε από κάποια Πεσκέννια Μαρκελλίνα (κατά τ’άλλα εντελώς άγνωστη σε μας) και εργάστηκε σαν ανθύπαρχος της Βυθινίας και του Πόντου, μετά της Αχαϊας και τελικά της Γαλλίας Ναρμπόνενσις. Κατόπιν, δούλεψε ως Λεγάτος στην Ιλλυρία και τελικά ως κυβερνήτης των γερμανικών επαρχιών. Τα στοιχεία αυτά είναι πιθανότατα φανταστικά, καθώς μόνο η τελευταία θέση του στη Γερμανία μπορεί να διασταυρωθεί με άλλες πηγές (Ηρωδιανός). Την εποχή εκείνη απέκτησε γερμανούς σωματοφύλακες πού, όπως μας μεταφέρει ο Ηρωδιανός, τον ακουλούθησαν ως την ενθρόνισή του.

Το σίγουρο είναι ότι ο Πουπιένος, αν και ίσως να μην γεννήθηκε Πατρίκιος, ήταν ηγετική μορφή της τάξης των γερουσιαστών κατά τον τελευταίο μισό της Δυναστείας των Σεβήρων. Προερχόταν μάλλον από την Ετρουσκική πόλη Βολτέρρα, όπου επιγραφές αναφέρουν το αριστοκρατικό όνομα της κόρης του (Πουπιένα Σέξτια Παουλίνα Κεθεγίλλα) που ήταν σύζυγος του Ρωμαϊου πολιτικού Μάρκου Ούλπιου Ευβίοτου Λεύρου. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι ο Πουπιένος (και ο πατέρας του που δεν ήταν αναγκαστικά σιδηρουργός) έσμιξε με την ευγενή οικογένεια των Σέξτι από νωρίς, με την δεύτερη ξαδελφή του Σέξτια Κεθεγίλλα (γεν. περ. 170) να είναι κόρη του αριστοκράτη Τίτου Σέξτιου Αφρικανού και της γυναίκας του Κορνέλιας. Υπήρξε ύπατος δυο φορές, άγνωστο πότε για πρώτη φορά (μάλλον περί του 213) και το 234 για δεύτερη ως Πολίαρχος, όταν και απέκτησε την φήμη του αυστηρού πολιτικού, κάτι που τον έκανε ελάχιστα δημοφιλή με το λαό. Εκτός από την κόρη του, ο Πουπιένος είχε δύο γιούς, τον Τιβέριο Κλώδιο Πουπιένο Πούλχερ Μάξιμο που ήταν ύπατος (224 ή 226 ή Ιούλιο 235) και τον Μάρκο Πουπιένο Αφρικάνο Μάξιμο, ύπατο το 236 και συνεργάτη του αυτοκράτορα Μάξιμου Θραξ. Η δεύτερη θητεία ως υπάτου και το γεγονός ότι ο γιός του ήταν επίσης ύπατος για ένα έτος παρά τω αυτοκράτορα είναι ενδείξεις πως η οικογένειά του είχε επιρροή και ήταν ευννοημένη. Είναι αποδεδειγμένο ότι κατείχε περιουσία στο Τίμπουρ (σημερινό Τίβολι) έξω από τη Ρώμη όπου ο Πουπιένος Πούλχερ Μάξιμος ήταν Πάτρονας της πόλης.

Ως αυτοκράτορας
Σεστέρτιο με τη μορφή του Πουπιένου

Σύμφωνα με τον Έντουαρντ Γκίμπον που δανίζεται από τον Ηρωδιανό και την «Ιστορία των Αυγούστων»:

«Το μυαλό του Πουπιένου ήταν φτιαγμένο από τραχύ εκμαγείο σε σχέση με του Βαλβίνου. Με την ανδρεία και την ικανότητά του, ανέβηκε παρά την ταπεινή του καταγωγή στις κορυφαίες θέσεις του κράτους και του στρατού. Οι νίκες του έναντι των Σαρματών και των Γερμανών, η λιτότητα της ζωής του και η αδέκαστη αμεροληψία του σε θέματα δικαιοσύνης όταν ήταν έπαρχος της πόλης κατέκτησαν την εκτίμηση ενός λαού που ήταν σταθερά υπέρ του πιο συμπαθή Βαλβίνου. Οι δυο συνάδελφοι είχαν υπάρξει ύπατοι (ο Βαλβίνος δυο φορές) αλλά είχαν οριστεί και μέλη των είκοσι υπολοχαγών της Γερουσίας. Δεδομένου ότι ο ένας ήταν 60 και ο άλλος 74 χρόνων, είχαν αμφότεροι προλάβει να απολαύσουν την ωριμότητα της μακράς εμπειρίας τους» [1]

.

Όταν οι Γορδιανοί ανακυρύχτηκαν αυτοκράτορες στην Αφρική, η Γερουσία ανέθεσε σε επιτροπή είκοσι ανδρών, μεταξύ των οποίων και ο Πουπιένος την αποστολή εναντίον του Μαξιμίνου. Όταν έφτασαν τα νέα της ήττας των Γορδιανών, η Γερουσία συγκεντρώθηκε κεκλεισμένων των θυρών για να ανακυρύξει τους Βαλβίνο και Πουπιένο συναυτοκράτορες (αν και δέχτηκαν τη συμμετοχή του Γορδιανού του Γ'). Ο Πουπιένος έτρεξε στην Ραβέννα για να επίβλεψει την εκστρατεία έναντι του Μαξιμίνου και ο τελευταίος σκοτώθηκε από τις βολές των στρατιωτών του Πουπιένου έξω από την Ακουίλεια. Κατόπιν, ο Πουπιένος έστειλε τις στρατιές τόσο του Μαξιμίνου όσο και τις δικές του πίσω στις βάσεις τους και επέστρεψε στη Ρώμη συνοδευόμενος μόνο από την Πραιτωριανή Φρουρά και τους σωματοφύλακές του.

Εν τω μεταξύ, ο Βαλβίνος είχε αποτύχει να διατηρήσει τη δημόσια τάξη στην πρωτεύουσα. Οι πηγές αφήνουν να εννοηθεί ότι ο Βαλβίνος φοβήθηκε πως ο Πουπιένος ήθελε να τον υποκαταστήσει. Έτσι, σύντομα οι δυο τους άρχισαν να μένουν σε διαφορετικές πλευρές του παλατιού. Δολοφονήθηκαν και οι δυο από δυσαρεστημένα στοιχεία της Φρουράς που δεν επιθυμούσαν τον διαρκή έλεγχο του αυτοκράτορα από τη Γερουσία.

Παραπομπές και σημειώσεις

1. ↑ The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, vol. I, p. 225, Edward Gibbon (The Online Library of Liberty). [1].

* Christian Settipani. :fr:Continuité gentilice et continuité sénatoriale dans les familles sénatoriales romaines à l'époque impériale (Christian Settipani)|Continuité gentilice et continuité sénatoriale dans les familles sénatoriales romaines à l'époque impériale, 2000

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library