Ο Τζιρόλαμο Φραντσέσκο Μαρία Ματσόλα (Girolamo Francesco Maria Mazzola, 11 Ιανουαρίου 1503 - 24 Αυγούστου 1540)[2], γνωστός ως Παρμιτζανίνο (Parmigianino, «ο μικρός από την Πάρμα»), ήταν Ιταλός μανιεριστής ζωγράφος και χαράκτης, που δραστηριοποιήθηκε στη Φλωρεντία, τη Ρώμη, τη Μπολόνια και τη γενέτειρά του Πάρμα. Το έργο του χαρακτηρίζεται από την επιμήκυνση των μορφών και περιλαμβάνει, ανάμεσα σε άλλα, «το όραμα του Αγίου Ιερώνυμου» (1527) και την «Παναγία με τον Μακρύ Λαιμό» (Madonna dal collo lungo, 1534).
Self-portrait in a convex mirror
Portrait of a Dignitary (Condottiere Malatesta Baglione)
The Madonna and Child with Saints
The Mystic Marriage of Saint Catherine
Madonna, Saint Stephen and John
Madonna with the Long Neck, detail
Portrait of a young woman, called Anteia
Enthroned Madonna and Saints, detail
Drawings
Interior Of A Painter's Studio
Τα πρώτα χρόνια
Ο Παρμιτζανίνο ήταν το όγδοο τέκνο του Φιλίππο Ματσόλα και της Ντονατέλλα Αμπάτι. Ο πατέρας του απεβίωσε από πανώλη δύο χρόνια μετά τη γέννηση του Παρμιτζανίνο και τα παιδιά ανέλαβαν οι θείοι τους Μικέλε και Πιέτρο Ιλάριο, οι οποίοι, σύμφωνα με τον Τζόρτζιο Βαζάρι ήταν ελάσσονες καλλιτέχνες.[3] Οι θείοι του τον έμαθαν να ζωγραφίζει από μικρή ηλικία. Συνεργάστηκε μαζί τους και μερικές φορές ολοκλήρωνε έργα που οι θείοι του είχαν αφήσει ημιτελή.[4] Το 1515 οι θείοι του ανέλαβαν την παραγγελία της διακόσμησης ενός παρεκκλησίου στον ναό του Αγίου Ιωάννου του Ευαγγελιστή (San Giovanni Evangelista) της Πάρμα, εργασία την οποία ολοκλήρωσε ο Παρμιτζανίνο. Σε ηλικία 18 ετών, το 1521, είχε ήδη ολοκληρώσει ένα από τα πλέον σημαντικά έργα του, το ρετάμπλ με τον "μυστικό γάμο της Αγίας Αικατερίνης", που έχει γίνει γνωστό ως "ρετάμπλ Bardi".[2]
Το 1521 μετέβη στην κωμόπολη Βιαντάνα της Λομβαρδίας, μαζί με τον ζωγράφο και συνεργάτη του Τζιρόλαμο Μπεντόλι, ο οποίος θα νυμφευόταν την εξαδέλφη του Παρμιτζανίνο. Ο λόγος της μετακίνησης ήταν μάλλον για να ξεφύγουν από τις πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Γάλλων, αυτοκρατορικών και παπικών στρατευμάτων. Στη Βιαντάνα ζωγράφισε δύο πάνελ με τέμπερα: Στο ένα απεικονίζεται ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, για λογαριασμό της εκκλησίας Frati de' Zoccoli και στο άλλο ο "μυστικός γάμος της Αγίας Αικατερίνης" για λογαριασμό της εκκλησίας του Αγίου Πέτρου. Επιστρέφοντας στην Πάρμα, κατά το διάστημα 1522-23 ζωγράφισε δύο σειρές τοιχογραφιών: Η μία σειρά, στο πλαϊνό παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Ευαγγελιστή στην Πάρμα, εκτελέστηκε ενώ ο θεωρούμενος κορυφαίος ζωγράφος της Πάρμα, ο Κορρέτζο ζωγράφιζε τον τρούλο και τα τόξα του ίδιου ναού. Οι εργασίες του Κορρέτζο, τον οποίο θαύμαζε, φαίνεται ότι επηρέασαν και τις δικές του εργασίες.[5]
Εργασίες στο Φοντανελλάτο και ταξίδι στη Ρώμη
Η δεύτερη σειρά, που απεικονίζει τον μύθο της Αρτέμιδας και του Ακταίωνα, ζωγραφίστηκε την οροφή της αίθουσας στο κτίσμα Rocca Sanvitale στο Φοντανελλάτο, λίγο έξω από την Πάρμα. Το ύφος και αυτών των τοιχογραφιών ανακαλεί στη μνήμη την εργασία του Κορρέτζο στην Αίθουσα του Αγίου Παύλου στην Πάρμα.[2]
Το 1524 αποφάσισε να μεταβεί στη Ρώμη, για να αναζητήσει την υποστήριξη του Πάπα Κλήμεντος Ζ΄ που προερχόταν από την οικογένεια των Μεδίκων. Μαζί του είχε πέντε (κατ' άλλους τρεις) μικρούς πίνακες, μεταξύ αυτών την περίφημη "Αυτοπροσωπογραφία σε κυρτό κάτοπτρο" (Autoritratto entro uno specchio convesso), μια κυκλική εικόνα που απεικονίζει τον καλλιτέχνη σε ηλικία περίπου 20 ετών, ως αγγελική μορφή, που είναι αξιοθαύμαστη για την πιστή απεικόνιση των ανακλάσεων που δίνει ο κυρτός καθρέφτης.[4] Είχε, επίσης μαζί του, τους πίνακες με την "Περιτομή του Ιησού". Ο Βαζάρι αναφέρει στο βιβλίο του ότι στη Ρώμη έγινε δεκτός ως "η αναβίωση του Ραφαήλ" και είναι αλήθεια ότι έδειχνε αφοσιωμένος στο έργο τόσο του Ραφαήλ όσο και του Μιχαήλ Αγγέλου.[6]
Το όραμα του Αγίου Ιερώνυμου (λεπτομέρεια)
Τον Ιανουάριο του 1526 ο Παρμιτζανίνο και ο θείος του, Πιέτρο Ιλάριο, συμφώνησαν με την Μαρία Μπουφαλίνα (Maria Bufalina) από την Τσιττά ντι Καστέλλο (Città di Castello) να διακοσμήσουν την εκκλησία του San Salvatore in Lauro με το ρετάμπλ "Το όραμα του Αγίου Ιερώνυμου" (1526 - 27, σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου). Το έργο αυτό δείχνει την επιρροή του Μιχαήλ Αγγέλου στον Παρμιτζανίνο, αν και το ιδεώδες του κάλλους που διέπει το έργο του προέρχεται από τον Ραφαήλ. Ένα περίπου χρόνο αργότερα, και ενώ ζωγράφιζε τον πίνακα που του είχε ανατεθεί, η λεηλασία της Ρώμης από τα στρατεύματα του Καρόλου Ε΄ που είχαν στασιάσει, ανάγκασε τον Παρμιτζανίνο, όπως και πολλούς άλλους καλλιτέχνες, να απομακρυνθούν.[2]
Στη Μπολόνια και επάνοδος στην Πάρμα
Ο Παρμιτζανίνο κατέφυγε στη Μπολόνια, όπου διέμεινε επί σχεδόν μια τριετία. Περίπου το 1528 δημιούργησε τον πίνακα "Παναγία Βρεφοκρατούσα με Αγίους" (σήμερα στην πινακοθήκη της Μπολόνια) και αργότερα τον πίνακα "Η Παναγία με το Ρόδο (Madonna con la Rosa, σήμερα στην Πινακοθήκη της Δρέσδης) και την "Παναγία με τον Άγιο Ζαχαρία" (σήμερα στην πινακοθήκη Ουφίτσι). Το 1530 επέστρεψε στην Πάρμα.
Το 1531 έλαβε παραγγελία για δύο ρετάμπλ, στα οποία απεικονίζονται ο Άγιος Ιωσήφ και ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής, από τον ημιτελή ακόμη ναό της Santa Maria della Steccata. Η αδελφότητα που επέβλεπε την αποπεράτωση του ναού τού προκατέβαλε μισθό και του υποσχέθηκε την προμήθεια των υλικών. Όμως, το 1535, το έργο έμεινε χωρίς να περατωθεί. Τον Δεκέμβριο ο Παρμιτζανίνο ανέθεσε στον κληρικό από την Πάρμα Ντον Νικόλα Κασσόλα () να ενεργήσει ως νομικός του εκπρόσωπος στην Κουρία. Ο Παρμιτζανίνο τον εξουσιοδότησε να εισπράξει τα 50 χρυσά σκούδα που είχαν συμφωνηθεί ως αμοιβή του για το έργο "Η Παναγία με τον Ιωάννη τον Βαπτιστή και τον Άγιο Ζαχαρία".
Το 1534 αποφασίστηκε το έργο του «Παναγία με τον Μακρύ Λαιμό» (Madonna dal collo lungo) να αναρτηθεί στο παρεκκλήσιο της οικογένειας της Έλενα Μπαϊάρντι (Elena Baiardi). Το έργο, που σήμερα βρίσκεται στην πινακοθήκη Ουφίτσι, ονομάστηκε έτσι λόγω του μακρού λαιμού - αλλά και της λεπτής μορφής - της Παναγίας. Ο Παρμιτζανίνο ήταν καλλιτέχνης που διέθετε εκλεπτυσμένο ύφος, σκόπευε να "σπάσει τις συμβατικότητες" αλλά παρόλ' αυτά διέθετε αριστουργηματική τεχνική. Λέγεται ότι ήταν από τους ζωγράφους που αποτόλμησαν, στην εποχή τους, να θέσουν τις βάσεις αυτής που, αιώνες αργότερα, θα ονομαζόταν "μοντέρνα τέχνη".[4]
Ο Παρμιτζανίνο προφανώς ανέμενε ότι θα διαδεχόταν τον Κορρέτζο στην εύνοια της Εκκλησίας. Όμως, τον Απρίλιο του 1583 η εκκλησιαστική διοίκηση ανέθεσε αρχικά στον Τζόρτζιο Γκαντίνι ντελ Γκράνο (Giorgio Gandini del Grano) και στη συνέχεια στον Τζιρόλαμο Μπεντόλι (Girolamo Bedoli) να διακοσμήσουν την αψίδα του χοροστασίου του Καθεδρικού ναού της Πάρμα.
Πιστεύεται ότι εκείνη περίπου την εποχή αφοσιώθηκε στην αλχημεία[6]. Ο Βαζάρι υποθέτει ότι αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι τον συνάρπασε η μαγεία. Ωστόσο, οι σύγχρονοι ιστορικοί τέχνης συμφωνούν ότι αυτή η στροφή οφειλόταν στη μανία του να προσπαθεί να βρει νέα μέσα για τη δημιουργία των χαρακτικών του. Ωστόσο, οι τοιχογραφίες στην εκκλησία της Santa Maria della Steccata αποτελούσαν τμήμα μόνο ενός μεγαλύτερου έργου και ο Παρμιτζανίνο αποδείχτηκε εξαιρετικά οκνός στην εκτέλεσή του, καθώς ήταν απασχολημένος με τις αλχημικές του μελέτες. Έτσι, φυλακίστηκε για δύο μήνες επειδή παραβίασε το συμβόλαιό του και τις τοιχογραφίες ανέλαβαν να εκτελέσουν αρχικά ο Τζούλιο Ρομάνο (Giulio Romano), ο οποίος σύντομα αποσύρθηκε από το συμβόλαιο εκτέλεσης, και στη συνέχεια ο Μικελάντζελο Ανσέλμι (Michelangelo Anselmi).[2]
Ο Παρμιτζανίνο απεβίωσε από πυρετό στο Καζαλματζόρε () στις 24 Αυγούστου 1540 σε ηλικία 37 ετών. Τάφηκε στην εκκλησία Frati de' Servi «γυμνός με ένα σταυρό από κυπαρίσσι στο στήθος του».
Ανάμεσα σε αυτούς που επηρεάστηκαν άμεσα από την τέχνη του Παρμιτζανίνο ήταν ο εξάδελφός του Τζιρόλαμο Ματσουόλι (Girolamo Mazzuoli) και ο γιος του Αλεσσάντρο Ματσουόλι (Alessandro Mazzuoli), ο Πομπονέο Αμιντάνο, (Pomponeo Amidano), ο Τζάκομο Μπερτόια (Giacomo Bertoia) και ο Φραντσέσκο Μποργκάνι (Francesco Borgani).[7]
Έργα
Εκτός από ζωγράφος, ο Παρμιτζανίνο ήταν και από τους πρώιμους Ιταλούς χαράκτες,[6] θιασώτης της τεχνικής που εισήγαγε στην Ιταλία ο Μαρκαντόνιο Ραϊμόντι. Αν και η τεχνική της αποτύπωσης στις χάλκινες πλάκες απαιτεί ιδιαίτερες ικανότητες, η ευκολία με την οποία το οξύ, όταν αντικαθιστά το μελάνι, μπορεί να αναπαραγάγει τον αυθορμητισμό του χεριού του καλλιτέχνη, προσέλκυσε στον Παρμιτζανίνο, ο οποίος ήταν «δάσκαλος στην κομψή αποτύπωση των μορφών».[8] Ο Παρμιτζανίνο δημιούργησε, επίσης, ξυλογραφίες με την τεχνική του κιαροσκούρο και, μολονότι η παραγωγικότητά του στον τομέα δεν ήταν μεγάλη, επηρέασε σημαντικά την ιταλική χαρακτική, ενώ τα χαρακτικά του θεωρούνται από τα καλύτερα στην Ιταλία.[6] Μερικά από τα χαρακτικά του έγιναν σε συνεργασία με τον Τζοβάννι Τζάκοπο Καράλιο (Giovanni Jacopo Caraglio).
Ο μύθος της Αρτέμιδας και του Ακταίωνα, τοιχογραφίες [1],(1524), Φοντανελλάτο, Ρόκκα Σανβιτάλε, Πάρμα
Madonna di San Zaccaria [2], Φλωρεντία, Ουφίτσι
Προσωπογραφία ανδρός [3], Φλωρεντία, Ουφίτσι
Η Παρθένος με τον μακρύ λαιμό [4], Φλωρεντία, Ουφίτσι
Η Αγία Οικογένεια με τον μικρό Άγιο Ιωάννη Βαπτιστή [5], Νάπολη, Εθνικό Μουσείο Καποντιμόντε
Λουκρητία [6], Νάπολη, Εθνικό Μουσείο Καποντιμόντε
Προσωπογραφία νέας (Ανταία) [7], Νάπολη, Εθνικό Μουσείο Καποντιμόντε
Προσωπογραφία του Γκαλεάτσο Σανβιτάλε [8], Νάπολη, Εθνικό Μουσείο Καποντιμόντε
Πορτρέτο του Pier Maria Rossi di San Secondo [9], περ. 1535-39, λάδι σε πάνελ, Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη
Ανάπαυση κατά την φυγή στην Αίγυπτο, 1524, Μαδρίτη, Μουσείο ντελ Πράδο
Αυτοπροσωπογραφία σε κυρτό καθρέφτη [10], Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
Προσωπογραφία (του Μαλατέστα Μπαλιόνε ;), [11] Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
Η Βάπτιση [12], Πινακοθήκη του Βερολίνου
Η μεταστροφή του Αγίου Παύλου [13], Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
Η Παναγία με το τριαντάφυλλο [14], Πινακοθήκη της Δρέσδης
Ο μυστικός γάμος της Αγίας Αικατερίνης της Αλεξανδρείας [15], Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
Προσωπογραφία ενός συλλέκτη [16], Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
Το όραμα του Αγίου Ιερωνύμου [17], Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
Επιλεγμένα έργα
Η Βάπτιση του Χριστού, 1519, λάδι σε ξύλο, πινακοθήκη Βερολίνου
Η περιτομή του Ιησού, 1523, λάδι σε ξύλο, Ίδρυμα Τέχνης Ντιτρόιτ
Πορτρέτο του Λορέντσο Τσύμπο, λάδι σε πάνελ, Κρατικό Μουσείο για την Τέχνη, Κοπεγχάγη
Πορτρέτο του Γκαλεάτσο Σανβιτάλε (1524), λάδι σε πάνελ, Εθνικό Μουσείο Καποντιμόντε, Νάπολι
Πορτρέτο ενός συλλέκτη, 1524, λάδι σε πάνελ, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
Παναγία Βρεφοκρατούσα, 1525, Πινακοθήκη Doria-Pamphili, Ρώμη
Το όραμα του Αγίου Ιερωνύμου, 1526-27, λάδι σε πάνελ, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
Η σκλάβα από την Τουρκία, 1533, Εθνική Πινακοθήκη Πάρμα
Ο Έρως φτιάχνει το τόξο του, 1533-35, Kunsthistorisches Museum, Βιέννη
Η Παναγία με τον μακρύ λαιμό, 1534-35, λάδι σε καμβά, Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία
Παραπομπές
www.kulturarv.dk/kid/VisKunstner.do?kunstnerId=1592. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2018.
Encyclopedia Britannica, λήμμα Parmigianino
Vasari, Giorgio (Bull, George, translator) (1988). Lives of the Artists: Volume 2, pp. 185-99. Penguin Classics. ISBN 0-14-044460-2.
Galleria Uffizi, λήμμα Parmigianino
Web Gallery of Art
The National Gallery, UK, λήμμα Parmigianino
The picture amateur's handbook and dictionary of painters, by Philippe Daryl and Paschal Grousset, London, 1878.
Michelle Leicht, "Correggio and Parmigianino", exhibition, Metropolitan Museum of Art, 2001 (on-line review)
Πηγές
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Παρμιτζανίνο
Parmigianino, Cecil Gould. ISBN 1-55859-892-8
Parmigianino: The Paintings, Mary Vaccaro. ISBN 88-422-1131-1
Parmigianino: The Drawings, Sylvie Beguin et al. ISBN 88-422-1020-X
The Story of Art, E.H. Gombrich, London : Phaidon Press, Ltd., 1995 ISBN 0-7148-3247-2
Parmigianino and European Mannerism Kunsthistorisches Museum Vienna in English
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Parmigianino's biography, style and artworks
Parmigianino Biography at the National Gallery
Parmigianino Gallery at MuseumSyndicate
Prints & People: A Social History of Printed Pictures, an exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art (fully available online as PDF), which contains material on Parmigianino (see index)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
