Μάριο Μονιτσέλι

 

 

.

Ο Μάριο Μονιτσέλι (Mario Monicelli, Ρώμη, 16 Μαΐου 1915 - Ρώμη, 29 Νοεμβρίου 2010) ήταν Ιταλός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και συγγραφέας. Πολλές ταινίες του, όπως Ο κλέψας του κλέψαντος, Οι εντιμότατοι φίλοι μου, Οι γενναίοι του Μπρανκαλεόνε είχαν διεθνή επιτυχία και έκαναν γνωστή παγκοσμίως την επονομαζόμενη «κωμωδία αλά ιταλικά».

Καριέρα

Ήταν γιος της Μαρίας Καρέρι και του δημοσιογράφου Τομάζο Μονιτσέλι, ο οποίος αυτοκτόνησε το 1946. Η αδελφή του πατέρα του ήταν σύζυγος του Αρνόλντο Μονταντόρι, ιδρυτή του μεγάλου ιταλικού εκδοτικού οίκου. Γεννήθηκε στη Ρώμη αλλά εσφαλμένα πολλές βιογραφίες του αναφέρουν το Βιαρέτζιο ως τόπο γέννησής του. Αφού τέλειωσε το δημοτικό στη Ρώμη, μετακόμισε με την οικογένειά του στο Βιαρέτζιο. Εκεί έβγαλε το γυμνάσιο και τις δυο τάξεις του λυκείου και στη συνέχεια μετακόμισε στο Μιλάνο, όπου τελείωσε το λύκειο και ξεκίνησε πανεπιστημιακές σπουδές[1].

Σε ηλικία 20 ετών γυρίζει την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους. Η ταινία, αν και ερασιτεχνική, προβάλλεται στο φεστιβάλ της Βενετίας και η επιτυχία της του εξασφαλίζει την είσοδό του, επαγγελματικά πλέον, στην 7η Τέχνη. Ξεκινά να εργάζεται ως το παιδί που χτυπά την κλακέτα για να φτάσει να γίνει βοηθός σκηνοθέτη. Στη συνέχεια θα γυρίσει στην Τοσκάνη και θα πάρει το πτυχίο του το 1941 από τη Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου της Πίζας. Από το 1941 έως το 1943 υπηρετεί στον στρατό, το 1943 λιποτακτεί και πηγαίνει να κρυφτεί στη Ρώμη, μέχρι το καλοκαίρι του 1944. Το 1945 εργάζεται ως βοηθός σκηνοθέτη δίπλα στον Πιέτρο Τζέρμι.

Το 1946 του αναθέτουν να γράψει το σενάριο μαζί με τον Στένο (καλλιτεχνικό όνομα του Στέφανο Βανζίνα) για την ταινία Ο αετός της στέπας. Η ταινία έχει μεγάλη επιτυχία και από κει κι έπειτα οι δυο τους θα συνεργαστούν σε αρκετές ταινίες τόσο ως συν-σεναριογράφοι όσο και ως συν-σκηνοθέτες. Το 1957 κερδίζει το βραβείο σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ του Βερολίνου για την ταινία Πίσω από τα κλειστά παράθυρα.

Η μεγάλη όμως στιγμή για την καριέρα του έρχεται το 1958 με την ταινία Ο κλέψας του κλέψαντος. Την επόμενη χρονιά με την ταινία Ο μεγάλος πόλεμος κερδίζει τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ της Βενετίας και μια υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Η δεύτερη υποψηφιότητα για Όσκαρ θα έρθει το 1963 για το σενάριο της ταινίας Οι σύντροφοι. Τη δεκαετία του ’60 θα ξεκινήσει η συμμετοχή του σε αρκετές σπονδυλωτές ταινίες, σε συνεργασία με άλλους σκηνοθέτες όπως ο Φεντερίκο Φελίνι και ο Λουκίνο Βισκόντι. Το 1966 γυρίζει την ταινία Οι γενναίοι του Μπρανκαλεόνε, μια σάτιρα τοποθετημένη στην εποχή των σταυροφοριών, που θ' αφήσει εποχή.

Τη δεκαετία του '70 θα ακολουθήσουν μερικές ακόμη σημαντικές ταινίες όπως το Θέλουμε τους κολονέλους, Οι εντιμότατοι φίλοι μου και Ο ανθρωπάκος[2]. Η ταινία Θέλουμε τους κολονέλους είναι μια πολιτική σάτιρα με σαφείς αναφορές στη χούντα των Συνταγματαρχών. Μια ομάδα δυσαρεστημένων από το ιταλικό καθεστώς συνωμοτούν και προσπαθούν να ανατρέψουν την κυβέρνηση με ένα πραξικόπημα. Στο πλευρό τους έχουν κι έναν Έλληνα συμβουλάτορα, τον συνταγματάρχη Ανδρέα Αυτοματικό.

Ο Μονιτσέλι, ξεκινώντας από απλές κωμικές ηθογραφίες, ακολούθησε την εξέλιξη της ιταλικής κοινωνίας σε όλο το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα και σατίρισε τη μεσαία τάξη και τα λαϊκότερα στρώματα με μαύρο χιούμορ. Αγαπημένα του μοτίβα υπήρξαν η οικογένεια, η φιλία (περιορισμένη στο ανδρικό φύλο), ο θάνατος, η σεξουαλική καταπίεση, η τρέλα, η αποτυχία μεγαλεπήβολων σχεδίων. Το αβίαστο γέλιο των πρώτων ταινιών του, με την απανταχού παρούσα κοινωνική κριτική, οδηγείται σε πικρόχολο χιούμορ και πολλές φορές χάνεται το χάπι εντ, για να καταλήξει σε δράμα, που όμως αφήνει πάντα περιθώριο στο γέλιο. Για τον ίδιο τον Μονιτσέλι, το χαρακτηριστικό της «κωμωδίας αλλά ιταλικά» ήταν ότι ασχολήθηκε με δραματικά θέματα δοσμένα με κωμικό τρόπο. Κάτι που ξεκίναγε ήδη από τον μεσαίωνα και τον Βοκάκιο[3].

Στις δεκαετίες '80 και '90 συνεχίζει ακούραστος να γράφει σενάρια και να σκηνοθετεί αρκετές ακόμη ταινίες. Από το 2000 μέχρι το 2008 θα γυρίσει μερικά ντοκιμαντέρ και στα ενενήντα του χρόνια θα γυρίσει την τελευταία του ταινία. Το βράδυ της 29ης Νοεμβρίου 2010, έχοντας πια φτάσει τα 95 και υποφέροντας από καρκίνο του προστάτη (στο τελευταίο στάδιο), αυτοκτονεί πέφτοντας από το παράθυρο του θαλάμου του νοσοκομείου της Ρώμης, όπου νοσηλευόταν [4].
Φιλμογραφία
Σκηνοθέτης

Έτος	Πρωτότυπος τίτλος	Ελληνικός τίτλος
1935	I ragazzi della Via Paal
1937	Pioggia d'estate
1949	Totò cerca casa, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο	Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης
1949	Al diavolo la celebrità, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο
1950	Vita da cani, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο
1950	È arrivato il cavaliere!, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο
1951	Guardie e ladri, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο
1952	Totò e i re di Roma, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο	Ο Τοτό βασιλιάς της Ρώμης
1952	Totò e le donne, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο	Ο Τοτό και οι γυναίκες
1953	Le infedeli	Οι άπιστες
1954	Proibito
1955	Un eroe dei nostri tempi	Ένας ήρωας της εποχής μας
1955	Totò e Carolina
1956	Donatella	Ντονατέλλα
1957	Il medico e lo stregone	Ο τυχοδιώκτης της πεντάρας
1957	Padri e figli	Πίσω από τα κλειστά παράθυρα
1958	I soliti ignoti	Ο κλέψας του κλέψαντος
1959	La grande guerra	Ο μεγάλος πόλεμος
1960	Risate di gioia
1962	Boccaccio '70, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Ρέντσο και Λουτσιάνα)	Βοκκάκιος ‘70
1963	I compagni	Οι σύντροφοι
1964	Alta infedeltà, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Gente moderna)	Απιστίες
1965	Casanova '70	Καζανόβας ‘70
1966	Le fate, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Fata Armenia)	Οι βασίλισσες
1966	L'armata Brancaleone	Οι γενναίοι του Μπρανκαλεόνε
1968	La ragazza con la pistola	Το κορίτσι με το πιστόλι
1968	Capriccio all'italiana, (σπονδυλωτή, επεισόδιο La bambinaia)
1969	Toh, è morta la nonna!
1970	Brancaleone alle Crociate	Ο Μπρανκαλεόνε σταυροφόρος
1971	Le coppie, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Il frigorifero)	Σκάνδαλα παντρεμένων
1971	La mortadella
1973	Vogliamo i colonnelli	Θέλουμε τους κολονέλους
1974	Romanzo popolare	Έλα στο σπίτι να… γνωρίσεις τη γυναίκα μου
1975	Amici miei	Οι εντιμότατοι φίλοι μου
1976	Caro Michele
1976	Signore e signori, buonanotte	Κυρίες και κύριοι, καληνύχτα
1977	Un borghese piccolo piccolo	Ο ανθρωπάκος
1977	I nuovi mostri, (σπονδυλωτή, επεισόδια Autostop και First Aid)	Μοντέρνα τέρατα
1979	Viaggio con Anita	Ταξίδι με την Ανίτα
1979	Temporale Rosy
1981	Camera d'albergo	Ιστορίες της κλειδαρότρυπας
1981	Il marchese del Grillo
1982	Amici miei atto II	Οι εντιμότατοι φίλοι No 2
1984	Bertoldo, Bertoldino e Cacasenno
1985	Le due vite di Mattia Pascal	Μια δεύτερη ευκαιρία
1986	Speriamo che sia femmina
1987	I picari	Κομπιναδόροι και περιπλανώμενοι
1989	La moglie ingenua e il marito malato
1989	12 registi per 12 città, συλλογικό ντοκιμαντέρ, επεισόδιο Βερόνα
1990	Il male oscuro
1991	Rossini! Rossini!
1992	Parenti serpenti
1994	Cari fottutissimi amici
1995	Facciamo paradiso	Αναζητώντας τον παράδεισο
1996	Esercizi di stile, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Idillio edile)
1997	I corti italiani, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Topi di appartamento)
1999	Panni sporchi
1999	Un amico magico: il maestro Nino Rota, ντοκιμαντέρ
2001	Un altro mondo è possibile, συλλογικό ντοκιμαντέρ
2002	La primavera del 2002, συλλογικό ντοκιμαντέρ
2002	Lettere dalla Palestina, συλλογικό ντοκιμαντέρ
2003	Firenze, il nostro domani, συλλογικό ντοκιμαντέρ
2006	Le rose del deserto
2008	Vicino al Colosseo... c'è Monti, ντοκιμαντέρ

Σεναριογράφος

Έτος	Πρωτότυπος τίτλος	Ελληνικός τίτλος
1935	I ragazzi della Via Paal
1937	Pioggia d'estate
1040	La granduchessa si diverte
1941	Brivido
1942	La donna è mobile
1943	Cortocircuito
1945	Il sole di Montecassino
1946	Aquila nera	Ο αετός της στέπας
1947	Gioventù perduta	Νιάτα στη λάσπη
1947	La figlia del capitano	Οι Κοζάκοι του Δον
1947	Il corriere del re	Ο ταχυδρόμος του βασιλέως
1948	I Miserabili	Οι άθλιοι
1948	L'ebreo errante
1948	Il cavaliere misterioso	Καζανόβας
1948	Accidenti alla guerra!...
1949	Totò cerca casa	Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης
1949	Il lupo della Sila	Επαναστατημένοι πόθοι
1949	Il conte Ugolino
1949	Marechiaro
1949	Al diavolo la celebrità
1949	Come scopersi l'America
1949	Follie per l'opera	Έντιμοι απατεώνες
1950	È arrivato il cavaliere
1950	Il brigante Musolino	Τριπλή βεντέτα
1950	Botta e risposta
1950	L'inafferrabile 12	Έρως τα μεσάνυχτα
1950	Vita da cani
1950	Soho Conspiracy
1950	Quel bandito sono io
1951	Vendetta... sarda
1951	Totò e i re di Roma	Ο Τοτό βασιλιάς της Ρώμης
1951	Tizio, Caio, Sempronio
1951	È l'amor che mi rovina	Με τον έρωτα... παρέα!
1951	Core 'ngrato	Το αμάρτημα μιας μητέρας
1951	Il tradimento	Διπλή τραγωδία
1951	Accidenti alle tasse!!
1951	Amo un assassino
1951	Guardie e ladri
1951	O.K. Nerone	Τα όργια του Νέρωνος
1952	Totò e le donne	Ο Τοτό και οι γυναίκες
1952	Totò a colori
1952	5 poveri in automobile
1952	Cani e gatti
1953	Un turco napoletano
1953	Il più comico spettacolo del mondo	Ο Τοτό ακροβάτης
1953	Cavalleria rusticana	Καβαλερία ρουστικάνα
1953	Le infedeli	Οι άπιστες
1953	Perdonami!	Τρικυμία σε καρδιά μητέρας
1953	Giuseppe Verdi	Βέρντι, ο βασιλεύς της μελωδίας
1954	Violenza sul lago
1954	Guai ai vinti	Αμαρτωλές χωρίς αμάρτημα
1954	Proibito
1955	Totò e Carolina
1955	Un eroe dei nostri tempi	Ένας ήρωας της εποχής μας
1955	La donna più bella del mondo	Η ωραία των ωραίων
1956	Donatella	Ντονατέλλα
1957	Il medico e lo stregone	Ο τυχοδιώκτης της πεντάρας
1957	Padri e figli	Πίσω από τα κλειστά παράθυρα
1958	I soliti ignoti	Ο κλέψας του κλέψαντος
1958	Ballerina e Buon Dio	Ακούστε τον πόνο μου
1959	La grande guerra	Ο μεγάλος πόλεμος
1960	Risate di gioia
1961	A cavallo della tigre
1962	Boccaccio '70, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Ρέντσο και Λουτσιάνα)	Βοκκάκιος ‘70
1963	Frenesia dell'estate
1963	I compagni	Οι σύντροφοι
1965	Casanova '70	Καζανόβας ‘70
1966	I nostri mariti, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Ιl Marito di Olga)
1966	L'armata Brancaleone	Οι γενναίοι του Μπρανκαλεόνε
1969	Toh, è morta la nonna!
1970	Brancaleone alle crociate	Ο Μπρανκαλεόνε σταυροφόρος
1970	Le coppie	Σκάνδαλα παντρεμένων
1973	Vogliamo i colonnelli	Θέλουμε τους κολονέλους
1974	Romanzo popolare	Έλα στο σπίτι να… γνωρίσεις τη γυναίκα μου
1977	Gran bollito
1977	Un borghese piccolo piccolo	Ο ανθρωπάκος
1980	Temporale Rosy
1981	Camera d'albergo	Ιστορίες της κλειδαρότρυπας
1981	Il marchese del Grillo
1982	Amici miei - Atto IIº	Οι εντιμότατοι φίλοι No 2
1984	Bertoldo, Bertoldino e Cacasenno
1985	Le due vite di Mattia Pascal	Μια δεύτερη ευκαιρία
1986	Speriamo che sia femmina
1988	I picari	Κομπιναδόροι και περιπλανώμενοι
1990	Il male oscuro
1991	Rossini! Rossini!
1992	Parenti serpenti
1994	Cari fottutissimi amici
1995	Facciamo paradiso	Αναζητώντας τον παράδεισο
1999	Panni sporchi
1999	Un amico magico: il maestro Nino Rota, ντοκιμαντέρ
2006	Le rose del deserto
2008	Vicino al Colosseo... c'è Monti, ντοκιμαντέρ
2010	La nuova armata Brancaleone, ντοκιμαντέρ

Βραβεία

Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας
1935 1º βραβείο, ερασιτεχνικός τομέας - I ragazzi della via Paal
1959 Χρυσός λέων καλύτερης ταινίας - Ο μεγάλος πόλεμος
1985 Βραβείο Pietro Bianchi
1991 Χρυσός λέων για το σύνολο της καριέρας

Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου
1957: βραβείο σκηνοθεσίας - Πίσω από τα κλειστά παράθυρα
1976: βραβείο σκηνοθεσίας - Caro Michele
1982: βραβείο σκηνοθεσίας - Il marchese del Grillo

Νταβίντ ντι Ντονατέλο
1976 βραβείο σκηνοθεσίας - Εντιμότατοι φίλοι μου
1977 βραβείο σκηνοθεσίας - Ο ανθρωπάκος
1977 βραβείο καλύτερης ταινίας - Ο ανθρωπάκος
1986 βραβείο σκηνοθεσίας - Speriamo che sia femmina
1986 βραβείο καλύτερης ταινίας - Speriamo che sia femmina
1986 βραβείο σεναρίου - Speriamo che sia femmina
1990 βραβείο σκηνοθεσίας - Il male oscuro
2005 βραβείο για το σύνολο της καριέρας

Nastro d'Argento
1959 βραβείο σεναρίου - ο κλέψας του κλέψαντος
1977 βραβείο σεναρίου - ο ανθρωπάκος
1982 βραβείο σεναρίου - Il marchese del Grillo
1986 βραβείο σκηνοθεσίας - Speriamo che sia femmina
1986 βραβείο σεναρίου - Speriamo che sia femmina

Όσκαρ
1958 Υποψηφιότητα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας - ο κλέψας του κλέψαντος
1959 Υποψηφιότητα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας- Ο μεγάλος πόλεμος
1965 Υποψηφιότητα καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου - Οι σύντροφοι
1966 Υποψηφιότητα καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου – Casanova '70
1968 Υποψηφιότητα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας - Το κορίτσι με το πιστόλι
1978 Υποψηφιότητα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας - Μοντέρνα τέρατα

Παραπομπές

Stefano Della Casa (2011). «MONICELLI, Mario». TRECCANI, Dizionario Biografico degli Italiani - Volume 75. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2015.
Θόδωρος Σούμας. «Η ιταλική κωμωδία (και ο Μάριο Μονιτσέλι)». Ανακτήθηκε στις 31 Αυγούστου 2015.
Ανταίος Χρυσοστομίδης (5 Δεκεμβρίου 2010). «Μάριο Μονιτσέλι: Ο κύριος κομέντια αλ ιταλιάνα». Ανακτήθηκε στις 31 Αυγούστου 2015.

Γιάννης Ζουμπουλάκης (30 Νοεμβρίου 2010). «Αντίο Μάριο Μονιτσέλι». Το Βήμα. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2015.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

«Mario Monicelli». imdb.com.
Επίσημη ιστοσελίδα του Μάριο Μονιτσέλι

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Mario Monicelli (έκδοση 77.89.59.122) της Ιταλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 3.0. (ιστορικό/συντάκτες).