ART

 

.

Ο Μάριο Μονιτσέλι (Mario Monicelli, Ρώμη, 16 Μαΐου 1915 - Ρώμη, 29 Νοεμβρίου 2010) ήταν Ιταλός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και συγγραφέας. Πολλές ταινίες του, όπως Ο κλέψας του κλέψαντος, Οι εντιμότατοι φίλοι μου, Οι γενναίοι του Μπρανκαλεόνε είχαν διεθνή επιτυχία και έκαναν γνωστή παγκοσμίως την επονομαζόμενη «κωμωδία αλά ιταλικά».

Καριέρα

Ήταν γιος της Μαρίας Καρέρι και του δημοσιογράφου Τομάζο Μονιτσέλι, ο οποίος αυτοκτόνησε το 1946. Η αδελφή του πατέρα του ήταν σύζυγος του Αρνόλντο Μονταντόρι, ιδρυτή του μεγάλου ιταλικού εκδοτικού οίκου. Γεννήθηκε στη Ρώμη αλλά εσφαλμένα πολλές βιογραφίες του αναφέρουν το Βιαρέτζιο ως τόπο γέννησής του. Αφού τέλειωσε το δημοτικό στη Ρώμη, μετακόμισε με την οικογένειά του στο Βιαρέτζιο. Εκεί έβγαλε το γυμνάσιο και τις δυο τάξεις του λυκείου και στη συνέχεια μετακόμισε στο Μιλάνο, όπου τελείωσε το λύκειο και ξεκίνησε πανεπιστημιακές σπουδές[1].

Σε ηλικία 20 ετών γυρίζει την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους. Η ταινία, αν και ερασιτεχνική, προβάλλεται στο φεστιβάλ της Βενετίας και η επιτυχία της του εξασφαλίζει την είσοδό του, επαγγελματικά πλέον, στην 7η Τέχνη. Ξεκινά να εργάζεται ως το παιδί που χτυπά την κλακέτα για να φτάσει να γίνει βοηθός σκηνοθέτη. Στη συνέχεια θα γυρίσει στην Τοσκάνη και θα πάρει το πτυχίο του το 1941 από τη Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου της Πίζας. Από το 1941 έως το 1943 υπηρετεί στον στρατό, το 1943 λιποτακτεί και πηγαίνει να κρυφτεί στη Ρώμη, μέχρι το καλοκαίρι του 1944. Το 1945 εργάζεται ως βοηθός σκηνοθέτη δίπλα στον Πιέτρο Τζέρμι.

Το 1946 του αναθέτουν να γράψει το σενάριο μαζί με τον Στένο (καλλιτεχνικό όνομα του Στέφανο Βανζίνα) για την ταινία Ο αετός της στέπας. Η ταινία έχει μεγάλη επιτυχία και από κει κι έπειτα οι δυο τους θα συνεργαστούν σε αρκετές ταινίες τόσο ως συν-σεναριογράφοι όσο και ως συν-σκηνοθέτες. Το 1957 κερδίζει το βραβείο σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ του Βερολίνου για την ταινία Πίσω από τα κλειστά παράθυρα.

Η μεγάλη όμως στιγμή για την καριέρα του έρχεται το 1958 με την ταινία Ο κλέψας του κλέψαντος. Την επόμενη χρονιά με την ταινία Ο μεγάλος πόλεμος κερδίζει τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ της Βενετίας και μια υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Η δεύτερη υποψηφιότητα για Όσκαρ θα έρθει το 1963 για το σενάριο της ταινίας Οι σύντροφοι. Τη δεκαετία του ’60 θα ξεκινήσει η συμμετοχή του σε αρκετές σπονδυλωτές ταινίες, σε συνεργασία με άλλους σκηνοθέτες όπως ο Φεντερίκο Φελίνι και ο Λουκίνο Βισκόντι. Το 1966 γυρίζει την ταινία Οι γενναίοι του Μπρανκαλεόνε, μια σάτιρα τοποθετημένη στην εποχή των σταυροφοριών, που θ' αφήσει εποχή.

Τη δεκαετία του '70 θα ακολουθήσουν μερικές ακόμη σημαντικές ταινίες όπως το Θέλουμε τους κολονέλους, Οι εντιμότατοι φίλοι μου και Ο ανθρωπάκος[2]. Η ταινία Θέλουμε τους κολονέλους είναι μια πολιτική σάτιρα με σαφείς αναφορές στη χούντα των Συνταγματαρχών. Μια ομάδα δυσαρεστημένων από το ιταλικό καθεστώς συνωμοτούν και προσπαθούν να ανατρέψουν την κυβέρνηση με ένα πραξικόπημα. Στο πλευρό τους έχουν κι έναν Έλληνα συμβουλάτορα, τον συνταγματάρχη Ανδρέα Αυτοματικό.

Ο Μονιτσέλι, ξεκινώντας από απλές κωμικές ηθογραφίες, ακολούθησε την εξέλιξη της ιταλικής κοινωνίας σε όλο το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα και σατίρισε τη μεσαία τάξη και τα λαϊκότερα στρώματα με μαύρο χιούμορ. Αγαπημένα του μοτίβα υπήρξαν η οικογένεια, η φιλία (περιορισμένη στο ανδρικό φύλο), ο θάνατος, η σεξουαλική καταπίεση, η τρέλα, η αποτυχία μεγαλεπήβολων σχεδίων. Το αβίαστο γέλιο των πρώτων ταινιών του, με την απανταχού παρούσα κοινωνική κριτική, οδηγείται σε πικρόχολο χιούμορ και πολλές φορές χάνεται το χάπι εντ, για να καταλήξει σε δράμα, που όμως αφήνει πάντα περιθώριο στο γέλιο. Για τον ίδιο τον Μονιτσέλι, το χαρακτηριστικό της «κωμωδίας αλλά ιταλικά» ήταν ότι ασχολήθηκε με δραματικά θέματα δοσμένα με κωμικό τρόπο. Κάτι που ξεκίναγε ήδη από τον μεσαίωνα και τον Βοκάκιο[3].

Στις δεκαετίες '80 και '90 συνεχίζει ακούραστος να γράφει σενάρια και να σκηνοθετεί αρκετές ακόμη ταινίες. Από το 2000 μέχρι το 2008 θα γυρίσει μερικά ντοκιμαντέρ και στα ενενήντα του χρόνια θα γυρίσει την τελευταία του ταινία. Το βράδυ της 29ης Νοεμβρίου 2010, έχοντας πια φτάσει τα 95 και υποφέροντας από καρκίνο του προστάτη (στο τελευταίο στάδιο), αυτοκτονεί πέφτοντας από το παράθυρο του θαλάμου του νοσοκομείου της Ρώμης, όπου νοσηλευόταν [4].
Φιλμογραφία
Σκηνοθέτης

Έτος Πρωτότυπος τίτλος Ελληνικός τίτλος
1935 I ragazzi della Via Paal
1937 Pioggia d'estate
1949 Totò cerca casa, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης
1949 Al diavolo la celebrità, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο
1950 Vita da cani, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο
1950 È arrivato il cavaliere!, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο
1951 Guardie e ladri, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο
1952 Totò e i re di Roma, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο Ο Τοτό βασιλιάς της Ρώμης
1952 Totò e le donne, συν-σκηνοθεσία με τον Στένο Ο Τοτό και οι γυναίκες
1953 Le infedeli Οι άπιστες
1954 Proibito
1955 Un eroe dei nostri tempi Ένας ήρωας της εποχής μας
1955 Totò e Carolina
1956 Donatella Ντονατέλλα
1957 Il medico e lo stregone Ο τυχοδιώκτης της πεντάρας
1957 Padri e figli Πίσω από τα κλειστά παράθυρα
1958 I soliti ignoti Ο κλέψας του κλέψαντος
1959 La grande guerra Ο μεγάλος πόλεμος
1960 Risate di gioia
1962 Boccaccio '70, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Ρέντσο και Λουτσιάνα) Βοκκάκιος ‘70
1963 I compagni Οι σύντροφοι
1964 Alta infedeltà, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Gente moderna) Απιστίες
1965 Casanova '70 Καζανόβας ‘70
1966 Le fate, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Fata Armenia) Οι βασίλισσες
1966 L'armata Brancaleone Οι γενναίοι του Μπρανκαλεόνε
1968 La ragazza con la pistola Το κορίτσι με το πιστόλι
1968 Capriccio all'italiana, (σπονδυλωτή, επεισόδιο La bambinaia)
1969 Toh, è morta la nonna!
1970 Brancaleone alle Crociate Ο Μπρανκαλεόνε σταυροφόρος
1971 Le coppie, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Il frigorifero) Σκάνδαλα παντρεμένων
1971 La mortadella
1973 Vogliamo i colonnelli Θέλουμε τους κολονέλους
1974 Romanzo popolare Έλα στο σπίτι να… γνωρίσεις τη γυναίκα μου
1975 Amici miei Οι εντιμότατοι φίλοι μου
1976 Caro Michele
1976 Signore e signori, buonanotte Κυρίες και κύριοι, καληνύχτα
1977 Un borghese piccolo piccolo Ο ανθρωπάκος
1977 I nuovi mostri, (σπονδυλωτή, επεισόδια Autostop και First Aid) Μοντέρνα τέρατα
1979 Viaggio con Anita Ταξίδι με την Ανίτα
1979 Temporale Rosy
1981 Camera d'albergo Ιστορίες της κλειδαρότρυπας
1981 Il marchese del Grillo
1982 Amici miei atto II Οι εντιμότατοι φίλοι No 2
1984 Bertoldo, Bertoldino e Cacasenno
1985 Le due vite di Mattia Pascal Μια δεύτερη ευκαιρία
1986 Speriamo che sia femmina
1987 I picari Κομπιναδόροι και περιπλανώμενοι
1989 La moglie ingenua e il marito malato
1989 12 registi per 12 città, συλλογικό ντοκιμαντέρ, επεισόδιο Βερόνα
1990 Il male oscuro
1991 Rossini! Rossini!
1992 Parenti serpenti
1994 Cari fottutissimi amici
1995 Facciamo paradiso Αναζητώντας τον παράδεισο
1996 Esercizi di stile, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Idillio edile)
1997 I corti italiani, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Topi di appartamento)
1999 Panni sporchi
1999 Un amico magico: il maestro Nino Rota, ντοκιμαντέρ
2001 Un altro mondo è possibile, συλλογικό ντοκιμαντέρ
2002 La primavera del 2002, συλλογικό ντοκιμαντέρ
2002 Lettere dalla Palestina, συλλογικό ντοκιμαντέρ
2003 Firenze, il nostro domani, συλλογικό ντοκιμαντέρ
2006 Le rose del deserto
2008 Vicino al Colosseo... c'è Monti, ντοκιμαντέρ


Σεναριογράφος

Έτος Πρωτότυπος τίτλος Ελληνικός τίτλος
1935 I ragazzi della Via Paal
1937 Pioggia d'estate
1040 La granduchessa si diverte
1941 Brivido
1942 La donna è mobile
1943 Cortocircuito
1945 Il sole di Montecassino
1946 Aquila nera Ο αετός της στέπας
1947 Gioventù perduta Νιάτα στη λάσπη
1947 La figlia del capitano Οι Κοζάκοι του Δον
1947 Il corriere del re Ο ταχυδρόμος του βασιλέως
1948 I Miserabili Οι άθλιοι
1948 L'ebreo errante
1948 Il cavaliere misterioso Καζανόβας
1948 Accidenti alla guerra!...
1949 Totò cerca casa Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης
1949 Il lupo della Sila Επαναστατημένοι πόθοι
1949 Il conte Ugolino
1949 Marechiaro
1949 Al diavolo la celebrità
1949 Come scopersi l'America
1949 Follie per l'opera Έντιμοι απατεώνες
1950 È arrivato il cavaliere
1950 Il brigante Musolino Τριπλή βεντέτα
1950 Botta e risposta
1950 L'inafferrabile 12 Έρως τα μεσάνυχτα
1950 Vita da cani
1950 Soho Conspiracy
1950 Quel bandito sono io
1951 Vendetta... sarda
1951 Totò e i re di Roma Ο Τοτό βασιλιάς της Ρώμης
1951 Tizio, Caio, Sempronio
1951 È l'amor che mi rovina Με τον έρωτα... παρέα!
1951 Core 'ngrato Το αμάρτημα μιας μητέρας
1951 Il tradimento Διπλή τραγωδία
1951 Accidenti alle tasse!!
1951 Amo un assassino
1951 Guardie e ladri
1951 O.K. Nerone Τα όργια του Νέρωνος
1952 Totò e le donne Ο Τοτό και οι γυναίκες
1952 Totò a colori
1952 5 poveri in automobile
1952 Cani e gatti
1953 Un turco napoletano
1953 Il più comico spettacolo del mondo Ο Τοτό ακροβάτης
1953 Cavalleria rusticana Καβαλερία ρουστικάνα
1953 Le infedeli Οι άπιστες
1953 Perdonami! Τρικυμία σε καρδιά μητέρας
1953 Giuseppe Verdi Βέρντι, ο βασιλεύς της μελωδίας
1954 Violenza sul lago
1954 Guai ai vinti Αμαρτωλές χωρίς αμάρτημα
1954 Proibito
1955 Totò e Carolina
1955 Un eroe dei nostri tempi Ένας ήρωας της εποχής μας
1955 La donna più bella del mondo Η ωραία των ωραίων
1956 Donatella Ντονατέλλα
1957 Il medico e lo stregone Ο τυχοδιώκτης της πεντάρας
1957 Padri e figli Πίσω από τα κλειστά παράθυρα
1958 I soliti ignoti Ο κλέψας του κλέψαντος
1958 Ballerina e Buon Dio Ακούστε τον πόνο μου
1959 La grande guerra Ο μεγάλος πόλεμος
1960 Risate di gioia
1961 A cavallo della tigre
1962 Boccaccio '70, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Ρέντσο και Λουτσιάνα) Βοκκάκιος ‘70
1963 Frenesia dell'estate
1963 I compagni Οι σύντροφοι
1965 Casanova '70 Καζανόβας ‘70
1966 I nostri mariti, (σπονδυλωτή, επεισόδιο Ιl Marito di Olga)
1966 L'armata Brancaleone Οι γενναίοι του Μπρανκαλεόνε
1969 Toh, è morta la nonna!
1970 Brancaleone alle crociate Ο Μπρανκαλεόνε σταυροφόρος
1970 Le coppie Σκάνδαλα παντρεμένων
1973 Vogliamo i colonnelli Θέλουμε τους κολονέλους
1974 Romanzo popolare Έλα στο σπίτι να… γνωρίσεις τη γυναίκα μου
1977 Gran bollito
1977 Un borghese piccolo piccolo Ο ανθρωπάκος
1980 Temporale Rosy
1981 Camera d'albergo Ιστορίες της κλειδαρότρυπας
1981 Il marchese del Grillo
1982 Amici miei - Atto IIº Οι εντιμότατοι φίλοι No 2
1984 Bertoldo, Bertoldino e Cacasenno
1985 Le due vite di Mattia Pascal Μια δεύτερη ευκαιρία
1986 Speriamo che sia femmina
1988 I picari Κομπιναδόροι και περιπλανώμενοι
1990 Il male oscuro
1991 Rossini! Rossini!
1992 Parenti serpenti
1994 Cari fottutissimi amici
1995 Facciamo paradiso Αναζητώντας τον παράδεισο
1999 Panni sporchi
1999 Un amico magico: il maestro Nino Rota, ντοκιμαντέρ
2006 Le rose del deserto
2008 Vicino al Colosseo... c'è Monti, ντοκιμαντέρ
2010 La nuova armata Brancaleone, ντοκιμαντέρ


Βραβεία

Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας
1935 1º βραβείο, ερασιτεχνικός τομέας - I ragazzi della via Paal
1959 Χρυσός λέων καλύτερης ταινίας - Ο μεγάλος πόλεμος
1985 Βραβείο Pietro Bianchi
1991 Χρυσός λέων για το σύνολο της καριέρας

Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου
1957: βραβείο σκηνοθεσίας - Πίσω από τα κλειστά παράθυρα
1976: βραβείο σκηνοθεσίας - Caro Michele
1982: βραβείο σκηνοθεσίας - Il marchese del Grillo

Νταβίντ ντι Ντονατέλο
1976 βραβείο σκηνοθεσίας - Εντιμότατοι φίλοι μου
1977 βραβείο σκηνοθεσίας - Ο ανθρωπάκος
1977 βραβείο καλύτερης ταινίας - Ο ανθρωπάκος
1986 βραβείο σκηνοθεσίας - Speriamo che sia femmina
1986 βραβείο καλύτερης ταινίας - Speriamo che sia femmina
1986 βραβείο σεναρίου - Speriamo che sia femmina
1990 βραβείο σκηνοθεσίας - Il male oscuro
2005 βραβείο για το σύνολο της καριέρας

Nastro d'Argento
1959 βραβείο σεναρίου - ο κλέψας του κλέψαντος
1977 βραβείο σεναρίου - ο ανθρωπάκος
1982 βραβείο σεναρίου - Il marchese del Grillo
1986 βραβείο σκηνοθεσίας - Speriamo che sia femmina
1986 βραβείο σεναρίου - Speriamo che sia femmina

Όσκαρ
1958 Υποψηφιότητα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας - ο κλέψας του κλέψαντος
1959 Υποψηφιότητα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας- Ο μεγάλος πόλεμος
1965 Υποψηφιότητα καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου - Οι σύντροφοι
1966 Υποψηφιότητα καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου – Casanova '70
1968 Υποψηφιότητα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας - Το κορίτσι με το πιστόλι
1978 Υποψηφιότητα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας - Μοντέρνα τέρατα

Παραπομπές

Stefano Della Casa (2011). «MONICELLI, Mario». TRECCANI, Dizionario Biografico degli Italiani - Volume 75. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2015.
Θόδωρος Σούμας. «Η ιταλική κωμωδία (και ο Μάριο Μονιτσέλι)». Ανακτήθηκε στις 31 Αυγούστου 2015.
Ανταίος Χρυσοστομίδης (5 Δεκεμβρίου 2010). «Μάριο Μονιτσέλι: Ο κύριος κομέντια αλ ιταλιάνα». Ανακτήθηκε στις 31 Αυγούστου 2015.

Γιάννης Ζουμπουλάκης (30 Νοεμβρίου 2010). «Αντίο Μάριο Μονιτσέλι». Το Βήμα. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2015.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

«Mario Monicelli». imdb.com.
Επίσημη ιστοσελίδα του Μάριο Μονιτσέλι


Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Mario Monicelli (έκδοση 77.89.59.122) της Ιταλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 3.0. (ιστορικό/συντάκτες).

Ιταλοί

Εγκυκλοπαίδεια Ιταλίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License