Μαρία Μοντεσσόρι

 

 

.

Η Μαρία Μοντεσσόρι (Maria Tecla Artemisia Montessori, 31 Αυγούστου 1870 - 6 Μαΐου 1952) ήταν Ιταλίδα δασκάλα και παιδαγωγός, γνωστή για τα γραπτά της στην επιστημονική παιδαγωγική και για την φιλοσοφία της εκπαίδευσης που φέρει το όνομά της, το μοντεσσοριανό παιδαγωγικό σύστημα, ή «μοντεσσοριανή μέθοδος», το οποίο αποτέλεσε πρωτοπορία για την εποχή του και εξακολουθεί να εφαρμόζεται ακόμα και σήμερα σε αρκετά σχολεία, τα επονομαζόμενα «μοντεσσοριανά σχολεία» ή «μοντεσσοριανές σχολές».[6][7][8]

Σε νεαρή ηλικία, η Μοντεσσόρι κατέρριψε τις φυλετικές προσδοκίες όταν εγγράφηκε σε μια τεχνική σχολή μόνο για αγόρια για να γίνει μηχανικός. Σύντομα άλλαξε γνώμη και ξεκίνησε σπουδές στην ιατρική σχολή στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, από όπου αποφοίτησε με τιμητικές διακρίσεις το 1896. Ήταν ελεύθερη μητέρα. Η εκπαιδευτική της μέθοδος χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα σε πολλά δημόσια και ιδιωτικά σχολεία σε όλο τον κόσμο.

Μαρία Μοντεσσόρι

Βιογραφία
Γέννηση και οικογένεια

Η Μοντεσσόρι γεννήθηκε στις 31 Αυγούστου 1870 στο Κιαραβάλλε της Ανκόνα. Ο πατέρας της, Αλεσσάντρο Μοντεσσόρι, 33 ετών, ήταν υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών, που εργαζόταν σε ένα τοπικό εργοστάσιο καπνού. Η μητέρα της, Ρενίλντε Στοπάνι, 25 ετών, έλαβε μια αρκετά καλή παιδεία για ήταν η ανιψιά του Ιταλού γεωλόγου και παλαιοντολόγου Αντόνιο Στοπάνι. Αν και δεν είχε μέντορα, είχε μια αρκετά στενή σχέση με την μητέρα της η οποία την ενθάρρυνε πάντα. Είχε επίσης μια σχέση αγάπης με τον πατέρα της παρόλο που ο πατέρας της διαφωνούσε με την επιλογή της να συνεχίσει τις σπουδές της.

1883-1896 : εκπαίδευση
Πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Η οικογένεια Μοντεσσόρι μετακόμισε στην Φλωρεντία το 1873 και έπειτα στην Ρώμη το 1875 εξαιτίας της δουλειάς του πατέρα της. Η Μοντεσσόρι εισήχθη το 1876 και σε ηλικία 6 ετών σε ένα δημόσιο δημοτικό σχολείο. Οι σχολικές της επιδόσεις δεν ήταν αξιοθαύμαστες παρόλο που έλαβε επαίνους για καλή συμπεριφορά στις δυο πρώτες τάξεις του δημοτικού.

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Το 1883 ή το 1884, σε ηλικία 13 ετών, η Μοντεσσόρι εισήχθη στην δευτεροβάθμια τεχνική σχολή Regia Scuola Tecnica Michelangelo Buonarroti, όπου σπούδασε ιταλικά, αριθμητική, άλγεβρα, γεωμετρία, λογιστική, ιστορία, γεωγραφία και φυσικές επιστήμες. Αποφοίτησε το 1886 με καλούς βαθμούς στις εξετάσεις. Την ίδια χρονιά και σε ηλικία 16 ετών, συνέχισε τις σπουδές της στην τεχνική σχολή Regio Instituto Leonardo da Vinci όπου σπούδασε ιταλικά, μαθηματικά, ιστορία, γεωγραφία, γεωμετρία, φυσική, χημεία, βοτανολογία, ζωολογία και δυο ξένες γλώσσες. Έλαβε καλούς βαθμούς στις φυσικές επιστήμες και ιδιαίτερα στα μαθηματικά.

Αρχικά αποφάσισε να σπουδάσει μηχανολογία μετά την αποφοίτησή της από το λύκειο, ένα ασυνήθιστο επάγγελμα για γυναίκα εκείνης της περιόδου. Ωστόσο, μετά την αποφοίτησή της το 1890, σε ηλικία 20 ετών και με ένα πιστοποιητικό στην φυσική και στα μαθηματικά, αποφάσισε να σπουδάσει ιατρική - ένα ακόμα πιο ασυνήθιστο επάγγελμα για γυναίκα σύμφωνα με τις πολιτιστικές νόρμες της εποχής.

Πανεπιστήμιο της Ρώμης - Ιατρική Σχολή

Η Μοντεσσόρι προχώρησε με την πεποίθηση να σπουδάσει ιατρική. Απηύθυνε έκκληση στον Guido Baccelli, καθηγητή κλινικής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα της Ρώμης, αλλά αποθαρρύνθηκε. Ωστόσο το 1890 ξεκίνησε σπουδές στο τμήμα φυσικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα της Ρώμης, όπου μελέτησε βοτανολογία, ζωολογία, φυσική, ανατομία και γενική και οργανική χημεία και όπου έλαβε πτυχίο το 1892. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα ιταλικών και λατινικών και κατάφερε να μπει επιτυχώς στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα της Ρώμης το 1893.

Ήρθε αντιμέτωπη με μια εχθρική και αρνητική συμπεριφορά από άλλους φοιτητές ιατρικής και καθηγητές της ιατρικής σχολής εξαιτίας του φύλου της. Θεωρήθηκε ακατάλληλο το να παρακολουθεί η Μοντεσσόρι μαθήματα μαζί με άνδρες φοιτητές και με την παρουσία ενός γυμνού σώματος και έτσι η ίδια ήταν υποχρεωμένη να εκτελεί την ανατομία των πτωμάτων μόνη της. Κατέφυγε στο κάπνισμα για να καλύπτει την άσχημη οσμή της φορμαλδεΰδης. Η Μοντεσσόρι κέρδισε ένα ακαδημαϊκό βραβείο στο πρώτο έτος των σπουδών της και το 1895 εξασφάλιζε μια θέση ως βοηθός ιατρού, αποκτώντας πρώιμη ιατρική εμπειρία. Κατά τα δυο τελευταία έτη σπουδών, μελέτησε την παιδιατρική και την ψυχιατρική και εργάστηκε στην παιδιατρική κλινική και στην υπηρεσία έκτακτης ανάγκης ενώ παράλληλα έγινε ειδική στον τομέα της παιδιατρικής. Η Μοντεσσόρι αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης το 1896 ως διπλωματούχος γιατρός. Η διατριβή της δημοσιεύτηκε το 1897 στο περιοδικό Policlinico. Εργάστηκε ως βοηθός γιατρού στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο και ξεκίνησε να εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα.

1896-1901: Πρώιμη καριέρα και οικογένεια

Από το 1896 έως το 1901, η Μοντεσσόρι εργάστηκε μαζί με "φρενασθενικά" παιδιά - δηλαδή με παιδιά που αντιμετωπίζουν μια μορφή νοητικής υστέρησης, ασθένειας ή αναπηρίας. Ξεκίνησε επίσης να ταξιδεύει, να μελετά και να δημοσιεύει σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο ενώ παράλληλα θεωρήθηκε ευρέως ως συνήγορος των δικαιωμάτων των γυναικών και της εκπαίδευσης των παιδιών με διανοητικά προβλήματα.

Στις 31 Μαρτίου 1898, γεννήθηκε το μοναχοπαίδι της - ένας γιος που ονομαζόταν Μάριο Μοντεσσόρι (31 Μαρτίου 1898 - 1982). Ο Μάριο Μοντεσσόρι προέκυψε από την σχέση της με τον Τζουζέπε Μοντεσάνο, έναν συνάδελφο γιατρό, ο οποίος διηύθυνε μαζί της την Ορθοπεδική Σχολή της Ρώμης. Εάν η Μοντεσσόρι παντρευόταν, θα ήταν αναμενόμενο ότι θα σταματούσε να εργάζεται επαγγελματικά ; ωστόσο, αντί να παντρευτεί, η Μοντεσσόρι αποφάσισε να συνεχίσει την δουλειά και τις σπουδές. Η Μοντεσσόρι ήθελε να κρατήσει κρυφή την σχέση με τον πατέρα του παιδιού της υπό την προϋπόθεση ότι κανένας τους δεν θα παντρευόταν άλλον. Όταν ο πατέρας του παιδιού της ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε μια άλλη γυναίκα, η Μοντεσσόρι ένιωσε προδομένη και αποφάσισε να εγκαταλείψει την δουλειά της στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο και να δώσει τον γιο της στην φροντίδα μιας οικογένειας που ζούσε στην εξοχή, έχοντας κατά νου να χάσει τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Επανενώθηκε με τον γιο της κάποια χρόνια αργότερα, όταν ο ίδιος ήταν έφηβος, και αποδείχθηκε ένας σημαντικός βοηθός στην έρευνά της.

Δουλειά με παιδιά με διανοητικά προβλήματα

Μετά την αποφοίτησή της από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης το 1896, η Μοντεσσόρι συνέχισε την έρευνά της στην ψυχιατρική κλινική του πανεπιστημίου και το 1897 έγινε δεκτή ως εθελόντρια εκεί. Ως μέρος της δουλειάς της, επισκέφθηκε άσυλα στην Ρώμη και μελέτησε παιδιά με διανοητικά προβλήματα ; παρατηρήσεις που ήταν σημαντικές για το μετέπειτα εκπαιδευτικό έργο της. Παράλληλα μελέτησε τα έργα των γιατρών και των παιδαγωγών του 19ου αιώνα Jean-Marc Itard και Édouard Séguin, που επηρέασαν αρκετά το έργο της. Η Μοντεσσόρι έδειξε ενδιαφέρον για τις ιδέες του Itard και δημιούργησε ένα πιο συγκεκριμένο και οργανωμένο σύστημα εφαρμογής τους στην καθημερινή εκπαίδευση των παιδιών με αναπηρίες. Όταν ανακάλυψε τα έργα του Jean Itard και του Édouard Séguin, απέκτησε μια νέα σκέψη και επηρεάστηκε για να επικεντρωθεί στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Το 1897, επίσης, η Μοντεσσόρι παρακολούθησε τα ακαδημαϊκά μαθήματα πάνω στην παιδαγωγική και διάβασε "όλα τα μεγάλα έργα της εκπαιδευτικής θεωρίας των τελευταίων διακοσίων ετών".

Δημόσιος συνήγορος

Το 1897 η Μοντεσσόρι μίλησε για την ευθύνη της κοινωνίας απέναντι στην εγκληματικότητα των ανηλίκων στο Εθνικό Συνέδιο Ιατρικής στο Τορίνο. Το 1898, έγραψε αρκετά άρθρα και μίλησε στο Πρώτο Παιδαγωγικό Συνέδριο του Τορίνο, προτρέποντας για την δημιουργία ιδρυμάτων αποκλειστικά για παιδιά με διανοητικά προβλήματα καθώς και για την εκπαίδευση καθηγητών για αυτά τα ιδρύματα. Το 1899 η Μοντεσσόρι διορίστηκε σύμβουλος στο Εθνικό Ίδρυμα Προστασίας των Καθυστερημένων Παιδιών και προσκλήθηκε να δώσει μια σειρά διαλέξεων όσον αφορά τις ειδικές μεθόδους εκπαίδευσης για καθυστερημένα παιδιά στο τμήμα κατάρτισης καθηγητών στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Την ίδια χρονιά η Μοντεσσόρι ανέλαβε να κάνει μια σειρά διαλέξεων, διάρκειας δυο εβδομάδων, μπροστά σε κοινό. Έγινε μέλος της επιτροπής του Εθνικού Ιδρύματος και ανέλαβε την θέση του λέκτορα στα μαθήματα υγιεινής και ανθρωπολογίας σε ένα από τα δυο ιδρύματα κατάρτισης εκπαιδευτικών για γυναίκες στην Ιταλία.

Ορθοπεδική Σχολή

Το 1900 το Εθνικό Ίδρυμα Προστασίας εγκαινίασε το Scuola Magistrale Ortofrenica (Σχολή Ορθοπεδικής), ένα "ιατρο-παιδαγωγικό ινστιτούτο" για την κατάρτιση καθηγητών μέσα σε μια τάξη-εργαστήριο, πάνω στην εκπαίδευση παιδιών με διανοητικές διαταραχές. Η Μοντεσσόρι ανέλαβε την θέση της υποδιευθύντριας. 64 καθηγητές φοίτησαν στο πρώτο έτος, μελετώντας ψυχολογία, ανατομία και φυσιολογία του νευρικού συστήματος, ανθρωπολογία, τις αιτίες και τα χαρακτηριστικά της νοητικής αναπηρίας και τις ειδικές μεθόδους καθοδήγησης. Κατά την διάρκεια της διετούς εργασίας της στο σχολείο αυτό, η Μοντεσσόρι ανέπτυξε μεθόδους και υλικό που θα εφάρμοζε αργότερα στα φυσιολογικά παιδιά.

Το σχολείο απέκτησε γρήγορα φήμη και έλαβε την προσοχή των κυβερνητικών αξιωματούχων από τα υπουργεία εκπαίδευσης και υγείας, των πολιτικών ηγετών και σημαντικών εκπροσώπων από τους τομείς της εκπαίδευσης, της ψυχιατρικής και της ανθρωπολογίας από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Τα παιδιά που φοιτούσαν στο σχολείο αυτό προέρχονταν από κανονικά σχολεία αλλά κρίθηκαν "ανεκπαίδευτα" εξαιτίας της διαφορετικότητάς τους. Κάποια από αυτά τα παιδιά αργότερα συμμετείχαν σε εξετάσεις του κράτους, ανάλογες με αυτές στις οποίες υποβάλλονταν τα "φυσιολογικά" παιδιά.
1901-1906: περαιτέρω σπουδές

Το 1901, η Μοντεσσόρι έφυγε από την Ορθοπεδική Σχολή και τον ιδιωτικό τομέα και το 1902 ξεκίνησε προπτυχιακές σπουδές στην φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. (Η φιλοσοφία εκείνη την εποχή περιλάμβανε ένα μεγάλο μέρος από αυτό που σήμερα θεωρούμε ψυχολογία.) Μελέτησε την θεωρητική και την ηθική φιλοσοφία, την ιστορία της φιλοσοφίας καθώς και την ψυχολογία αλλά δεν αποφοίτησε ποτέ. Ξεκίνησε σπουδές πάνω στην ανθρωπολογία και την φιλοσοφία της εκπαίδευσης, διεξήγαγε παρατηρήσεις και πειραματική έρευνα σε δημοτικά σχολεία και μελέτησε ξανά τα έργα των Itard και Séguin, μεταφράζοντας τα βιβλία τους στα ιταλικά. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, ξεκίνησε να εφαρμόζει τις μεθόδους που ανέπτυξε πάνω στην εκπαίδευση των παιδιών με διανοητικά προβλήματα, στην "κανονική" εκπαίδευση.

Το έργο της Μοντεσσόρι πάνω σε αυτό που αργότερα θα αποκαλούσε "επιστημονική παιδαγωγική" συνέχισε και κατά τα επόμενα χρόνια. Το 1902, η Μοντεσσόρι παρουσίασε μια έρευνα σε ένα παιδαγωγικό συνέδριο στην Νάπολη. Το 1903 δημοσίευσε δυο άρθρα με θέμα την παιδαγωγική και ακόμα δυο άρθρα το επόμενο έτος. Το 1903 και το 1904, έκανε μια ανθρωπολογική έρευνα με Ιταλούς μαθητές και το 1904 εξελέγη λέκτορας ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Προσκλήθηκε να δώσει διαλέξεις στην Παιδαγωγική Ακαδημία του Πανεπιστημίου της Ρώμης και κατείχε αυτή την θέση έως το 1908. Οι διαλέξεις της δημοσιεύτηκαν σε ένα βιβλίο με τίτλο Pedagogical Anthropology το 1910.

Παιδαγωγική

Γρήγορα, διαπίστωσε ότι η αγάπη της για τα παιδιά υπερτερεί απ' όλα τ' άλλα κι αφοσιώνεται σ' αυτά. Διατελεί διευθύντρια της ορθοφρενικής σχολή της Ρώμης (ίδρυμα για όχι ομαλά αναπτυγμένα παιδιά) και ιδρύει δύο "σπίτια μικρών". Γυρίζει όλο τον κόσμο κηρύσσοντας ότι το καλύτερο όπλο που χρείαζονται τα παιδιά για να εξελιχθούν σε θετικά στελέχη της κοινωνίας είναι η αγάπη προς αυτά. [9] Μέσα από την παιδιατρική οδηγήθηκε, ως ψυχολόγος και ταλαντούχος παιδαγωγός που ήταν, στην προσπάθεια για την ψυχολογική και νοητική ανάπτυξη του παιδιού, ασχολούμενη αρχικά με παιδιά με νοητική καθυστέρηση ή ειδικές μαθησιακές ανάγκες. Σε αυτόν τον αγώνα έδωσε ολόκληρη τη ζωή της.[6]

Έφτιαξε παιδαγωγικό υλικό, προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού για όλα τα μαθήματα, θετικά και θεωρητικά, που αφορούν τη μόρφωσή του. Δημιούργησε μόνη της εποπτικά μέσα διδασκαλίας και παιδαγωγικό υλικό για να γίνονται μέσω των αισθήσεων κατανοητά τα μαθήματα του σχολείου.[7]

Η επιτυχία της μεθόδου της αναστάτωσε τον παιδαγωγικό κόσμο διεθνώς. Ακόμα και παιδιά με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, έμπαιναν σιγά-σιγά στις κανονικές τάξεις του σχολείου, καθώς απελευθερωνόταν το πνεύμα και η ψυχή τους. Γι' αυτό μερικοί άνθρωποι, ακόμη και επιστήμονες, συνέδεσαν το όνομά της με τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Η Μαρία Μοντεσσόρι όμως ασχολήθηκε κατά βάση σε όλη τη ζωή της με όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως δείκτη νοημοσύνης ή μαθησιακής ικανότητας, και ίδρυσε σχολές σε πολλά κράτη για να εκπαιδεύεται προσωπικό στη χρησιμοποίηση του παιδαγωγικού υλικού αυτού, αλλά κυρίως στην κατανόηση της φιλοσοφίας της μεθόδου της, γιατί δίδαξε πως αυτό είναι το πρώτο θέμα για την επιτυχία.[8]

Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού είναι η πρώτη αρχή της μεθόδου, και έπειτα η ελευθερία που θα βγει από την πειθαρχία. Άλλες αρχές της μοντεσσοριανής μεθόδου είναι:[6][7]

Η εσωτερική και εξωτερική τάξη στη συγκρότηση του ανθρώπου.
Ο σεβασμός στο έμψυχο και άψυχο περιβάλλον.
Η ατομική προσπάθεια αλλά και η καλή συνεργασία με τον κόσμο του περιβάλλοντος.
Η μάθηση μέσω της έρευνας που θα δώσει τη χαρά για τη δουλειά και την ικανοποίηση για το αποτέλεσμα. Η παντοειδής άσκηση για την απόκτηση δυνατοτήτων.
Ικανός άνθρωπος ίσον ευτυχής άνθρωπος.

Μετά την ανάληψη της εξουσίας στην Ιταλία από το καθεστώς του Μπενίτο Μουσολίνι, η Μοντεσσόρι εξορίστηκε στην Ισπανία. Κατόπιν, ύστερα από την επικράτηση του καθεστώτος Φράνκο στον Ισπανικό Εμφύλιο, εγκαταστάθηκε στην Ολλανδία. Το 1939 μετανάστευσε εκ νέου στην Ινδία, όπου θα παρέμενε καθ' όλη την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς η Ολλανδία βρέθηκε υπό ναζιστική κατοχή. Τέλος, ξαναγύρισε στην Ολλανδία το 1949, όπου και απεβίωσε το 1952 σε ηλικία 82 ετών.[6]

Από τότε μέχρι σήμερα ο διεθνής οργανισμός που δημιουργήθηκε («Association Montessori International») καθοδηγεί και εποπτεύει τα Μοντεσσοριανά Σχολεία σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη, στις Η.Π.Α, στον Καναδά, στην Αφρική και στην Ασία, σε δεκάδες κράτη στον κόσμο λειτουργούν σήμερα Μοντεσσοριανά σχολεία.[10]

Εργογραφία

Η Μοντεσσόρι δημοσίευσε αρκετά βιβλία και άρθρα καθ'όλη την διάρκεια της ζωής της, κυρίως στα ιταλικά αλλά κάποιες φορές πρώτα στα αγγλικά. Σύμφωνα με τον Kramer, "τα σημαντικότερα έργα που κυκλοφόρησαν πριν το 1920 (The Montessori Method, Pedagogical Anthropology, The Advanced Montessori Method—Spontaneous Activity in Education and The Montessori Elementary Material) γράφτηκαν από την ίδια στα ιταλικά και μεταφράστηκαν υπό την επίβλεψή της." Ωστόσο, πολλά από τα μετέπειτα έργα της μεταγράφηκαν από τις διαλέξεις της, συχνά σε μετάφραση, και μόνο αργότερα κυκλοφόρησαν σε βιβλίο.

Τα γνωστότερα έργα της Μοντεσσόρι παρουσιάζονται εδώ σύμφωνα με την πρώτη έκδοση, με σημαντικές επανεκδόσεις και μεταφράσεις.

(1909) Il Metodo della Pedagogia Scientifica applicato all'educazione infantile nelle Case dei Bambini
αναθεωρήθηκε το 1913, 1926 και 1935 ; αναθεωρήθηκε και επανεκδόθηκε το 1950 με τον τίτλο La scoperta del bambino
(1912) αγγλική έκδοση : The Montessori Method: Scientific Pedagogy as Applied to Child Education in the Children's Houses
(1948) αναθεωρήθηκε και η αγγλική έκδοση επανεκδόθηκε με τον τίτλο The Discovery of the Child
(1950) αναθεωρήθηκε και επανεκδόθηκε στα ιταλικά με τον τίτλο La scoperta del bambino
(1910) Antropologia Pedagogica
(1913) αγγλική έκδοση : Pedagogical Anthropology
(1914) Dr. Montessori's Own Handbook
(1921) ιταλική έκδοση : Manuale di pedagogia scientifica
(1916) L'autoeducazione nelle scuole elementari
(1917) αγγλική έκδοση : The Advanced Montessori Method, Vol. I: Spontaneous Activity in Education; Vol. II: The Montessori Elementary Material.
(1922) I bambini viventi nella Chiesa
(1923) Das Kind in der Familie (German)
(1929) αγγλική έκδοση : The Child in the Family
(1936) ιταλική έκδοση : Il bambino in famiglia
(1934) Psico Geométria (ισπανικά)
(2011) αγγλική έκδοση : Psychogeometry
(1934) Psico Aritmética
(1971) ιταλική έκδοση : Psicoaritmetica
(1936) L'Enfant (γαλλικά)
(1936) αγγλική έκδοση : The Secret of Childhood
(1938) Il segreto dell'infanzia
(1948) De l'enfant à l'adolescent
(1948) αγγλική έκδοση : From Childhood to Adolescence
(1949) Dall'infanzia all'adolescenza
(1949) Educazione e pace
(1949) αγγλική έκδοση : Peace and Education
(1949) Formazione dell'uomo
(1949) αγγλική έκδοση : The Formation of Man
(1949) The Absorbent Mind
(1952) La mente del bambino. Mente assorbente
(1947) Education for a New World
(1970) ιταλική έκδοση : Educazione per un mondo nuovo
(1947) To Educate the Human Potential
(1970) ιταλική έκδοση : Come educare il potenziale umano

Παραπομπές

Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2014.
SNAC. w6jq3380. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Great Russian Entsiklopedia, JSC. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2017.
(Γαλλικά) data.bnf.fr. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11916650q. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
(Γαλλικά) data.bnf.fr. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11916650q. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Αφιέρωμα στην ιταλίδα παιδαγωγό Maria Montessori - lifo.gr».
«Μαρία Μοντεσόρι - sansimera.gr».
«Μαρία Μοντεσσόρι - nea-acropoli.gr».
Σύγχρονη Εγκυκλοπαίδεια, . (1993). ΕΥΡΩΠΗ, ΕΛΛΑΔΑ, ΚΟΣΜΟΣ. ΑΘΗΝΑ: ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, σελ. Τόμος 7, σελ. 342.

(Αγγλικά) «How many Montessori schools are there? - North American Montessori Teachers Association».

The Montessori Method, Maria Montessori

Παραπομπές

Flaherty, T. «Maria Montessori(1870–1952)». Women's Intellectual Contributions to the Study of Mind and Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 December 2012. Ανακτήθηκε στις 12 December 2012.
Hainstock, Elizabeth (1978). The Essential Montessori. New York: The New American Library. ISBN 0-451-61695-2.
Kramer, Rita (1976). Maria Montessori. Chicago: University of Chicago Press, σελ. 60. ISBN 0-201-09227-1.
Lillard, Angeline (2005). Montessori: The Science Behind the Genius. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-516868-2.
Lillard, Paula Polk (1972). Montessori: A Modern Approach. New York: Schocken Books. ISBN 080520394X.
Lillard, Paula Polk (1996). Montessori Today. New York: Schocken Books. ISBN 9780805210613.
Montessori, Maria. The montessori method: Scientific pedagogy as applied to child education in "the children's houses" with additions and revisions by the author.. New York: Frederick A. Stokes Company. Ανακτήθηκε στις 12 December 2012.
Montessori, Maria (1948). The Discovery of the Child. Madras: Kalkshetra Publications Press.
Montessori, Maria (1949). The Absorbent Mind. Madras: Theosophical Publishing House.
Montessori, Maria (1914). Dr. Montessori's Own Handbook. New York: Frederick A. Stokes Company.
Montessori, Maria (1912). The Montessori Method. New York: Frederick A. Stokes Company.
Montessori, Maria (1936). The Secret of Childhood. New York: Longmans, Green.
Standing, E.M. (1957). Maria Montessori: Her Life and Work. New York: Plume. ISBN 0-452-26090-6.
Trabalzini, Paola (Spring 2011). «Maria Montessori Through the Seasons of the Method». The NAMTA Journal 36 (2).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Association Montessori Internationale
American Montessori Society
Centre for Montessori Studies (CeSMon), Roma Tre University
The Maria Montessori No One knows and Maria Montessori in India
The Centre for Montessori Studies in her native home in Chiaravalle, Italy
e-text of The Montessori Method by Maria Montessori
Women's Intellectual Contributions to the Study of Mind and Society
The Montessori Foundation
Photos of Maria Montessori (1913–1951)
Έργα του/της Maria Montessori στο Project Gutenberg
Έργα της/του ή για την/τον Μαρία Μοντεσσόρι στο Internet Archive