Κάρλο Βαντσίνα

 

 

.

Ο Ντίνο Ρίζι (Μιλάνο 23 Δεκεμβρίου 1917 – Ρώμη 7 Ιουνίου 2008) ήταν Ιταλός σκηνοθέτης. Μαζί με τον Λουίτζι Κομεντσίνι και τον Μάριο Μονιτσέλι θεωρείται πατέρας της επονομαζόμενης «κωμωδίας αλά ιταλικά». Συνεργάστηκε με σπουδαίους Ιταλούς ηθοποιούς όπως ο Βιτόριο Γκάσμαν, ο Βιττόριο ντε Σίκα, ο Ούγκο Τονιάτσι και η Σοφία Λόρεν και πολλές ταινίες του άφησαν εποχή, όπως Τα τέρατα και Ο φανφαρόνος[1].

Βιογραφία

Ο Ντίνο Ρίζι γεννήθηκε και σπούδασε στο Μιλάνο. Αφού τέλειωσε την ιατρική, δεν συνέχισε τις σπουδές του στην Ψυχιατρική όπως ήθελαν οι γονείς του, αλλά άρχισε να ασχολείται με την 7η τέχνη, αρχικά ως βοηθός σκηνοθέτη. Από το 1946 έως το 1950 γύρισε είκοσι ταινίες μικρού μήκους, όπως το Barboni και το Buio in sala, με θέματα κυρίως από την πόλη του Μιλάνου, η οποία έφερε ακόμη έντονα τα σημάδια του Β΄ Παγκοσμίου Πόλεμου. Την τελευταία από αυτές τις ταινίες την αγόρασε ο παραγωγός Κάρλο Πόντι και τότε ο Ρίζι αποφάσισε να μετακομίσει στη Ρώμη και να αφοσιωθεί πλήρως στον κινηματογράφο.

Η πρώτη του δουλειά είναι συν-σεναριογράφος στην ταινία Άννα του Αλμπέρτο Λατουάντα το 1951. Την ειδικότητα του συν-σεναριογράφου διατήρησε στις περισσότερες ταινίες του. Το 1951 γύρισε και την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, το Vacanze col gangster, στην οποία έκανε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο στα δώδεκά του χρόνια ο ηθοποιός Τέρενς Χιλλ[Σημ 1]. Πρώτη του επιτυχία είναι η ταινία Ψωμί, έρωτας και..., τρίτο σίκουελ των ταινιών του Λουίτζι Κομεντσίνι Ψωμί, έρωτας και φαντασία και Ψωμί, έρωτας και ζήλια με πρωταγωνιστή σε όλες τον Βιττόριο ντε Σίκα. Η κωμωδία Φτωχοί αλλά ωραίοι, που γύρισε το 1956 με περιορισμένο μπάτζετ, θα γίνει ιδιαίτερα αγαπητή στο ιταλικό κοινό και καθιερώνει τον Ρίζι ως σκηνοθέτη κωμωδιών[2].

Το 1960 η ταινία του Ο βασιλιάς της κομπίνας, με πρωταγωνιστή τον Βιτόριο Γκάσμαν, γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Είναι η πρώτη συνεργασία μεταξύ του Ρίζι και του Γκάσμαν, θα ακολουθήσουν το 1962 Ο φανφαρόνος και La marcia su Roma, το 1963 Τα τέρατα, το 1964 Il gaucho, το 1967 Πιάστε τον τίγρη από την ουρά, το 1968 Ένας προφήτης δονζουάν, το 1971 100 λεπτά αλήθεια, το 1974 Άρωμα γυναίκας, το 1976 Το καρνέ με τα πονηρά τηλέφωνα, το 1977 Anima persa[3], το 1978 Μοντέρνα τέρατα, το 1979 Αγαπημένε μου πατέρα, το 1980 Γδύσου και μη μιλάς και τελευταίο το Tolgo il disturbo του 1990. Η ταινία Άρωμα γυναίκας[Σημ 2] έλαβε δυο υποψηφιότητες στα Όσκαρ του 1976, Καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και Καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου. Στο Φεστιβάλ των Καννών του 1975 ο Γκάσμαν πήρε το Βραβείο Ανδρικού ρόλου και στα Βραβεία Σεζάρ το 1976 η ταινία πήρε το βραβείο της καλύτερης ξένης ταινίας.

Από όλες αυτές τις συνεργασίες του δίδυμου Ρίζι/Γκάσμαν, αυτή που περισσότερο ταυτίστηκε με το όνομα του Ρίζι και αυτή που θεωρείται ως η καλύτερη δουλειά του είναι Ο φανφαρόνος[4], ένα road movie με τον Γκάσμαν και τον Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, σε έναν από τους πρώτους πρωταγωνιστικούς του ρόλους. Η ταινία έλαβε τιμητικό βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1963. Στον Φανφαρόνο, όπως και στην ταινία που είχε γυρίσει την προηγούμενη χρονιά, το Παλιοζωή παλιόκοσμε με πρωταγωνιστή τον Αλμπέρτο Σόρντι, ανατρέπει ένα από τα χαρακτηριστικά της κωμωδίας, που είναι το «αίσιο τέλος», δεν σώζει τους ήρωές του από την καταστροφή για να νιώσει καλά ο θεατής. Έτσι κι αλλιώς το χιούμορ του είναι συχνά πικρόχολο, τοποθετεί έναν καθρέφτη μπροστά στον θεατή, θέλοντας να τον αφυπνίσει με την ειρωνική ματιά του, να τον οδηγήσει στην επίγνωση των λαθών του. Οι ήρωές του είναι είτε απομεινάρια της κατεστραμμένης από τον πόλεμο Ιταλίας είτε νεόπλουτοι μικροαστοί και μεσοαστοί μιας νέας Ιταλίας που μπαίνει πλέον σε τροχιά ευμάρειας και οικονομικής ανάπτυξης, όλοι πάντως με έντονα ελαττώματα, κακές συνήθειες και αμαρτήματα[5].

Συχνές ήταν οι συνεργασίες του με ηθοποιούς από το εξωτερικό, όπως η Ρόμι Σνάιντερ, η Κατρίν Ντενέβ, η Καρόλ Μπουκέ, ο ¨Ολιβερ Ριντ, η Αν Μάργκρετ, η Ανίτα Έκμπεργκ, ο Ζαν-Λουί Τρεντινιάν. Στην ταινία Το αξέχαστο σαββατοκύριακο έπαιζε η Ελληνίδα ηθοποιός Αλέκα Παΐζη, ενώ στη σπονδυλωτή ταινία Μοντέρνα τέρατα, στο επεισόδιο Χωρίς λόγια έπαιζε ο Γιώργος Βογιατζής, ο οποίος ξανασυνεργάστηκε με τον Ρίζι πέντε χρόνια αργότερα στην ταινία Sesso e volentieri.

Το 1985 γυρίζει την ταινία Scemo di guerra με πρωταγωνιστές τον Κολλύς και τον Μπέπε Γκρίλο, που είναι υποψήφια για ΄τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών. Την ίδια υποψηφιότητα είχαν λάβει στο παρελθόν άλλες 3 ταινίες του: Το σημείο της Αφροδίτης, το Άρωμα γυναίκας και το Αγαπημένε μου πατέρα. Τη δεκαετία του '80 και του '90 σκηνοθετεί μερικές μίνι-σειρές για την μικρή οθόνη αλλά δεν παύει να γράφει και να σκηνοθετεί κινηματογραφικές ταινίες, αν και λιγότερο επιτυχημένες.

To 2002 του απονεμήθηκε ο «Χρυσός Λέοντας» για το σύνολο της καριέρας του στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας. Το 2004 του απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας ο Σταυρός του Ιππότη. Ο Ρίζι πέθανε στο διαμέρισμά του στη Ρώμη το πρωί της 7ης Ιουνίου 2008 σε ηλικία 90 ετών. Ο γιος του Μάρκο δήλωσε στις εφημερίδες ότι η ταλαιπωρία από την ασθένειά του τον είχε κάνει να σκέφτεται την ευθανασία και γι' αυτό το σκοπό σκόπευε να μεταβεί στην Ολλανδία, αφού στην Ιταλία δεν επιτρεπόταν[6].
Φιλμογραφία
Έτος Πρωτότυπος τίτλος Ελληνικός τίτλος
1951 Vacanze col gangster
1953 Il viale della speranza
1953 L'amore in città
1955 Il segno di Venere Το σημείο της Αφροδίτης
1955 Pane, amore e... Ψωμί, έρωτας και...
1956 Poveri ma belli Φτωχοί αλλά ωραίοι
1957 La nonna Sabella
1957 Belle ma povere
1959 Venezia, la luna e tu Καπετάν Ντόλτσεβίτας
1959 Il vedovo Ο εύθυμος χήρος
1959 Poveri milionari Φτωχός εκατομμυριούχος
1960 Il mattatore Ο βασιλιάς της κομπίνας
1960 Un amore a Roma Η νυμφομανής
1961 A porte chiuse Κεκλεισμένων των θυρών
1961 Una vita difficile Παλιοζωή παλιόκοσμε
1962 Il sorpasso Ο φανφαρόνος
1962 La marcia su Roma
1963 Il giovedì
1963 I mostri Τα τέρατα
1965 Le bambole Οι κούκλες
1965 Il Gaucho
1965 I complessi
1966 L'ombrellone Οι πειρασμοί μιας παντρεμένης
1966 I nostri mariti
1966 Operazione San Gennaro Επιχείρηση: Σαν Τζεννάρο
1967 Il Tigre Πιάστε τον τίγρη από την ουρά
1968 Straziami, ma di baci saziami Ένας τρελός τρελός εραστής ή Όλα τα είχε... η γκόμενα του έλειπε
1968 Il profeta Ένας προφήτης δονζουάν
1969 Vedo nudo 7 φορές τρελός
1969 Il giovane normale
1971 In nome del popolo italiano 100 λεπτά αλήθεια
1971 La moglie del prete Η γυναίκα του παπά
1971 Noi donne siamo fatte così Δώδεκα φορές θηλυκό
1973 Mordi e fuggi Το αξέχαστο σαββατοκύριακο
1973 Sessomatto Οι πονηριές της Μαλίτσια
1974 Profumo di donna Άρωμα γυναίκας
1976 Telefoni bianchi Το καρνέ με τα πονηρά τηλέφωνα
1977 Anima persa
1977 La stanza del vescovo Η κρεβατοκάμαρα του επισκόπου
1977 I nuovi mostri Μοντέρνα τέρατα
1978 Primo amore Ήθελε δεκαοχτάρα καλά να πάθει
1979 Caro papà Αγαπημένε μου πατέρα
1980 Sono fotogenico Γδύσου και μη μιλάς
1980 I seduttori della domenica Αποπλάνηση τώρα
1981 Fantasma d'amore Ερωτική οπτασία
1982 Sesso e volentieri
1984 Dagobert Στην Αυλή του βασιλιά Καθίκι
1984 ...e la vita continua
1985 Scemo di guerra
1987 Teresa
1987 Il commissario Lo Gatto
1989 Il vizio di vivere
1990 Tolgo il disturbo
1990 Vita coi figli
1996 Giovani e belli
1996 Esercizi di stile
Σημειώσεις

Στην ταινία εμφανίστηκε με το πραγματικό του όνομα, που ήταν Μάριο Τζιρόττι

Η ταινία ξαναγυρίστηκε το 1992 με τον ίδιο τίτλο (Άρωμα Γυναίκας) και πρωταγωνιστή τον Αλ Πατσίνο

Παραπομπές

Παναγιώτης Παναγόπουλος (10 Ιουνίου 2008). «Ντίνο Ρίζι, εξήντα χρόνια σινεμά». Η Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2018.
Θόδωρος Σούμας. «Η ιταλική κωμωδία και οι τρεις σπουδαίοι σκηνοθέτες της, Ρίζι, Μονιτσέλι και Κομεντσίνι». Πανελλήνια ένωση κριτικών κινηματογράφου. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2018.
Tullio Kezich (1983). Il Millefilm. Milano: Oscar Mondadori.
Daniele Dottorini. «Il sorpasso». Enciclopedia Treccani. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2018.
«Risi, Dino». Enciclopedia Treccani. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2018.
Silvia Fumarola (8 Ιουνίου 2008). «Marco Risi: "Voleva l'eutanasia. Progettava di andare in Olanda"». La Repubblica: σελ. Spettacoli e Cultura. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2018.