Κολαντόνιο

Ο Κολαντόνιο (ιταλικά: Colantonio, όνομα προερχόμενο από τη συγχώνευση του πραγματικού του ονόματος Niccolò Antonio) ήταν Ιταλός ζωγράφος, ο οποίος αποτέλεσε την προεξάρχουσα μορφή στην τέχνη της Νάπολι της πρώιμης Αναγέννησης.[1] Οι λεπτομέρειες σχετικά με τη ζωή του είναι ασαφείς, αν και ο Ναπολιτάνος ανθρωπιστής Πιέτρο Σουμμόντε (Pietro Summonte, 1463–1526) διέσωσε ορισμένες πληροφορίες σε μια επιστολή του προς τον Ενετό ευγενή και φιλότεχνο Μαρκαντόνιο Μικιελ (Marcantonio Michiel) το 1524.[2] Η χρονολογία γέννησής του περί το 1420 είναι εικαζόμενη. Ο Κολαντόνιο δραστηριοποιήθηκε στη Νάπολι περίπου από το 1440 έως το 1460 (ή και αργότερα). Πιθανόν αρχικά να είχε προστάτη τον Ρενέ του Ανζού, που βασίλευσε στη Νάπολι μεταξύ 1438 και 1442. Η τελευταία καταγεγραμμένη ανάθεση έργου σε αυτόν είναι της Ισαβέλλας του Κλερμόν το 1460, εκτός αν είναι ο ίδιος με αυτόν που αναφέρεται ως "Κολαντόνιο" που αμείφθηκε για τη διακόσμηση ενός δωματίου στο Castel Capuano το 1487. Ωστόσο, ο Σουμμόντε αναφέρει στην επιστολή του ότι ο ζωγράφος απεβίωσε σε νεαρή ηλικία.[3][2]

Τα έργα του καταδεικνύουν το συγκερασμό αρκετών σχολών: Ο Αλφόνσος Ε΄ της Αραγονίας είχε φέρει στη Νάπολι καλλιτέχνες από την Ιβηρική χερσόνησο, όπως ο εκ Βαλένθια Γιάκομαρτ (Jacomart), αλλά και από τη Βουργουνδία, τη Φλάνδρα και την Προβηγκία.[1] Ο Κολαντόνιο συνέθεσε το δικό του ύφος από αυτές τις πηγές και ήταν ένας από τους πρώτους Ιταλούς καλλιτέχνες που έμαθε τις τεχνικές της πρώιμης φλαμανδικής ζωγραφικής. Πιθανόν να έμαθε τις τεχνικές αυτές από τον Φλαμανδό Μπαρτελεμύ ντ' Άικ, ο οποίος βρισκόταν στη Νάπολι γύρω στα 1440. Από εκεί πιθανόν έμαθε και τη χρήση των ελαιοχρωμάτων, την οποία αργότερα δίδαξε στον μαθητή του Αντονέλλο ντα Μεσσίνα.
Η παράδοση του κανόνα των Φραγκισκανών, περ. 1445
Ο Άγιος Ιερώνυμος στο σπουδαστήριό του. Είναι εμφανής η επίδραση της Φλαμανδικής Σχολής.

Τα βασικά έργα του που έχουν διασωθεί είναι δύο μεγάλα ρετάμπλ. Το πρώτο δημιουργήθηκε με ελαιοχρώματα για την εκκλησία του Σαν Λορέντσο Ματζόρε (San Lorenzo Maggiore) στη Νάπολι, το οποίο του ανέθεσε περί τα 1445 ο Αλφόνσο. Κατά την εποχή του Ναπολέοντα το πολύπτυχο αυτό διαμοιράστηκε. Το κεντρικό τμήμα του απεικονίζει την "παράδοση του κανόνα των Φραγκισκανών" και η σύνθεσή του αντλεί την έμπνευσή της από μια τοιχογραφία του 13ου αιώνα πάνω από τη θύρα του οικήματος της τοπικής αδελφότητας, η οποία απεικονίζει τον Άγιο Φραγκίσκο να παραδίδει τον Κανόνα του στους Μινορίτες αδελφούς και τις Κλαρίτισσες αδελφές. Η τοιχογραφία σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο της μονής. Ο πίνακας του Κολαντόνιο βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Καποντιμόντε της Νάπολι μαζί με τον πίνακα "Ο Άγιος Ιερώνυμος στο σπουδαστήριό του", ο οποίος βρίθει από φλαμανδικού τύπου λεπτομέρειες, τμήμα και αυτός του ίδιου πολυπτύχου. Ο πίνακας αυτός έχει σαφέστατη την επιρροή από τον πίνακα του Γιαν βαν Άικ, με το ίδιο θέμα, που τότε βρισκόταν στην κατοχή του Αλφόνσο.[4] Άλλα πάνελς του ίδιου έργου βρίσκονται σε ποικίλες άλλες συλλογές. Σχετικά με τον πίνακα του Αγίου Φραγκίσκου, ο βοηθός καθηγητής στο Ίδρυμα ιστορίας της τέχνης του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilian του Μονάχου, στο δοκίμιό του "A Case of Corporate Identity: The Multiplied Face of Saint Antonino of Florence" αναφέρει: "Στον πίνακα αυτόν του Κολαντόνιο και συγκεκριμένα στην ομάδα ανδρών στα αριστερά, οι άγιοι έχουν λάβει πιο ξεχωριστά πρόσωπα από τους υπόλοιπους από τον προσεκτικό καλλιτέχνη. Αλλά το πρόσωπο του Μπερναρντίνο μοιάζει ιδιαίτερα διαφορετικό: Φαίνεται σαν να απέχει από τον κόσμο μας, ενώ η απεικόνιση των γειτονικών αγίων μας θυμίζει περισσότερο τα πρόσωπα που βλέπουμε σε μεσαιωνικά εικονογραφημένα βιβλία που χρησιμοποιούνταν στα εργαστήρια"[5]

Το δεύτερο πολύπτυχο βρίσκεται ακόμη στην εκκλησία του Αγίου Μάρτυρος Πέτρου (San Pietro Martire) στη Νάπολι. Παρουσιάζει τη ζωή του Αγίου Βικεντίου Φερρέρ (Sant Vicent Ferrer) σε έντεκα σκηνές, περιλαμβάνοντας και πορτρέτα της Ισαβέλλας και άλλων μελών της βασιλικής οικογένειας. [6] Του αποδίδεται, επίσης, μια "Αποκαθήλωση" για την εκκλησία Σαν Ντομένικο Ματζόρε (San Domenico Maggiore), πίνακας ο οποίος αντλεί την έμπνευσή του από ταπισερί του Ρόχιερ φαν ντερ Βάιντεν με σκηνές από τα Άγια Πάθη, η οποία σήμερα έχει χαθεί, αλλά είναι γνωστές ότι μερικές από αυτές τις συνθέσεις είχαν αναρτηθεί στο Καστέλ Νουόβο της Νάπολι για κάποιο διάστημα.[7]

Εκτός Νάπολι είναι κατά κύριο λόγο γνωστός επειδή υπήρξε δάσκαλος του Αντονέλλο ντα Μεσσίνα, διάσημου ζωγράφου από τη Σικελία. Αυτό καταγράφει στην επιστολή του ο Σουμμόντε, ο οποίος, μεταξύ άλλων στο σημείο αυτό αναφέρει ότι ο Κολαντόνιο "θα μπορούσε να έχει προσφέρει πολλά στη ζωγραφική της Νάπολι, αν δεν είχε πεθάνει νέος".[2] Ο ντα Μεσσίνα είναι αυτός που διέδωσε τα στοιχεία της τεχνικής των Φλαμανδών στην Ιταλία και σε άλλα μέρη της χώρας. Ο σημαντικός Ισπανός ζωγράφος Πέδρο Μπερουγκέτ (Pedro Berruguete) είναι επίσης πιθανόν να διετέλεσε μαθητής του. Ο Αντζιόλο Φράνκο (Angiolo Franco) από τη Νάπολι ήταν επίσης μαθητής του.

Στο Μουσείο Thyssen-Bornemisza της Μαδρίτης υπάρχει μια μικρή "Σταύρωση", που αποδίδεται από τον Ρομπέρτο Λόνγκι (Roberto Longhi) και άλλους (κυρίως Ιταλούς) ιστορικούς τέχνης στον Κολαντόνιο. Άλλοι ιστορικοί τέχνης αποδίδουν τον πίνακα στον Αντονέλλο ντα Μεσσίνα, αλλά το ίδιο το Μουσείο τον αποδίδει σε "ανώνυμο καλλιτέχνη από τη Βαλένθια".[8]
Παραπομπές

Storia dell'Arte
Giovanni Morelli: Italian painters, Рипол Классик στο Google Books
Atlas, 11-12
Spinosa, 38-39; Atlas, 12-13
Representations.org
Atlas, 13
Cassese

Thyssen note

Πηγές

Atlas, Allan W., Music at the Aragonese Court of Naples, 2008, Cambridge University Press, ISBN 0-521-08830-5, ISBN 978-0-521-08830-5, google books
Cassese, Giovanna, "Colantonio, Niccolò." Grove Art Online, Oxford Art Online, Oxford University Press, accessed February 19, 2013, subscriber only link
Nicola Spinosa (ed), The National Museum of Capodimonte, Electa Napoli, 2003, ISBN 88-510-0007-7
Borchert, Till-Holger. Manfred Sellink (2002). The Age of Van Eyck. The Mediterranean World and Early Netherlandish Painting 1430-1530. London: Thames & Hudson.
Howell Jolly, Penny (2004). Jan van Eyck and St. Jerome: a study of Eyckian influence on Colantonio and Antonello da Messina in Quattrocento Naples. Ann Arbor: University of Michigan.
Ferdinando Bologna, Colantonio, in Dizionario biografico degli italiani, vol. 26, Roma, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1982.
Pierluigi De Vecchi ed Elda Cerchiari, I tempi dell'arte, vol. 2, Milano, Bompiani, 1999, ISBN 88-451-7212-0.
(Αγγλικά) Jane Turner (επιμέλεια), The Dictionary of Art, vol. 7, New York, Grove, 1996, pp. 542-544, ISBN 1-884446-00-0.