Κάρλο Γκολντόνι

Ο Κάρλο Γκολντόνι (Carlo Goldoni, Βενετία, 25 Φεβρουαρίου 1707 - Παρίσι, 6 Φεβρουαρίου 1793) ήταν Ιταλός κωμωδιογράφος, ο οποίος θεωρείται ότι ανανέωσε την ιταλική κωμωδία, απομακρυνόμενος από τις χοντροκομμένες φάρσες, δημιουργώντας την «κωμωδία χαρακτήρων». Στα έργα του, παρουσιάζονται χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες της μεσαίας τάξης του καιρού του, ενώ ενσωμάτωσε στοιχεία και από τους χαρακτήρες της Κομέντια ντελ άρτε!.

Βιογραφία
Παιδικά χρόνια και σπουδές

Ο Γκολντόνι γεννήθηκε το 1707 στη Βενετία από τη Μαργκερίτα και τον Τζούλιο Γκολντόνι. Ενδιαφέρθηκε από τα παιδικά του κιόλας χρόνια για το θέατρο. Το 1723, o πατέρας του τον έστειλε στο αυστηρό Κολέγιο Ghislieri στην Παβία, ωστόσο ο Γκολντόνι περνούσε το χρόνο του διαβάζοντας αρχαίες ελληνικές και λατινικές κωμωδίες. Είχε αρχίσει ήδη να γράφει: εξαιτίας ενός ποιήματος-λίβελου και της επίσκεψής του σε τοπικό οίκο ανοχής, αποβλήθηκε από τη σχολή και έφυγε από την πόλη το 1725. Σπούδασε νομική στο Ούντινε και πήρε το πτυχίο του στη Μοδένα.

Παρότι εργάστηκε ως γραμματέας και σύμβουλος, επέστρεψε στη Βενετία και αφιερώθηκε στη συγγραφή έργων και στη διαχείριση θεάτρων. Το 1731, πέθανε ο πατέρας του κι ένα χρόνο αργότερα έφυγε για το Μιλάνο και τη Βερόνα, όπου ο θεατράνθρωπος Τζιουζέπε Ίμερ τον βοήθησε να γίνει κωμικός ποιητής, ενώ τον γνώρισε και με τη μελλοντική του σύζυγο, Νικολέτα Κόνιο, με την οποία επέστρεψε στη Βενετία μέχρι το 1743.
Θεατρική σταδιοδρομία

Στο ιταλικό θέατρο εμφανίστηκε με την τραγωδία Amalasunta στο Μιλάνο, το οποίο αποτέλεσε θεατρική και οικονομική αποτυχία. Ο διευθυντής της όπερας του τόνισε ότι στη Γαλλία ο συγγραφέας θα έπρεπε να προσπαθήσει να ευχαριστήσει το κοινό, αλλά στην Ιταλία έπρεπε να συμβουλευτεί και να ευχαριστήσει τα μέλη του θιάσου. Έπειτα από αυτό, ο Γκολντόνι έκαψε το χειρόγραφο του έργου. Το επόμενο έργο του με τίτλο Belisario (1734) είχε μεγαλύτερη επιτυχία. Ταυτόχρονα, έγραφε λιμπρέτα για όπερα, ενώ υπηρέτησε ως πνευματικός διευθυντής της βενετσιάνικης όπερας San Giovanni Grisostomo.

Σύντομα ανακάλυψε ότι είχε μεγαλύτερο ταλέντο στην κωμωδία, ενώ συνειδητοποίησε ότι η ιταλική σκηνή χρειαζόταν μια μεγάλη ανανέωση. Υιοθέτησε ως πρότυπό του το Μολιέρο και το 1738 παρουσίασε την πρώτη του κωμωδία, με τίτλο L'uomo di mondo. Ακολούθησαν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά του έργα, στα οποία διαφαινόταν το ιδιαίτερο στυλ γραφής του που συνδύαζε το ύφος του Μολιέρου και τη δυναμική της Κομέντια ντελ άρτε, προσθέτοντας παράλληλα τή δική του προσωπική πινελιά.

Μετά το 1748, ο Γκολντόνι συνεργάστηκε με το συνθέτη Μπαλτασάρε Γκαλούπι, συνεισφέροντας σημαντικά στην ανάπτυξη της Όπερα μπούφα. Στις κωμωδίες του που ακολουθούσαν αυτή τη φόρμα, ο Γκολντόνι ενσωμάτωσε χαρακτήρες της Κομέντια ντελ άρτε με αναγνωρίσιμα στοιχεία από την σύγχρονή του πραγματικότητα, συνήθειες και χαρακτήρες της μεσαίας τάξης και της καθημερινότητας της Βενετίας.

Το 1761, εξαιτίας της διαμάχης του με το συγγραφέα Κάρλο Γκότζι, ο οποίος τον κατηγόρησε ότι στέρησε από το Ιταλικό θέατρο την ποίηση και τη φαντασία, μετακόμισε αγανακτισμένος στο Παρίσι, όπου έγινε δεκτός στην Αυλή και τέθηκε υπεύθυνος του Ιταλικού Θεάτρου. Έμεινε στη Γαλλία μέχρι το τέλος της ζωής του, γράφοντας στα γαλλικά τα έργα του και τα Απομνημονεύματά του. Υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής στη χώρα. Όταν αποσύρθηκε στις Βερσαλλίες, δεχόταν σύνταξη από τον ίδιο το Βασιλιά, την οποία έχασε μετά τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά αποδόθηκε ξανά στη σύζυγό του μετά το θάνατό του.
Μοτίβα στο έργο του Γκολντόνι

Τα έργα που γράφτηκαν όσο ο συγγραφέας ήταν στην Ιταλία δεν έχουν θρησκευτικό ή εκκλησιαστικό θέμα ούτε εκφράζουν σκέψεις για το θάνατο ή τη μετάνοια, κάτι που προκαλεί εντύπωση λόγω της αυστηρής καθολικής ανατροφής του Γκολντόνι. Μετά τη μετοίκησή του στη Γαλλία, η θέση του έγινε πιο ξεκάθαρη, καθώς τα έργα του είχαν έντονο αντι-εκκλησιαστικό τόνο και συχνά σατίριζαν την υποκρισία των μοναχών και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Ο Γκολντόνι ενδιαφερόταν για τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους, τη φιλοσοφία, το κίνημα του Ουμανισμού, ενώ ασκούσε κριτική στην αλαζονεία, στην αδιαλλαξία και την κατάχρηση εξουσίας. Συχνά σατίριζε τους υπερόπτες ευγενείς και τους φτωχούς που δεν είχαν τιμιότητα και αξιοπρέπεια.
Έργα
Τραγωδίες

Amalasunta (1733)
Rosmonda (1734)
Griselda (1734)
Enrico Re di Sicilia (1736)
Gli amori de Alessandro Magno (1759)
Enea nel Lazio (1760)
Nerone (1760)
Artemisia

Τραγικωμωδίες

Belisario (1734)
Rinaldo di Montalbano (1736)

Giustino
La sposa persiana (1753)
Ircana in Julfa
Ircana in Ispaan
La peruviana
La bella selvaggia
La dalmatina
Gli amori di Alessandro Magno
Artemisia
Enea nel Lazio
Zoroastro
La bella giorgiana

Κωμωδίες
Commedie

Don Giovanni Tenorio
Un curioso accidente (1760)
L'uomo di mondo
Il prodigo
Il Momolo cortesan (1738)
Il mercante fallito (1741)
La donna di garbo (1743)
Il servitore di due padroni (Ο υπηρέτης δυο αφεντάδων, 1745)― ελλην.μετάφρ.Γεράσιμου Σπαταλά("Δωδώνη")
Il frappatore
I due gemelli veneziani (1745)
L'uomo prudente
La vedova scaltra (1748)
La putta onorata (1749)
La buona moglie (1749)
Il cavaliere e la dama
L'avvocato veneziano
Il padre di famiglia
La famiglia dell'antiquario (1750)
L'erede fortunata (1750)
Il teatro comico (1750-1751)
Le femmine puntigliose (1750-1751)
La bottega del caffè (Το καφενείο, 1750-1751) ― ελλην.μετάφρ.Αντ.Σακελλαρίου("Δωδώνη")
Il bugiardo (1750-1751)
L'adulatore
Il poeta fanatico
La Pamela
Il cavaliere di buon gusto
Il giuocatore
Il vero amico
La finta ammalata (1750-1751)
La dama prudente
L'incognita
L'avventuriere onorato (1750-1751)
I pettegolezzi delle donne (1750-1751)
Il Moliére
La castalda
L'amante militare
Il tutore
La moglie saggia (1752)
Il feudatario
Le donne gelose (1752)
La serva amorosa (1752)
I puntigli domestici
La figlia obbediente
I mercatanti
La locandiera (Η ξενοδόχα, 1753) ― ελλην.μετάφρ.Αντ.Σακελλαρίου ("Δωδώνη")
Le donne curiose (1753)
Il contrattempo
La donna vendicativa
Il geloso avaro
La donna di testa debole
La cameriera brillante
Il filosofo inglese
Il vecchio bizzarro
Il festino
L'impostore
La madre amorosa
Terenzio
Torquato Tasso
Il cavaliere giocondo
Le massere (1755)
I malcontenti
La buona famiglia
Le donne de casa soa" (1755)
La villeggiatura
La donna stravagante
Il campiello (1756)
L'avaro
L'amante di se medesimo
Il medico olandese
La donna sola
La pupilla
Il cavaliere di spirito
La vedova spiritosa
Il padre per amore
Lo spirito di contraddizione
Il ricco insidiato
Le morbinose
Le donne di buon umore
L'apatista
La donna bizzarra
La sposa sagace
La donna di governo
La donna forte
I morbinosi
La scuola di ballo
Gli innamorati (1759)
Pamela maritata
L'impresario delle Smirne (1759)
La guerra
I rusteghi (1760)
Il curioso accidente (1760)
La donna di maneggio
La casa nova (1760)
La buona madre (1761)
Le smanie per la villeggiatura (1761)
Le avventure della villeggiatura (1761)
Il ritorno dalla villeggiatura (1761)
Lo scozzese
Il buon compatriotto
Il sior Todero brontolon o sia Il vecchio fastidioso (1762)
Le baruffe chiozzotte (1762)
Una delle ultime sere di carnevale (1762)
L'osteria della posta (17??)
L'amore paterno
Il matrimonio per concorso
Les amours d'Arlequin et de Camille (1763)
La jalousie d'Arlequin (1763)
Les inquiétudes de Camille (1763)
Gli amori di Zelinda e Lindoro (1764)
La gelosia di Lindoro
L'inquietudini di Zelinda
Gli amanti timidi
Il ventaglio (1765)
La burla retrocessa nel contraccambio
Chi la fa l'aspetti
Il genio buono e il genio cattivo
Le bourru bienfaisant (1771)
L'avare fastueux (1776)

Όπερα

Amalasunta (1732)
Gustavo (1738)
Oronte, re de' Sciti (1740)
Statira (1740)

Όπερα μπούφα

La fondazione di Venezia (1734)
La contessina (1743)
La favola dei tre gobbi (1748)
L'Arcadia in Brenta
Il filosofo di campagna
Il mercato di Malmantile
La buona figliuola
Il festino
I viaggiatori ridicoli
Vittorina
Il re alla caccia
La bouillotte
I volponi
Gli uccellatori
Arcifanfano, Re de' matti
L'isola disabitata
La calamità de' cuori
Il negligente
I bagni d'Abano
Le virtuose ridicole
Il finto principe
L'astuzia felice
Bertoldo, Bertoldino e Sascasenno
I portentosi effetti della madre natura
Lucrezia romana
Il mondo alla rovescia
Buovo d'Antona
Il paese delle cuccagna
La mascherata
Le pescatrici
Il conte Caramella
La donna di governo
Le nozze
La fiera di Sinigaglia

Καντάτες και σερενάτες

La ninfa saggia
Gli amanti felici
Le quattro stagioni
Il coro delle muse
La pace consolata
L'amor della patria
L'oracolo del Vaticano

Ορατόριο

Magdalena conversio

Θρησκευτικά έργα

L'unione del reale profeta Davide

Ποίηση

Il colosso (1725)
Il quaresimale in epilogo (1725-1726)

Ιντερμέδια

Il buon padre (1729)
La cantatrice (1729)
Il Gondoliere Veneziano (1733)
La pupilla (1734)
La birba (1734)
Il quartiere fortunato (1734-44)
Amor fa l'uomo cieco
Il disinganno

Παραπομπές

Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11905320h. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Carlo Goldoni». RKDartists. 283891.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Carlo-Goldoni. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w61j9b97. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Internet Broadway Database. 4684. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Itaú Cultural: (Πορτογαλικά) Enciclopédia Itaú Cultural. Itaú Cultural. Σάο Πάολο. pessoa360601/carlo-goldoni. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017. ISBN-13 978-85-7979-060-7.
International Music Score Library Project. Category:Goldoni,_Carlo. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
filmportal.de. eafb78e64b974abfa874b0afc6665e76. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. 118540505. Ανακτήθηκε στις 13 Αυγούστου 2015.
«Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Great Russian Entsiklopedia, JSC. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.

Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.

Βιβλιογραφία

Βάλτερ Πούχνερ, «Η πρόσληψη του Carlo Goldoni στην Ελλαδα», στο: Βάλτερ Πόυχνερ, Δραματουργικές αναζητήσεις-Πέντε μελετήματα, εκδ.Καστανιώτης, Αθήνα, 1995, σελ.345-358
Δημήτρης Σπάθης, «Η παρουσία του Γκολντόνι στο νεοελληνικό θέατρο», στο: Ο Διαφωτισμός και το νεοελληνικό θέατρο, εκδ.University Studio Press, Θεσσ/ίκη, 1986, σελ.199-214

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

La Locandiera (ιταλικά)
Carlo Goldoni - Catholic Encyclopedia