Μπενεντέτο Μαρτσέλο

Ο Μπενεντέτο Τζιάκομο Μαρτσέλο (Benedetto Giacomo Marcello, Βενετία, 24 Ιουλίου 1686 – Μπρέσια, 24 Ιουλίου 1739), [i] ήταν Ιταλός συνθέτης του Μπαρόκ. Υπήρξε επίσης συγγραφέας, ποιητής και δάσκαλος μουσικής, ενώ η καταγωγή του από οικογένεια ευγενών τού επέτρεψε να ασκήσει τη δικηγορία από κυβερνητικό πόστο (magistrate).

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Μαρτσέλο γεννήθηκε στη Βενετία και ήταν γόνος οικογένειας ευγενών, του Αγκοστίνο Μαρτσέλο (Agostino Marcello) και της Πάολα Καπέλο (Paola Capello). Ήταν αδελφός του Αλεσάντρο, επίσης μετέπειτα συνθέτη. Έτυχε μόρφωσης υψηλού επιπέδου, ενώ είχε και μεγάλη έφεση στη μουσική, γι’ αυτό και πήρε μαθήματα από τους σημαντικούς δασκάλους της εποχής, τους Λότι (Antonio Lotti) και Γκασπαρίνι. Αρχικά ξεκίνησε να μαθαίνει βιολί, στη συνέχεια όμως ασχολήθηκε με το τραγούδι και τη σύνθεση.[9] Ο πατέρας του είχε αντιρρήσεις για την πορεία που επέλεξε και τον έστειλε να σπουδάσει νομικά μακριά από τη Βενετία. Όμως, μετά το θάνατό του, ο Μπενεντέτο επέστρεψε στη γενέτειρά του και προσπάθησε να συνδυάσει την αγάπη του για τη μουσική με το νομικό επάγγελμα. Η ευγενική καταγωγή που είχε, τού «άνοιξε» την επαγγελματική του σταδιοδρομία και, σύντομα, βρέθηκε να κατέχει θέση μέλους του «Συμβουλίου των Τεσσαράκοντα» στην κυβέρνηση -η Βενετία τότε ήταν κράτος-, το 1711. Το 1728 νυμφεύτηκε την Ροσάνα Σκάλφι (Rosanna Scalfi), μαθήτριά του στο τραγούδι. Ο γάμος έγινε μυστικά, ως έκνομος, διότι η ευγενής καταγωγή του Μαρτσέλο δεν επέτρεπε να έρθει εις «γάμου κοινωνίαν» με πρόσωπο ταπεινοτέρας καταγωγής. Γι’ αυτό, άλλωστε, μετά το θάνατό του οι αρχές της Βενετίας θεώρησαν τον γάμο ως «μη γενόμενον». Η «παράνομη» σύζυγος, κινήθηκε δικαστικά το 1742 επειδή δεν είχε δικαιώματα στην περιουσία του αποθανόντος, αναζητώντας κάποιαν οικονομική στήριξη.[10]

Το 1730, ο Μαρτσέλο πήγε στην Πόλα (Pola), όπως ονομαζόταν τότε η σημερινή Κροατική πόλη της χερσονήσου Ίστρια, και έγινε έπαρχος (proveditore). Ωστόσο, το υγρό κλίμα της περιοχής προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στην υγεία του, οπότε αναγκάστηκε να φύγει μετά από 8 χρόνια και να πάει στην Μπρέσια, ως οικονομικός επίτροπος-ταμίας [11] του δόγη (camerlengo), όπου και πέθανε από φυματίωση, [iii] το 1739. Στην εκκλησία St. Giuseppe της πόλης, αναφέρεται ότι απεβίωσε σε ηλικία 52 ετών, 11 μηνών και 23 ημερών.
Η επιτύμβια πλάκα του Μπενεντέτο Μαρτσέλο στην Μπρέσια
Μουσικό έργο

Το κυριότερο έργο του Μαρτσέλο, υπήρξε ο Ποιητικός-αρμονικός Οίστρος (Estro Poetico-armonico), με υπότιτλο Παράφραση πάνω στους 50 πρώτους Ψαλμούς (Parfrasi sopra i primi 50 Psalmi), μελοποίηση των 50 πρώτων Ψαλμών της Βίβλου, σε ιταλική απόδοση του Τζιρόλαμο Τζιουστινιάνι (Girolamo Giustiniani). Εκδόθηκε μεταξύ 1724-7 στη Βενετία, σε δύο μέρη και οκτώ τόμους. Οι περισσότεροι είναι μελοποιημένοι για φωνές -μέχρι τέσσερις- και αριθμημένο μπάσσο κοντίνουο, ενώ περιστασιακά περιλαμβάνονται δύο βιολιά και τσέλο υποχρεωτικά (obligati).[9] Ο Μαρτσέλο χρησιμοποίησε αυθεντικές εβραϊκές μελωδίες, εμπλουτισμένες με αντιστικτικές τεχνικές, ζωηρή δραματικότητα και συνθετική σαφήνεια.[11] Το έργο θεωρείται σημαντικό για την εποχή του, κυρίως διότι εμπλουτίζει την φιλολογία της πρώιμης όπερας και ανατυπώθηκε αρκετές φορές,[12] αν και κάποιοι κριτικοί εκφράζουν την άποψη ότι είναι υπερεκτιμημένο.[9] Ο Ροσίνι, είχε χρησιμοποιήσει τον 21ο Ψαλμό από το συγκεκριμένο έργο, ως κύριο θέμα στην όπερά του Η Πολιορκία της Κορίνθου. Επίσης άρεσε ιδιαίτερα στον Τσαρλς Έιβισον, ο οποίος βοήθησε τον Τ. Γκαρθ να το εκδώσει στην αγγλική γλώσσα.
Συγγραφικό έργο

Ο Μαρτσέλο εξέδωσε, το 1720, το σατυρικό φυλλάδιο Το Θέατρο στη Μόδα (Il teatro alla moda), όπου καυτηριάζει τα σημάδια παρακμής που εμφάνιζε η όπερα, εκείνη την εποχή.[12] Το φυλλάδιο επανεκδόθηκε κατά τα έτη 1727, 1733 και 1738 στη Βενετία και, το 1741, στη Φλωρεντία. Επίσης έγραψε το λιμπρέτο της όπερας του Ρουτζιέρι Ο Άρατος στη Σπάρτη (Arato in Sparta). [ii] Επίσης έγραφε ποιήματα και, υπήρξε μέλος της ποιητικής Ακαδημίας Αρκαδία, υπό το ψευδώνυμο Driante Sacreo.[11] Η Βιβλιοθήκη του Αγίου Μάρκου στη Βενετία διαθέτει αντίγραφο χειρόγραφο του έργου του Μαρτσέλο, Μουσική Θεωρία (Teoria Musicale) και στη Βασιλική Βιβλιοθήκη της Δρέσδης υπάρχουν πρωτότυπα αντίγραφα των l Timoteo και 'La Cassandra. Η Βασιλική Βιβλιοθήκη στις Βρυξέλλες διατηρεί αντίγραφο του II Trionfo della Musica nel celebrarsi la morte di Maria Vergine
Εργογραφία
Ορατόρια

La Giuditta (πρεμιέρα στη Βενετία 1709;)
Joaz (πρεμιέρα στη Βενετία 1727;, Φλωρεντία 1729)
Il pianto e il riso delle quattro stagioni dell’anno per la morte, esultazione e coronazione di Maria Assunta in Cielo (πρεμιέρα στη Ματσεράτα, 1731)
Il trionfo della poesia e della musica nel celebrarsi la morte, e la esultazione, e la incoronazione di Maria sempre Vergine Assunta in Cielo (1733)

Άλλα θρησκευτικά έργα
Πορτρέτο του Μπενεντέτο Μαρτσέλο

Ποιητικός-αρμονικός Οίστρος (Estro Poetico-armonico), με υπότιτλο Παράφραση πάνω στους 50 πρώτους Ψαλμούς (Parfrasi sopra i primi 50 Psalmi) (Βενετία 1724-7)
9 Λειτουργίες για 3-8 φωνές, συμπεριλαμβανομένου ενός Ρέκβιεμ σε Σολ ελάσσονα
30 θρησκευτικές συνθέσεις: 4 Αντίφωνα, 3 Ευχαριστίες, 1 Ύμνος, Θρήνοι του Ιερεμία του Προφήτη (χαμένο), Μάθημα για την Αγία Εβδομάδα (χαμένο), 2 Μεγαλυνάρια για 3-4 φωνές, 5 Μιζερέρε, 8 Μοτέτα, 3 Προσφορές, 2 Εσπερινοί.

Σκηνική μουσική

Ο Θάνατος του Αδώνιδος (La morte d’Adone) (σερενέτα, πρεμιέρα στη Βενετία, 1710 ή 1729)
Ο Αγώνας της Αγάπης (La gara amorosa) (σερενέτα, πρεμιέρα 1710–12?)
Ψυχή (Psiché) (σκηνή μουσικής πλοκής, πρεμιέρα στη Βενετία 1711/12?)
Spago e Filetta (ιντερμέδιο για την τραγωδία Λούκιος Κόμοδος (Lucio Commodo), πρεμιέρα στη Βενετία, 1719;)
Le nozze di Giove e Giunone (σερενάτα) σε 2 εκδοχές
Η Καλλιστώ στην Άρκτο (Calisto in orsa) (βουκολικό, pastorale, σε λιμπρέτο του Καρμινάτι?, πρεμιέρα 1725;)
Αριάννα (Arianna) (σκηνή μουσικής πλοκής, σε λιμπρέτο του Κασσάνι, πρεμιέρα στη Βενετία, 1727)

Φωνητικά έργα

[12] Καντσόνες-μαδριγάλια (Canzoni madrigalesche) και [6] άριες δωματίου για 2–4 φωνές, έργο 4 (Μπολόνια, 1717)
380 Καντάτες (σε κείμενα του ίδιου του Μαρτσέλλο), για 1 φωνή και μπάσο κοντίνουο, οι 22 με έγχορδα
81 ντουέτα για 2 φωνές και μπάσο κοντίνουο, οι 2 με έγχορδα
7 τρίο για 3 φωνές και μπάσο κοντίνουο
5 Μαδριγάλια για 4-5 φωνές

Κοντσέρτα και συμφωνίες

12 Κοντσέρτα για πέντε (Concerti a cinque), έργο 1 (Βενετία, 1708)
5 Κοντσέρτα για βιολί, έγχορδα και μπάσο κοντίνουο (σε Ρε μείζονα (3), Φα μείζονα και Μιb μείζονα)
Κοντσέρτο σε Φα μείζονα για δύο βιολιά, έγχορδα και αρπίχορδο (1716/17)
Κοντσέτο σε Ρε μείζονα για φλάουτο, έγχορδα και αρπίχορδο
7 συμφωνίες (sinfonias) σε Ρε μείζονα, Φα μείζονα, Σολ μείζονα (2), Λα μείζονα (2) και Σιb μείζονα)

Σονάτες

12 σονάτες για φλάουτο και μπάσο κοντίνουο, έργο 2 (Βενετία, 1712;) ημιτελές
6 σονάτες για βιολοντσέλο και μπάσο κοντίνουο (Άμστερνταμ, 1732;)
6 σονάτες για δύο βιολοντσέλα ή βιόλα ντα γκάμπα και μπάσο κοντίνουο (Άμστερνταμ, 1734)
Σονάτα σε Σολ ελάσσονα για βιολί και μπάσο κοντίνουο
Σονάτα σε Σιb μείζονα για βιολοντσέλο και μπάσο κοντίνουο
4 σονάτες για φλαουτίνο (soprano recorder) και μπάσο κοντίνουο (σε Ντο μείζονα, Σολ μείζονα (2) και Σολ ελάσσονα (αμφισβητούνται)

Αρπίχορδο

12 σονάτες, έργο 3; (Βενετία 1712–17;)
35 σονάτες και μέρος σονάτας
4 μινουέτα
Σουίτα με 30 μινουέτα

Παρακαταθήκη

Ο Γερμανοελβετός συνθέτης Γιόακιμ Ραφ (1822-1882), έγραψε το 1875 την λυρική όπερα Μπενεντέτο Μαρτσέλο (ή αλλιώς Τέχνη και Αγάπη), σε τρεις πράξεις, βασισμένη στη ζωή του Μαρτσέλο.[13]

Στη Βενετία, υπάρχει το φερώνυμο ωδείο (Conservatorio di Musica Benedetto Marcello di Venezia) που είναι αφιερωμένο σε αυτόν.
Σημειώσεις

i. ^ Σε διάφορες πηγές αναγράφονται και άλλες ημερομηνίες γέννησης, όπως 24 Ιουνίου/24 Ιουλίου/1 Αυγούστου.[9]

ii. ^ Κάποιο μελετητές θεωρούν ότι το συγκεκριμένο λιμπρέτο έγραψε ο Νικολό Μινάτο.[14]

iii. ^ Στην εγκυκλοπαίδεια Bompiani αναφέρεται -πιθανόν λανθασμένα- ότι πέθανε από ελονοσία.[11]
Παραπομπές

Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb121535431. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Benedetto-Marcello. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w6fr0477. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Find A Grave. 20720641. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
International Music Score Library Project. Category:Marcello,_Benedetto. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.
onbaroque.com/2013/06/10/benedetto-marcello-showcase-piece/.
DMM
Sadie & Samuel
Bompiani
Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα
http://www.raff.org/music/detail/vocal/marcello.htm

http://it.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Maria_Ruggieri

Πηγές

«Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians, DMM) του George Grove, D.C.L (Oxford, 1880)
classical-composers.org
Kennedy, Michael Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης (Oxford University Press Αθήνα: Γιαλλέλης, 1989) ISBN 960-85226-1-7
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, εκδ. 1991, τόμος 40.
Enciclopedia Bompiani-Musica, Milano (εκδ. ΑΛΚΥΩΝ, 1985)
Sadie, Julie Anne; Samuel, Rhian (1994). The Norton/Grove dictionary of women composers (Digitized online by GoogleBooks). Retrieved 4 October 2010.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

http://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_(1913)/Benedetto_Marcello