Άνσελμος Καντουαρίας

 

 

.

Ο Άνσελμος (Anselm of Canterbury, 1033 - 21 Απριλίου 1109), αναφερόμενος και ως Άνσελμος της Αόστης, ήταν αρχιεπίσκοπος Καντουαρίας (Κάντερμπερι). Ιταλός στην καταγωγή, αποτελεί κυρίαρχη μορφή της θεολογίας και της φιλοσοφίας στη μεσαιωνική Ευρώπη του 11ου αιώνα. Θεωρείται πατέρας του σχολαστικισμού και επινοητής του οντολογικού επιχειρήματος για την ύπαρξη του Θεού. Ως αρχιεπίσκοπος αντιτάχθηκε ανοικτά στις Σταυροφορίες.
Βίος

Λίγα είναι γνωστά για την νεαρή ηλικία του, πέρα του ότι γεννήθηκε από οικογένεια ευγενών[1] κοντά στην πόλη Αόστα, στα σύνορα της Βουργουνδίας με τη Λομβαρδία. Στην εφηβική του ηλικία προσπάθησε χωρίς επιτυχία να γίνει μοναχός στο τοπικό αββαείο.[2] Αργότερα εγκατέλειψε την πατρική οικία σε ηλικία 23 ετών για να περιπλανηθεί στη Βουργουνδία και τη Γαλλία. Μετά από τριετές ταξίδι έφθασε στη Νορμανδία το 1059. Εκεί το ενδιαφέρον του προσείλκυσε ο Λανφράν, (Lanfranc du Bec) ηγούμενος του αββαείου των Βενεδικτίνων στο Μπεκ. Γενόμενος ο ίδιος ηγούμενος το 1078 κατόρθωσε ανάμεσα στα διαχειριστικά, διδακτικά και συμβουλευτικά του καθήκοντα να γράψει το Μονολόγιον (1075-76), το Προσλόγιον (1077-78) και τέσσερεις φιλοσοφικούς διαλόγους.[3]

Το 1092, ακολουθώντας τα βήματα του Λανφράν ταξίδεψε στην Αγγλία, όπου προτάθηκε να καταλάβει την κενή θέση του αρχιεπισκόπου. Τη θέση αυτή ο Άνσελμος δεν την επιθυμούσε, παρά το ότι ο βασιλέας Γουίλιαμ Ρούφους τη διατηρούσε κενή, προκειμένου να εισπράττει τα εισοδήματα της αρχιεπισκοπής. Ασθενώντας, ο Γουίλιαμ Ρούφους όρισε αρχιεπίσκοπο τον Άνσελμο, που δέχθηκε παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του. Στη θέση του αρχιεπισκόπου ο Άνσελμος συγκρούστηκε με τον βασιλέα Γουίλιαμ ανελλιπώς καθ' όλη τη διάρκεια της θητείας του με αποτέλεσμα να εξοριστεί από την Αγγλία. Στη διάρκεια της εξορίας του στη Ρώμη ολοκλήρωσε αρκετές από τις πραγματείες του.

Επιστρέφοντας στην Αγγλία μετά τον θάνατο του Ρούφους ήρθε σε σύγκρουση με τον νέο βασιλέα Ερρίκο Α', ο οποίος τον έστειλε για κρίση στον Πάπα. Με δεδομένη την ευνοϊκή κρίση του Πάπα ο Ερρίκος Α' του απαγόρευσε την επιστροφή στην Αγγλία. Ο Άνσελμος απεβίωσε το 1109, έχοντας επιστρέψει στην Αγγλία και έχοντας συμφιλιωθεί με τον βασιλικό οίκο. Άφησε πίσω του αρκετούς μαθητές και φίλους. Τιμάται ως Άγιος από την Λουθηρανική, την Αγγλικανική και την Καθολική εκκλησία.
Ιδέες

Σε ό,τι αφορά στα συμφραζόμενα της χριστιανικής διδασκαλίας ο Άνσελμος θεωρούσε ότι η πίστη δεν αποκλείει τη χρήση του «λόγου». Συνεπώς η αναγκαιότητα των συμπερασμάτων στα οποία καταλήγει, είναι δυνατόν να αποδειχθεί βάσει λογικών μεθόδων. Χαρακτηριστική δε διατύπωσή του για τα παραπάνω αποτελεί το «πιστεύω για να καταλάβω». Η προτροπή του για εφαρμογή της χρήσης του λόγου στη θεολογία θεωρείται συμβολή στην προώθηση της σχολαστικής φιλοσοφίας[4] Αντίθετα από τον Αβερρόη και τη θεωρία του για τη διπλή αλήθεια, που επέσυρε ξεκάθαρη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη φιλοσοφία και τη θεολογία, θεωρούσε ότι οι θεολόγοι θα έπρεπε να χειρίζονται ορθά τις φιλοσοφικές αλήθειες, τις αναγκαίες λογικές αιτίες (rationes necessariae). Με αυτόν τον τρόπο η φιλοσοφία μπορεί κατά τον Άνσελμο να βοηθήσει στην απόδειξη των χριστιανικών αληθειών.[5]

Ακολουθώντας ουσιαστικά τον Αυγουστίνο, υποστήριξε ότι η απόλυτη αλήθεια ως χαρακτηριστικό του Θεού θεμελιώνει την ύπαρξη της αλήθειας στη δημιουργία. Σε αυτόν τον ακρογωνιαίο λίθο της σκέψης του ανέπτυξε ορισμένα από τα πλέον χρησιμοποιημένα οντολογικά επιχειρήματα περί της ύπαρξης του Θεού.

Η πρώτη απόπειρα συστηματικής έκθεσης του σωτηριολογικού προβλήματος εμφανίστηκε στη Δύση μετά το Σχίσμα, την περίοδο ανάπτυξης της σχολαστικής θεολογίας. Κι ήταν ο Άνσελμος που διατύπωσε τη γνωστή «περί ικανοποιήσεως θεωρία». Στο έργο του Cur Deus homo?, προσπάθησε να υποστηρίξει την αναγκαιότητα της ενανθρώπησης του Θεού με βάση τη νομική σχέση Θεού-ανθρώπου. Η θεία δικαιοσύνη απαιτούσε ικανοποίηση (satisfactio),που ο άνθρωπος αδυνατούσε να εκπληρώσει, με αποτέλεσμα ο ίδιος ο Θεός να υποστεί την ποινή της σταύρωσης καθιστωντας τον Πατερα αντι φορεα αγαπης , τιμωρο του Υιου του.Μολονότι η περί ικανοποιήσεως θεωρία του Άνσελμου δεν έγινε σε καμιά Ομολογία της δυτικής χριστιανοσύνης δόγμα ή άρθρο πίστης, στην πραγματικότητα καθορίζει καταλυτικά τη θεμελιακή διδασκαλία της σωτηρίας τόσο στον Καθολικισμό όσο και στον Προτεσταντισμό. Και αυτό γιατί ήταν η μόνη τεκμηριωμένη προσπάθεια ερμηνείας του θανάτου του Ιησού.[6]9
Παραπομπές σημειώσεις

Πελεγρίνης Θ. 2004, 684.
Greg Sadler 2006, «Anselm of Canterbury (1033-1109):Life», Internet Encyclopedia of Philosophy, ανακτ. 040908.
Thomas Williams 2007, Saint Anselm:Life and Works, Stanford Encyclopedia of Philosophy, ανακτ. 040908
Πελεγρίνης Θ. 2004, 685.
Αθανασόπουλος Κ. 2001, 64.

Πέτρος Βασιλειάδης, Παύλος:τομές στη θεολογία του,εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2004, σελ. 38,40 υποσ.12. Ο Άνσελμος βασίστηκε ουσιαστικά πάνω στο χωρίο Β Κορ.5,14

Βιβλιογραφία

Αθανασόπουλος Κ. 2001, Φιλοσοφία στην Ευρώπη: από τον 6ο έως τον 16ο αιώνα, ΕΑΠ, Πάτρα.
Πελεγρίνης Θ. 2004, Λεξικό της Φιλοσοφίας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.