Ο Άνιολο Μπροντσίνο (ιταλ.: Agnolo Bronzino, πραγματικό όνομα: Agnolo di Cosimo di Mariano, αναφερόμενος απλά και ως «Il Bronzino»[4], 17 Νοεμβρίου 1503 – 23 Νοεμβρίου 1572) ήταν Ιταλός μανιεριστής ζωγράφος. Το προσωνύμιο Bronzino, κατά πάσα πιθανότητα, του αποδόθηκε λόγω του σχετικά σκουρόχρωμου δέρματός του.[5]
Portrait Of Eleanora Di Toledo
Portrait of Eleanor of Toledo and Her Son
Portrait of Cosimo I de' Medici as Orpheus
Allegory of the Triumph of Venus
Frescoes in the Palazzo Vecchio : ceiling fresco
Frescoes in the Palazzo Vecchio : Brazen Serpent
Frescoes in the Palazzo Vecchio : Moses Striking Water from the Rock
Frescoes in the Palazzo Vecchio : medallion in the vaulted gusset
Frescoes in the Palazzo Vecchio : medallion in the vaulted gusset
Frescoes in the Palazzo Vecchio : Crossing the Red Sea
Holy Family with Saints Anne and John the Baptist
Holy Family with John the Baptist
Portrait of Cosimo I de Medici in armor
Portrait of Eleonora of Toledo
Portrait of Giovanni de Medici
Portrait of Lucrezia Panciatichi
Portrait of Andrea Doria as Neptune
Portrait of Bartolomeo Panciatichi
Portrait of Guidobaldo II della Rovere
Portrait of a young woman with her son
Portrait of a young man with book
Portrait of a young man with lute
Drawings
Έζησε όλη του τη ζωή στη Φλωρεντία και από όταν ήταν λιγότερο από 40 ετών απασχολήθηκε ως Αυλικός ζωγράφος του Κόζιμο Α΄ των Μεδίκων, μεγάλου Δούκα της Τοσκάνης. Κατά κύριο λόγο ήταν προσωπογράφος, αλλά ζωγράφισε και πολλά θρησκευτικά θέματα και λίγα αλληγορικά, στα οποία συμπεριλαμβάνεται και το καλύτερο ίσως γνωστό του έργο, Αφροδίτη, Έρως, Μωρία και Χρόνος (περ. 1544 - 45, σήμερα στο Λονδίνο). Πολλά πορτρέτα μελών της οικογένειας των Μεδίκων υπάρχουν σε πολλές παραλλαγές, με διαφορετική συμμετοχή του ίδιου του Μπροντσίνο σε αυτά, καθώς ο Κόζιμο ήταν πρωτοπόρος στην αποστολή αντιγραμμένων πορτρέτων που στέλνονταν ως διπλωματικά δώρα.
Εκπαιδεύτηκε με τον κορυφαίο τότε Φλωρεντινό ζωγράφο Ποντόρμο, που ανήκε στην πρώτη γενεά των μανιεριστών και το ύφος του είναι έντονα επηρεασμένο από αυτόν, αλλά οι κομψές και ελαφρά επιμηκυσμένες μορφές του πάντα εμφανίζονται ήρεμες και κάπως συγκρατημένες, χωρίς να έχουν την έξαψη και την έκφραση συναισθημάτων όπως αυτές του διδασκάλου του. Συχνά έχουν αποκληθεί ψυχρές και τεχνητές και η φήμη του δοκιμάστηκε από τη γενικευμένη δυσμενή κριτική που γινόταν στον μανιερισμό κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες η τέχνη του έχει αρχίσει να χαίρει μεγαλύτερης εκτίμησης.
Βιογραφία
Αφροδίτη, Έρως, Μωρία και Χρόνος, περ. 1544–45, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
Ο Μπροντσίνο γεννήθηκε στη Φλωρεντία, γιος ενός κρεοπώλη. Σύμφωνα με τον σύγχρονό του Τζόρτζιο Βαζάρι, ο Μπροντσίνο ήταν μαθητής πρώτα του Ραφαελλίνο ντελ Γκάρμπο και στη συνέχεια του Ποντόρμο, στον οποίο ξεκίνησε τη μαθητεία όταν ήταν 14 ετών. Ο Ποντόρμο πιστεύεται ότι φιλοτέχνησε πορτρέτο του Μπροντσίνο ως παιδιού, καθισμένου σε σκαλοπάτι, στη σειρά του Ο Ιωσήφ στην Αίγυπτο (σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου).[6] Ο Ποντόρμο άσκησε κυριαρχική επίδραση στο ύφος της ζωγραφικής του Μπροντσίνο και οι δυο τους επρόκειτο να παραμείνουν συνεργάτες για το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του Ποντόρμο. Πρώιμα παράδείγματα δια χειρός Μπροντσίνο συχνά διαπιστώνονται στο "Παρεκκλήσιο Καππόνι" της Santa Felicità πλάι στην Πόντε Βέκκιο (παλαιά γέφυρα) στη Φλωρεντία. Ο Ποντόρμο σχεδίασε το εσωτερικό και φιλοτέχνησε την εικόνα της Αγίας Τράπεζας, την αριστουργηματική του Αποκαθήλωση και την πλάγια τοιχογραφία με τον Ευαγγελισμό. Στον Μπροντσίνο προφανώς ανέθεσε τις τοιχογραφίες του τρούλου, οι οποίες, όμως, δεν έχουν διασωθεί. Από τις τέσσερις κυκλικές εικόνες, καθεμία από τις οποίες απεικόνιζε έναν Ευαγγελιστή, αναφέρεται ότι τις δύο είχε ζωγραφίσει ο Μπροντσίνο. Εν τούτοις, το ύφος του είναι τόσο όμοιο με του διδασκάλου του, ώστε οι ιστορικοί τέχνης βρίσκονται ακόμη σε διαμάχη σχετικά με τις αποδόσεις έργων τους.[7]
Προς το τέλος της ζωής του ο Μπροντσίνο έλαβε ενεργά μέρος στις δραστηριότητες της φλωρεντινής Accademia delle Arti del Disegno, της οποίας υπήρξε ιδρυτικό μέλος το 1563.
Ο ζωγράφος Αλεσσάντρο Αλλόρι ήταν ο αγαπημένος του μαθητής και ο Μπροτσίνο διέμενε στην οικία της οικογένειας Αλλόρι όταν απεβίωσε στη Φλωρεντία το 1572. Ο Αλεσσάντρο ήταν πατέρας του επίσης ζωγράφου Κριστόφανο Αλλόρι (Cristofano Allori).[8]
Έργο
Πορτρέτα
Πορτρέτο νεαρού άνδρα, περ. 1550–55, Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
Ο Μπροντσίνο δέχτηκε για πρώτη φορά την υποστήριξη των Μεδίκων το 1539, όταν ήταν ένας από τους πολλούς καλλιτέχνες που επιλέχθηκαν για να φιλοτεχνήσουν τις περίτεχνες διακοσμήσεις για τον γάμο του Κόζιμο Α΄ με την Ελεονώρα του Τολέδο, θυγατέρα του αντιβασιλέα της Νάπολι. Δεν ήταν πολύ πριν γίνει, και να παραμείνει για το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας του, επίσημος Αυλικός ζωγράφος στην Αυλή του Δούκα. Οι μορφές στις προσωπογραφίες του, συχνά εμφανιζόμενες ως στατικές, κομψές και κομψά υποδείγματα απαθούς υπεροψίας και διασφάλισης, επηρέασαν την προσωπογραφία ως είδος στις Ευρωπαϊκές Αυλές επί έναν αιώνα. Οι πολύ γνωστοί αυτοί πίνακες υπάρχουν σε πολλές εργαστηριακές παραλλαγές και αντίγραφα. Εκτός από πορτρέτα της φλωρεντινής αριστοκρατίας, ο Μπροντσίνο ζωγράφισε επίσης εξιδανικευμένα πορτρέτα του ποιητή Δάντη (περ. 1530, Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης Ουάσιγκτον) και του Πετράρχη.
Τα πιο γνωστά έργα του Μπροντσίνο είναι η προαναφερθείσα σειρά με τον Δούκα και τη Δούκισσα και πρόσωπα της Αυλής τους όπως οι Μπαρτολομέο Παντσιατίκι (Bartolomeo Panciatichi) και η σύζυγός του Λουκρητία. Οι πίνακες αυτοί, ιδιαίτερα αυτός της Δούκισσας είναι γνωστοί για την ιδιαίτερα μεγάλη προσοχή στη λεπτομέρεια των ενδυμασιών, που σχεδόν αποκτά δική της «προσωπικότητα». Στον πίνακα αυτόν η Δούκισσα απεικονίζεται με τον δεύτερο γιό της, Τζοβάννι, ο οποίος απεβίωσε από ελονοσία το 1562 μαζί με τη μητέρα του. Ωστόσο είναι το πολυτελές ύφασμα του ενδύματος που καταλαμβάνει τον περισσότερο χώρο του πίνακα σε σχέση με τα δυο άτομα που ποζάρουν. Πράγματι, το φόρεμα αυτό αποτέλεσε το αντικείμενο διαμάχης μεταξύ κάποιων ιστορικών τέχνης. ο περίτεχνο φόρεμα φημολογείται ότι ήταν τόσο αγαπητό στη δούκισσα, ώστε τάφηκε με αυτό. Όταν η φήμη αυτή καταρρίφθηκε, άλλοι ιστορικοί τέχνης πρότειναν ότι πιθανόν αυτό το φόρεμα δεν υπήρξε ποτέ και ήταν επινόηση του Μπροντσίνο, ο οποίος δούλευε μόνο με ένα δείγμα του. Σε κάθε περίπτωση, ο πίνακας αυτός αναπαράχθηκε ξανά και ξανά από το εργαστήριο του Μπροντσίνο και έγινε μια από τις πλέον χαρακτηριστικές εικόνες της δούκισσας. Η εικόνα που προβάλλεται εδώ είναι αυτή που βρίσκεται στην Πινακοθήκη Ουφίτσι αποτελώντας μια από τις καλύτερες διασωθείσες παραλλαγές.[9]
Τα αποκαλούμενα «αλληγορικά πορτρέτα» του Μπροντσίνο, όπως είναι αυτά του Γενοβέζου ναυάρχου Αντρέα Ντόρια υπό τη μορφή του Ποσειδώνα, είναι λιγότερο χαρακτηριστικά αλλά πιθανόν περισσότερο συναρπαστικά, λόγω της παραδοξότητας της τοποθέτησης μιας δημόσια αναγνωριζόμενης προσωπικότητας γυμνής ως μυθολογικό πρόσωπο.[10] Επιπλέον, εκτός από ζωγράφος, ο Μπροντσίνο ήταν και ποιητής και τα πιο «προσωπικά» του πορτρέτα είναι πιθανόν αυτά των μορφών της λογοτεχνίας, όπως το πορτρέτο της φίλης του ποιήτριας Λάουρα Μπαττιφέρρι.[11]
Θρησκευτικά θέματα
Η Αγία Οικογένεια και ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής ως παιδί (πίνακας γνωστός και ως Madonna Stroganoff)
Το 1540-41 ο Μπροντσίνο ξεκίνησε τις εργασίες διακόσμησης με τοιχογραφίες του παρεκκλησίου της Ελεονώρας του Τολέδο στο Παλάτσο Βέκκιο (στη δεξιά του πλευρά) και με ελαιογραφίες σε πάνελ στην αριστερή του. Πριν από αυτή την εργασία, το ύφος του στις απεικονίσεις θρησκευτικών θεμάτων ήταν λιγότερο μανιεριστικό και βασιζόταν στις εξισορροπημένες συνθέσεις της ύστερης Αναγέννησης. Έγινε κομψό και κλασικό στον κύκλο αυτών των τοιχογραφιών και τα έργα του με θρησκευτικά θέματα αποτελούν παραδείγματα της αισθητικής της Αυλής της Φλωρεντίας κατά τα μέσα του 16ου αιώνα - παραδοσιακά ερμηνευόμενα ως εξαιρετικά στυλιζαρισμένα, μη προσωπικά και χωρίς συναισθηματικότητες. Η Διάβαση της Ερυθράς Θαλάσσης είναι χαρακτηριστικός πίνακας για την προσέγγιση του Μπροντσίνο εκείνη την εποχή αν και δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι από τον Μπροντσίνο ή την Αυλή είχε εκλείψει η θρησκευτική θέρμη επί τη βάσει της επικρατούσης «μόδας» στην Αυλή. Πράγματι, η δούκισσα Ελεονώρα ήταν γενναιόδωρη προστάτις του νεοϊδρυθέντος Τάγματος των Ιησουϊτών.[12]
Η εργασία του Μπροντσίνο τείνει να περιλαμβάνει πολύπλοκες αναφορές σε προγενέστερους ζωγράφους, όπως σε μια από τις τελευταίες μεγάλες του τοιχογραφίες το Μαρτύριο του Αγίου Λαυρεντίου του 1569, στην οποία κάθε μία από τις εξαιρετικά παραμορφωμένες στάσεις μπορεί να αναχθεί στους Μικελάντζελο και Ραφαήλ, τους οποίους ο Μπροντσίνο είχε ως είδωλά του. Η ικανότητα του Μπροντσίνο στο γυμνό, αναπτύσσεται ακόμη πιο αινιγματικά στον πολύ γνωστό του πίνακα Αφροδίτη, Έρως, Μωρία και Χρόνος, στον οποίο μεταφέρει ισχυρά αισθήματα ερωτισμού υπό το πρόσχημα αλληγορίας με ηθικό δίδαγμα. Τα άλλα μεγάλα του έργα περιλαμβάνουν τα σχέδια μιας σειράς ταπισερί με την Ιστορία του Ιωσήφ για το Παλάτσο Βέκκιο.
Πολλά από τα έργα του Μπροντσίνο βρίσκονται στη Φλωρεντία, στην Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου και σε άλλα Μουσεία.
Επιλεγμένα έργα
Λοντοβίκο Καππόνι
Άγιος Μάρκος (περ. 1525) - λάδι σε ξύλο, Παρεκκλήσιο Καππόνι, Santa Felicita, Φλωρεντία
Άγιος Ματθαίος (περ. 1525) - λάδι σε ξύλο, Παρεκκλήσιο Καππόνι, Santa Felicita, Φλωρεντία
Αγία Οικογένεια (Sacra Famiglia Panciatichi) [1], Φλωρεντία, Ουφίτσι
Η Ελεωνόρα του Τολέδου με τον γιο της [2], Φλωρεντία, Ουφίτσι
Θρήνος για τον νεκρό Χριστό [3], Φλωρεντία, Ουφίτσι
Προσωπογραφία του Μπαρτολομέο Παντσατίκι [4], Φλωρεντία, Ουφίτσι
Προσωπογραφία της Λουκρητίας Παντσατίκι [5], Φλωρεντία, Ουφίτσι
Πυγμαλίων και Γαλάτεια [6], Φλωρεντία, Ουφίτσι
Προσωπογραφία του Γκουιντομπάλντο Β’ ντελλα Ρόβερε, 1531-1532 (Sala di Giove), Φλωρεντία, Παλάτσο Πίττι
Ο Αντρέα Ντόρια ως Ποσειδών [7], Μιλάνο, Πινακοθήκη Μπρέρα
Γκαρτσία ντε Μέντιτσι, [8] 1550, Μαδρίτη, Μουσείο ντελ Πράδο
Η Αγία Οικογένεια με την Αγία Άννα και τον μικρό Άγιο Ιωάννη Βαπτιστή, [9] Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
Προσωπογραφία νέου [10], Πινακοθήκη του Βερολίνου
Προσωπογραφία του Ουγκολίνο Μαρτέλλι [11], Πινακοθήκη του Βερολίνου
Αλληγορία (Αφροδίτη, Έρως, Μωρία και Χρόνος) [12]], Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου
Άγιος Σεβαστιανός (1525–1528) - λάδι σε πάνελ, 87 x 77 cm, Μουσείο Thyssen-Bornemisza, Μαδρίτη
Portrait of Lorenzo Lenzi (1527–1528) - λάδι σε πάνελ, castello Sforzesco, Milan
Πορτρέτο κυρίας στα πράσινα (1530–1532) - λάδι σε πάνελ, 76,7 x 65,4 cm, Βασιλική Συλλογή Ουίνδσορ
Η Προσκύνηση των Ποιμένων (1535–1540) - λάδι σε ξύλο, 65,3 x 46,7 cm, Μουσείο Καλών Τεχνών Βουδαπέστης
Πορτρέτο νεαρού άνδρα με βιβλίο (περ. 1540) - λάδι σε ξύλο, 96 x 75 cm, Metropolitan Museum of Art, New York
Λατρεία του μπρούτζινου φιδιού (1540–1545) - Fresco, 320 x 385 cm, Παλάτσο Βέκκιο, Φλωρεντία
Η Εναπόθεση του Χριστού (1540–1545) - λάδι σε πάνελ, 268 x 173 cm, Μουσείο Καλών Τεχνών Μπεζανσόν
Η Διάβαση της Ερυθράς Θαλάσσης (1541–1542) - Fresco, 320 x 490 cm, Παλάτσο Βέκκιο, Φλωρεντία
Πορτρέτο νεαρής κοπέλας (1541–1545) - λάδι σε ξύλο, 58 x 46,5 cm, Ουφίτσι, Φλωρεντία
Πορτρέτο της Μπία των Μεδίκων (περ. 1542) - τέμπερα σε πάνελ, 63 x 48 cm, Ουφίτσι, Φλωρεντία
Πορτρέτο του Κόζιμο Α΄ των Μεδίκων (1545) - λάδι σε πάνελ, 74 x 58 cm, Ουφίτσι, Φλωρεντία
Πορτρέτο του Τζοβάννι των Μεδίκων ως παιδιού (περ. 1545) - λάδι σε ξύλο, 58 x 46 cm, Ουφίτσι, Φλωρεντία
Ο Χριστός στον Σταυρό (περ. 1545) - λάδι σε πάνελ, 145 x 115 cm, Μουσείο Καλών Τεχνών Νίκαιας
Πορτρέτο του Στέφανο Κολόννα (1546) - λάδι σε πάνελ, 125 x 95 cm, Εθνική Πινακοθήκη Παλαιάς Τεχνης, Ρώμη
Πορτρέτο μιας Κυρίας (περ. 1550) - λάδι σε ξύλο, 109 x 85 cm, Πινακοθήκη Σαμπάουντα, Τορίνο
Αφροδίτη, Έρως και Ζήλεια (περ. 1550) - λάδι σε ξύλο, 192 x 142 cm, Μουσείο Szépművészeti, Βουδαπέστη
Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής (1550–1555) - λάδι σε ξύλο, 120 x 92 cm, Πινακοθήκη Μποργκέζε, Rome
Πορτρέτο του Πιεραντόνιο Μπαντίνι (περ. 1550–1555) - λάδι σε ξύλο, 106,7 x 82,5 cm, Εθνική Πινακοθήκη Καναδά
Πορτρέτο του Φραγκίσκου Α΄ των Μεδίκων (1551) - τέμπερα σε ξύλο, 58.5 x 41.5 cm, Ουφίτσι, Φλωρεντία
Πορτρέτο της Μαρίας των Μεδίκων (1551) - τέμπερα σε ξύλο, 52.5 x 38 cm, Ουφίτσι, Φλωρεντία
Πορτρέτο του Λουντοβίκο Καππόνι (1551) - λάδι σε ξύλο, 117 x 86 cm, Frick Collection, New York
Ο Χριστός στον προθάλαμο της Κόλασης, 1552, Φλωρεντία, Museo dell'Opera di Santa Croce
Η Αγία Οικογένεια(1555–1560) - τέμπερα σε ξύλο, 117 x 99 cm, Μουσείο Πούσκιν, Μόσχα
Πορτρέτο της Λάουρα Μπαττιφέρρι (1555–1560) - λάδι σε καμβά, 83 x 60 cm, Παλάτσο Βέκκιο, Φλωρεντία
Μη Μου Άπτου (1561) - λάδι σε καμβά, 291 x 195 cm, Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι
Αλληγορία της Ευτυχίας (1564) - λάδι σε copper, 40 x 30 cm, Ουφίτσι, Φλωρεντία
Η Εναπόθεση του Χριστού (1565) - λάδι σε ξύλο, 350 x 235 cm, Πινακοθήκη της Ακαδημίας, Φλωρεντία
Το μαρτύριο του Αγίου Λαυρεντίου (1569) - τοιχογραφία, Ιερός Ναός Αγίου Λαυρεντίου, Φλωρεντία
Φωτοθήκη
Πιετά, 1530
Ο Άγιος Σεβαστιανός, 1533
Ο Αντρέα Ντόρια ως Ποσειδώνας
Πορτρέτο της Ελεονώρας του Τολέδο, περ. 1539
Πορτρέτο άγνωστης γυναίκας και αγοριού, περ. 1540. [13]
Πορτρέτο της Λάουρα Μπαττιφέρρι, 1555–60
Η Αγία Οικογένεια με την Αγία Άννα και τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή σε παιδική ηλικία, 1545
Πορτρέτο της Μπία των Μεδίκων, 1545
Πορτρέτο άνδρα που κρατά αγαλματίδιο, 1545
Η Αγία Οικογένεια των Παντσιάκι ή Η Μαντόννα των Παντσιάκι, 1545
Πορτρέτο του Στέφανο Κολόννα, 1546
Πορτρέτο του Κόζιμο Α΄ των Μεδίκων με πανοπλία, περ. 1545
Ουγκολίνο Μαρτέλλι, περ. 1537
Πορτρέτο του Κόζιμο Α΄ ως Ορφέα, περ. 1537–39
Αφροδίτη, Έρως και Ζήλεια, περ. 1548–50
Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής, 1553
Δείτε επίσης
Κατάλογος Ιταλών ζωγράφων
Παραπομπές
Institute of the Italian Encyclopaedia: «Enciclopedia Treccani». (Ιταλικά) Enciclopedia Treccani. 1929. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2015.
www.treccani.it/enciclopedia/angiolo-bronzino_(Enciclopedia-Italiana)/.
www.kulturarv.dk/kid/VisKunstner.do?kunstnerId=1398. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2018.
Εσφαλμένες απόπειρες κατά το παρελθόν υποστήριζαν ότι το όνομά του ήταν Agnolo Tori ή ακόμη και Angelo (Agnolo) Allori)
Chilvers, Ian, "Dizionario dell'arte", ISBN 88-6073-115-1, Dalai Editore, 2008, p.179 Google book
Elizabeth Pilliod, Pontormo, Bronzino, and Allori: A Genealogy of Florentine Art (New Haven, CT: Yale University Press, 2001).
Web Gallery of Art, image collection, virtual museum, searchable database of European fine arts (1100–1850)
Cecil Gould, The Sixteenth Century Italian Schools, National Gallery Catalogues, (London 1975), ISBN 0-947645-22-5
Janet Cox-Rearick, Splendors of the Renaissance: reconstructions of historic costumes from King Studio, Italy by Fausto Fornasori, Catalog of an exhibition held at Art Gallery of the Graduate Center, City University of New York, Mar. 10–Apr. 24, 2004, (King Studio, 2004)
Maurice Brock: Bronzino, εκδ. Flammarion (Παρίσι), Thames & Hudson, Λονδίνο 2002).
Deborah, Parker, Bronzino: Renaissance Painter as Poet (Cambridge and New York: Cambridge University Press, 2000).
Janet Cox-Rearick, Bronzino's Chapel of Eleonora in the Palazzo Vecchio (Berkeley: University of California Press, 1993).
Ο ιστορικός τέχνης Maike Vogt-Lüerssen έχει την άποψη ότι η εικονιζόμενη είναι η Μαρία των Μεδίκων μαζί με τον μικρότερο αδελφό της Αντόνιο.
Το παρόν λήμμα ενσωματώνει κείμενο από έκδοση που είναι πλέον κοινό κτήμα: Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Bronzino, Il» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Bronzino: artist and poet. InToscana.
Agnolo Bronzino's Biography, Style and Artworks
The National Gallery: Agnolo Bronzino
Great Works of Western Art: Agnolo Bronzino, Portrait of Lodovico Capponi
Palazzo Strozzi, Florence/Bruce Adolphe's "Of Art and Onions: Homage to Bronzino"
Italian Paintings: Florentine School, a collection catalog containing information about the artist and his works (see pages: 200-204).
Βιβλιογραφία
Maurice Brock, Bronzino, Edition du Régard, Paris 2002. ISBN 2-84105-140-4
The Drawings of Bronzino, exh. cat. ed. by Carmen C. Bambach, contr. by Elizabeth Pilliod, Marzia Faietti, Janet Cox-Rearick, Philippe Costamagna, The Metropolitan Museum of Art, New York ISBN 978-1-58839-354-8, 978-0-300-15512-9
Bronzino: pittore e poeta alla corte dei Medici, exh. cat. ed. by Antonio Natali e Carlo Falciani, Palazzo Strozzi, Florence 2010-11. ISBN 978-88-7461-153-9.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License