.
Ο αλ-Γκαζαλί, πλήρες όνομα Αμπού Χαμίντ Μουχάμαντ Ιμπν Μουχάμαντ Ατ-τούσι Αλ-Γκαζαλί, (Al-Ghazali, Περσικά ابو حامد محمد ابن محمد الغزالی ή امام محمد غزالی), (Τους επαρχία Χορασάν Β. Ιράν 1058 - 19 Δεκεμβρίου, 1111, επίσης Τους) υπήρξε Πέρσης νομομαθής, θεολόγος και μυστικιστής, γνωστός επίσης με το ελληνοποιημένο όνομα Αλγάζελ.
Βίος
Την πρώτη εκπαίδευση έλαβε στη γενέτειρά του και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Γκουργκάν και τη Νισαπούρ με δάσκαλο τον ιμάμη των δύο ιερών πόλεων της Μέκκας και της Μεδίνας, τον αλ-Γιουβαϊνί, Αμπου'λ Μα'αλί (1028-85), ο οποίος τον επηρέασε σημαντικά στις απόψεις του για τον Σαχαριτισμό[1].
Εν γένει ο βίος του χωρίζεται σε τρεις κύριες περιόδους. Η πρώτη, η περίοδος της μάθησης ολοκληρώνεται με τον θάνατο του διδασκάλου του και την πρόσκλησή του στην αυλή του Νιζάμ αλ-Μουλκ, βεζύρη των Σελτζούκων σουλτάνων, προκειμένου να διδάξει στη σχολή της Βαγδάτης το 1091 (Ε.Ε. 484). Η δεύτερη περίοδος, περίοδος καθιέρωσης του αλ-Γκαζαλί ως ορθόδοξου διδασκάλου της ισλαμικής κοινότητας σηματοδοτείται από τη δολοφονία του βεζίρη Νιζάμ αλ-Μουλκ και τον επακόλουθο θάνατο του Σουλτάνου Μαλικσάς, καθώς επίσης από μία σοβαρότατη πνευματική κρίση, η οποία τον ωθεί να εγκαταλείψει τη Βαγδάτη, να απαρνηθεί τον εγκόσμιο πλούτο και να «αναχωρήσει» ως φτωχός Σούφι. Κατά την τρίτη περίοδο, περίοδο απόσυρσης, περιπλανήθηκε στη Συρία και την Παλαιστίνη, για να επιστρέψει εντέλει στο Τους, όπου ασχολήθηκε με τη συγγραφή, τις πρακτικές και τη διδασκαλία του Σουφισμού[2]
Ιδέες
Δίνοντας διαλέξεις σε πολυάριθμους μαθητές στη Βαγδάτη ο αλ-Γκαζαλί άσκησε σημαντική κριτική στους νεοπλατωνικούς φιλόσοφους αλ-Φαραμπί και Αβικέννα και γενικότερα στη φιλοσοφία. Ωστόσο, σε αρκετά από τα κείμενά του παρουσιάζονται φιλοσοφικές απόψεις που είχε προγενέστερα απορρίψει, γεγονός που προκαλεί σχετική σύγχυση ως προς την πραγματική του σχέση με τη φιλοσοφία. Εξαιτίας λανθασμένων μεταφράσεων από τα λατινικά, δόθηκε αρχικά η εντύπωση ότι και οι τρεις φιλόσοφοι είχαν τις ίδιες απόψεις.
Ωστόσο, ο αλ-Γκαζαλί είναι σαφώς διαφοροποιημένος από τους δύο προγενέστερους, όχι μόνον σε ό,τι αφορά στο ζήτημα της αναγκαιότητας του Θεού, αλλά και στο ζήτημα της χρονικής δημιουργίας του κόσμου. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο ο κόσμος δημιουργήθηκε μέσα στον χρόνο, μέσω της θεϊκής βούλησης, ενώ δεν υφίσταται στην πραγματικότητα η έννοια της αναγκαιότητας. Τούτο σημαίνει πως ό,τι ορίζουμε ως γεγονότα συνδέονται βάσει της θεϊκής πράξης ή βούλησης. Περιστασιοκρατική (occasionalismus) η θεωρία του εξετάστηκε ενδελεχώς στον ύστερο μεσαίωνα και τη νεότερη φιλοσοφία[3]
Έργα
Αποδίδονται στον αλ-Γκαζαλί περισσότερα από 400 έργα, αλλά καθώς συχνά τα ίδια έργα βρίσκονται με διαφορετικούς τίτλους, ενώ άλλα είναι αμφίβολης εγκυρότητας, αδιαμφισβήτητα γνήσια παραδίνονται τουλάχιστον πενήντα. Από αυτά τα κυριότερα συνοψίζονται ως εξής:
Maqasid al-falasifa, 1094,(Οι Προθέσεις των Φιλοσόφων) (Σύνοψη της Ισλαμικής φιλοσοφίας του Αβικέννα).
Tahafut al-falasifa, 1095, (Οι Ανακρίβειες των Φιλοσόφων) (Η απόδειξη των λαθών της Ισλαμικής φιλοσοφίας).
Mi'yar al-'ilm, 1095, (Το Στερεότυπο Μέτρο της Γνώσης), (Σύνοψη της αριστοτέλειας Λογικής).
Mihakk al-nazar fi'l-mantiq, 1095, (Η Λυδία Λίθος της Απόδειξης στη Λογική), (Σύνοψη της αριστοτέλειας Λογικής).
al-Iqtisad fi'l-i'tiqad, 1095, (Η Μέση Ατραπός στη Θεολογία), (Σύνοψη του Ασαριτικού θεολογικού συστήματος του αλ-Γκαζαλί).
Mizan al-'amal, 1095, (Η Ισορροπία της Δράσης) (Η ηθική θεωρία του).
al-Qistas al-mustaqim, 1095-6, (Η Ορθή Ισορροπία) (Απόπειρα πρόσληψης λογικών κανόνων από το Κοράνιο).
Ihya' 'ulum al-din, 1096-7, (Η Αναγέννηση των Θρησκευτικών Επιστημών) (Τα Άπαντα των θρησκευτικών επιστημών του Ισλάμ).
al-Risala al-Qudsiyya, 1097, (Η Επιστολή της Ιερουσαλήμ), (Σύνοψη του θεολογικού συστήματος του αλ-Γκαζαλί).
Mishkat al-anwar 1106-7, (Η Εσοχή [Niche] των Φώτων), (Η μυστική φιλοσοφία του αλ-Γκαζάζι, κατά την τρίτη περίοδο της ζωής του).
al-Mustasfa min 'ilm al-usul, 1109, (Τα ουσιώδη της Ισλαμικής Νομικής Θεωρίας), (Έκθεση της Ισλαμικής Θεωρίας Δικαίου).
al-Munqidh min al-dalal, 1108, (Ο Απελευθερωτής από το Λάθος), (Η πνευματική αυτοβιογραφία του).
Σημειώσεις παραπομπές
↑ al-Juwayni, Abu'l Ma'ali (1028-85)
↑ al-Ghazali, Abu Hamid (1058-1111)
↑ Αθανασόπουλος Κ. 2001, 51.
Βιβλιογραφία
Αθανασόπουλος Κ. 2001, Η Φιλοσοφία στην Ευρώπη: από τον 6ο έως τον 16ο αιώνα, ΕΑΠ, Πάτρα.
Islamic Philosophy Online
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
