.
Με την επωνυμία αυτή λειτούργησαν στο Άγιο Όρος διάφορες σχολές, που απέβλεπαν στην εκκλησιαστική μόρφωση των μοναχών:
1. Σχολή Ουνιτών, που ιδρύθηκε μεταξύ 1636 - 1641 και της οποίας η ίδρυση αμφισβητείται.
2. Σχολή στη Μονή Ιβήρων, που ιδρύθηκε το 1724 με ενέργειες του Νεόφυτου Μαυρομάτη. Δεν απέκτησε πολλούς μαθητές και σύντομα έκλεισε.
3. Σχολή που ιδρύθηκε κατά τα μέσα του 18ου αι. από το Μελέτιο Βατοπεδινό στη μονή Βατοπεδίου. Το 1750 λειτουργούσε με διευθυντή το Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη από την Πάτρα. Τη σχολή υποστήριξε γενναία ο πατριάρχης Κύριλλος Ε΄, που με απόφασή του ρύθμισε τη λειτουργία της και την ονόμασε Ακαδημία (λεγόταν Σχολή ή Φροντιστήριο). Η Αγιορείτικη Πολιτεία ανέλαβε τη χρηματοδότησή της. Τον Καυσοκαλυβίτη διαδέχτηκε στη σχολή ο Κερκυραίος Ευγένιος Βούλγαρης (1753 - 1759). Δίδαξε γραμματική, λογική, φιλοσοφία, μαθηματικά, ηθική, λογική. Τον διαδέχτηκε στη διεύθυνση της σχολής ο Παλαμάς. Ο Νίκανδρος Βατοπεδινός αναγράφει ως διάδοχο του Βούλγαρη και τον Αθανάσιο Πάριο, που δίδαξε δύο χρόνια. Διάδοχοι αυτών αναφέρονται οι: Νικόλαος Ζερζούλας, από το Μέτσοβο, Χριστόφορος Αρτινός, μαθητής του Βούλγαρη, Κύριλλος από το Φουρνά Αγράφων, και γύρω στα 1784 ο Κυπριανός, από την Κρήτη, ίσως μαθητής του Βούλγαρη, και ο αδερφός του Ιωάννης. Η λειτουργία της σχολής μετά την αποχώρηση του Βούλγαρη δεν ήταν συνεχής και δεν είχε την παλιά φήμη και αίγλη. Το 1800 έγινε προσπάθεια αναβίωσης από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Το 1805 η σχολή είχε μόλις 5 - 6 μαθητές. Το 1805 ο Ζώης Καπλάνης κληροδότησε στη Σχολή 350 χάρτινα ρούβλια το χρόνο, από τόκους κεφαλαίου 5.000 ρουβλίων και τέσσερα χρόνια αργότερα ο Βούλγαρης κληροδότησε σ` αυτή 1.000 ρούβλια. Η σχολή διαλύθηκε μεταξύ 1812 - 1815.
4. Το 1832 η κοινότητα του Αγίου Όρους ίδρυσε στις Καρυές "Ιεροσπουδαστήριο", που ανεγέρθηκε το 1844 και που στηριζόταν στα παλιά κληροδοτήματα της πρώτης Αθωνιάδας. Η λειτουργία άρχισε το 1845 και διακόπηκε το 1915. Ξανασυστάθηκε πάλι το 1930 και λειτούργησε μέχρι το 1940, που διέκοψε με τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο.
5. Το 1953 επαναλειτούργησε η "Αθωνιάς Εκκλησιαστική Σχολή" και συνεχίζει μέχρι σήμερα με έξι πλήρεις τάξεις και μία προπαρασκευαστική. Ο κύκλος των μαθημάτων είναι κυρίως θεολογικός. μαθηματικά διδάσκονται μέχρι την Ε΄ τάξη και με ελαττωμένες ώρες. Το διδακτικό προσωπικό το απαρτίζουν ένας επίσκοπος, ως σχολάρχης, δύο Αγιορείτες και τρεις πολίτες.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
