Ο Κέδρος είναι εκδοτικός οίκος που ιδρύθηκε το 1954 με σημαντική προσφορά στα ελληνικά γράμματα.

Ιστορικό

Οι εκδόσεις Κέδρος ιδρύθηκαν το 1954 από τον Νίκο και την Νανά Καλλιανέση στην Αθήνα. Η ονομασία προτάθηκε από τον φίλο του ζεύγους, χαράκτη στο επάγγελμα, Τάκη Καλμούχο, ο οποίος και σχεδίασε το λογότυπο των εκδόσεων. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο, έργο του Στέφαν Τσβάιχ, με τίτλο Εμίλ Βεράρεν, Ο ποιητής της νέας εποχής. Έδρα του νεοϊδρυθέντος εκδοτικού οίκου ήταν ένα μικρό διαμέρισμα στην οδό Ευριπίδου. Μετά από λίγο καιρό τα γραφεία μεταφέρθηκαν σε στοά επί της οδού Πανεπιστημίου 41, όπου άνοιξαν παράλληλα ένα μικρό βιβλιοπωλείο, το οποίο μετά την μεταφορά του στο βάθος της στοάς, συγκέντρωνε καθημερινά πλήθος συγγραφέων και διανοουμένων της εποχής. Από το 1986 τα γραφεία των εκδόσεων Κέδρος στεγάζονται επί της οδού Γενναδίου, στο κέντρο της Αθήνας.

Από το 1961 και μετά ο Κέδρος εξελίχθηκε σε στέκι των πνευματικών ανθρώπων της αριστεράς με προεξέχοντα τον ποιητή, Γιάννη Ρίτσο. Με την εγκαθίδρυση του δικτατορικού καθεστώτος της Χούντας των Συνταγματαρχών απαγορεύθηκε η διακίνηση των περισσοτέρων βιβλίων του Κέδρου ενώ αρκετοί συγγραφείς και ποιητές που συνεργάζονταν με τον εκδοτικό οίκο, μεταξύ των οποίων και ο Ρίτσος, συνελήφθησαν και εξορίστηκαν. Η λογοκρισία και οι διώξεις στους ίδιους τους συγγραφείς που άσκησε το καθεστώς ανάγκασε την Νανά Καλλιανέση να καταφύγει στην μετάφραση ξενόγλωσσων λογοτεχνικών βιβλίων. Τον Ιούλιο του 1970, και αφού είχε καταργηθεί η προληπτική λογοκρισία, εκδόθηκαν τα Δεκαοχτώ Κείμενα, τα οποία στρέφονταν έμμεσα εναντίον της Χούντας και υπογράφονταν από τους: Γεώργιο Σεφέρη, Μανόλη Αναγνωστάκη, Νόρα Αναγνωστάκη, Αλέξανδρο Αργυρίου, Αλέξανδρο Κοτζιά, Νίκο Κάσδαγλη, Λίνα Κάσδαγλη, Μένη Κουμανταρέα, Ρόδη Ρούφο, Γιώργο Χειμωνά, Θ. Δ. Φραγκόπουλο, Τάκη Σινόπουλο, Στρατή Τσίρκα, Καίη Τσιτσέλη, Σπύρο Πλασκοβίτη, Τάκη Κουφόπουλο και Δ. Ν. Μαρωνίτη. Το συλλογικό αυτό έργο υπήρξε τεράστια εκδοτική επιτυχία ενώ προκάλεσε μεγάλη εντύπωση στο εξωτερικό. Προκειμένου δε να προστατευθεί η Καλλιανέση από μια πιθανή δίωξη, οι Ρόδης Ρούφος, Αλέξανδρος Κοτζιάς, Νίκος Κάσδαγλης, Μανόλης Αναγνωστάκης, Αλέξανδρος Αργυρίου, Τάκης Κουφόπουλος και Θ. Δ. Φραγκόπουλος ανέλαβαν οι ίδιοι την ευθύνη της έκδοσης. Ακουλούθησαν δύο νέες εκδόσεις, αντιδικτατορικού πάλι περιεχομένου, τα Νέα Κείμενα | (1971) και τα Νέα Κείμενα ‖ (1972), στα οποία συμμετείχαν και άτομα μέσα από τις φυλακές όπως οι Παύλος Ζάννας, Γεώργιος - Αλέξανδρος Μαγκάκης κ.α. Το 1973 άρχισε να εκδίδεται το περιοδικό η Συνέχεια, του οποίου η έκδοση διακόπηκε με απόφαση του καθεστώτος. Η αντιδικτατορική δραστηριότητα της Καλλιανέση συνεχίστηκε μέχρι και τον Μάιο του 1974, οπότε και συνελήφθη με την κατηγορία της έκδοσης κομμουνιστικών βιβλίων και της υπόθαλψης αντικαθεστωτικών κινήσεων. Αφού παρέμεινε τρεις εβδομάδες σε πλήρη απομόνωση στη Γενική Ασφάλεια, μεταφέρθηκε στις φυλακές Κορυδαλλού. Η σύλληψή της προκάλεσε αντιδράσεις, μεταδόθηκε δε και από τα διεθνή μέσα. Στις 19 Ιουνίου δικάστηκε από στρατοδικείο και αθωώθηκε.

Κατά τη μεταπολίτευση ο Κέδρος άρχισε να συγκεντρώνει πλήθος συγγραφέων προερχόμενων από τον λεγόμενο προοδευτικό χώρο. Τον Ιούλιο του 1985 ο εκδοτικός οίκος πέρασε[1] στα χέρια του Βαγγέλη Παπαθανασόπουλου και της Κάτιας Λεμπέση[2], που μέχρι τότε συνεργαζόταν με τις εκδόσεις. Η Κάτια Λεμπέση έως και σήμερα διευθύνει το εκδοτικό τμήμα και ο δε σύζυγός της παραμένει υπεύθυνος για το τεχνικό τμήμα[3].
Συνεργασίες

Από την ίδρυση του το ζεύγος Καλλιανέση είχε ως βασικό σκοπό να παρουσιάσει στο ευρύ κοινό μεταπολεμικούς συγγραφείς.[4] Η πρώτη συνεργασία με σημαντικό Έλληνα συγγραφέα ήταν αυτή με τον Κώστα Βάρναλη, ο οποίος εντάχθηκε στο δυναμικό του Κέδρου το 1955, εκδίδοντας από τότε όλα του τα πεζά και τα ποιήματα εκεί. Η Νανά Καλλιανέση ανέλαβε να εκδώσει το έργο του χωρίς περικοπές[1] παρά τον κίνδυνο που διέτρεχε από τις αρχές. Τον επόμενο χρόνο εγκαινιάστηκε μια νέα σημαντική συνεργασία, αυτή τη φορά με τον Γιάννη Ρίτσο που από τότε εξέδωσε όλες τις υπόλοιπες συλλογές του στον Κέδρο αρχής γενομένης από την έκδοση της "Σονάτας του Σεληνόφωτος", η οποία και τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Το 1957 στον κύκλο προστέθηκε και ο Στρατής Τσίρκας που αργότερα κατά τη διάρκεια της Χούντας θα συνδράμει αποφασιστικά με τις συμβουλές του στην οικονομική επιβίωση του Κέδρου. Και οι τρεις υπήρξαν στενοί φίλοι του ζεύγους Καλλιανέση. Με το πέρας του χρόνου ακολούθησαν και άλλα σημαντικά ονόματα όπως αυτά της Διδώς Σωτηρίου, του Γιώργου Ιωάννου, του Μενέλαου Λουντέμη, του Γιώργου Χειμωνά, του Μίλτου Σαχτούρη, του Τάσου Λειβαδίτη, του Μένη Κουμανταρέα, Μέλπως Αξιώτη, του Ρόδη Ρούφου, του Ιάκωβου Καμπανέλη κ.α.

Εκτός από τον χώρο της λογοτεχνίας και της ποίησης οι εκδόσεις Κέδρος επέδειξαν ιδιαίτερη κινητικότητα στον χώρο του παιδικού βιβλίου, έχοντας συνεργαστεί με συγγραφείς όπως η Άλκη Ζέη, η Κίρα Σίνου, η Ιωάννα Φωκά, ο Ευγένιος Τριβιζάς, η Σοφία Ζαραμπούκα κ.α. Από το 1971, οπότε και άρχισε η έκδοση παιδικών βιβλίων, οι εκδόσεις Κέδρος έχουν πρωταγωνιστική θέση στο παιδικό βιβλίο, εισάγοντας στο ελληνικό κοινό την σύγχρονη παιδική λογοτεχνία.[1]
Βραβεία

Πολλά από τα έργα που έχουν εκδοθεί από τον Κέδρο έχουν αποσπάσει τιμητικές διακρίσεις και βραβεία είτε από ελληνικούς είτε από ξένους φορείς. Το 1956, δύο μόλις χρόνια από την ίδρυση του εκδοτικού οίκου, το βιβλίο του Νίκου Κάσδαγλη με τίτλο τα δόντια της Μυλόπετρας τιμήθηκε με το Β΄ κρατικό βραβείο μυθιστορήματος. Από τότε βιβλία των εκδόσεων Κέδρος έχουν κερδίσει βραβεία σε όλες σχεδόν τις κατηγορίες των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων με κυριότερες αυτές της ποίησης, του μυθιστορήματος, του παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου, της μετάφρασης, του διηγήματος καθώς και τιμητικές διακρίσεις από την Ακαδημία Αθηνών (βραβεία ιδρυμάτων Ουράνη και Χάρη). Να σημειωθεί ότι δύο συγγραφείς (Κώστας Βάρναλης και Γιάννης Ρίτσος) έχουν τιμηθεί με το βραβείο Λένιν για το σύνολο της προσφοράς τους ενώ τέσσερεις συγγραφείς (Διδώ Σωτηρίου, Ανδρέας Νενεδάκης, Άννα Γκέρτσου - Σαρρή και Λένα Μερίκα) με το βραβείο Ιπέκτσι.
Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία
Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία
Έτος Βραβεία
1956 • Β΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Τα δόντια της μυλόπετρας», Νίκος Κάσδαγλης)
1957 • Α΄ Βραβείο ποίησης («Η σονάτα του σεληνόφωτος», Γιάννης Ρίτσος)
1958 • Α΄ Βραβείο ταξιδιωτικών εντυπώσεων («Καργκέζε, το ελληνικό χωριό της Κορσικής», Σμαράγδα Δ. Μονστράτου)
1959 • Α΄ Βραβείο μυθιστορηματικής βιογραφία («Ο Καβάφης και η εποχή του». Στρατής Τσίρκας)
1963 • Β΄ Βραβείο ποίησης («Τα στίγματα», Μίλτος Σαχτούρης)
1965 • Β΄ Βραβείο διηγήματος («Ισορροπία τρόμου», Πέτρος Αμπατζόγλου)
1967 • Β΄ Βραβείο διηγήματος («Το αρμένισμα», Μένης Κουμανταρέας)
1974 • Βραβείο ταξιδιωτικών εντυπώσεων («Η άλλη Αμερική», Μήτσος Κασόλας)

• Β΄ Βραβείο διηγήματος («Σπαράγματα», Τατιάνα Γκρίτση - Μιλλιέξ)
1975 • Α΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Βιοτεχνία υαλικών», Μένης Κουμανταρέας)
1976 • Α΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Η εξαφάνιση», Αριστοτέλης Νικολαΐδης)
1977 • Β΄ Βραβείο ποίησης («Βιολί για μονόχειρα», Τάσος Λειβαδίτης)
1979 • Α΄ Βραβείο διηγήματος («Το δικό μας αίμα», Γιώργος Ιωάννου)

• Β΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Δεκεμβριανή νύχτα», Παντελής Καλιότσος)
1980 • Α΄ Βραβείο ποίησης («Εγχειρίδιο Ευθανασίας», Τάσος Λειβαδίτης)

• Α΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Η πόλη», Σπύρος Πλασκοβίτης)
• Β΄ Βραβείο κριτικής - δοκιμίου («Ο ποιητής και ο χορευτής - Μια εξέταση της ποιητικής και της ποίησης του Σεφέρη», Νάσος Βαγενάς) (Δεν το αποδέχτηκε)
1981 • Α΄ Βραβείο κριτικής-δοκιμίου («Όροι του λυρισμού στον Οδυσσέα Ελύτη», Δ. Ν. Μαρωνίτης)

• Βραβείο ταξιδιωτικών εντυπώσεων («Οδοιπορικό των Σφακιών», Γιώργης Μανουσάκης)
• Β΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Προς Οφρύνιο», Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής)
1982 • Α΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Ο πρίγκηπας», Μήτσος Κασόλας)

• Βραβείο μυθιστορηματικής βιογραφίας («Ενθυμήματα», Δημήτρης Φωτιάδης)
• Β΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Προτελευταία εποχή», Ήβη Μελεάγρου)
1983 • Α΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Ιστορία», Γιώργης Γιατρομανωλάκης)
1984 • Α΄ Βραβείο ποίησης («Αθροισμα 1933-1983», Αλέξανδρος Μπάρας)

• Α΄ Βραβείο διηγήματος («Η μεγέθυνση», Κωστούλα Μητροπούλου)
• Β΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Πλωτή πόλη», Μάρω Δούκα) (Δεν το αποδέχτηκε)
1985 • Α΄ Βραβείο διηγήματος («Τα ταξίδια μου», Γιώργος Χειμωνάς)

• Β΄ Βραβείο ποίησης («Οι μνηστήρες», Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ)
1986 • Α΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Φανταστική περιπέτεια», Αλέξανδρος Κοτζιάς)

• Α΄ Βραβείο διηγήματος («Καλαμάς και Αχέροντας», Χριστόφορος Μηλιώνης)
• Β΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Η μεγάλη πομπή», Αλέξης Πανσέληνος)
• Β΄ Βραβείο κριτικής-δοκιμίου («Καρναβάλι και καραγκιόζης: οι ρίζες και οι μεταμορφώσεις του λαϊκού γέλιου», Γιάννης Κιουρτσάκης)
1987 • Α΄ Βραβείο ποίησης («Εκτοπλάσματα», Μίλτος Σαχτούρης)

• Α΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Το πλήθος», Ανδρέας Φραγκιάς)
1988 • Α΄ Βραβείο μυθιστορήματος («Η μεγάλη πλατεία», Νίκος Μπακόλας)

• Α΄ Βραβείο διηγήματος («Τι θέλει η κυρία Φρίμαν», Πέτρος Αμπατζόγλου)
• Βραβείο μυθιστορηματικής βιογραφίας («Οι δρόμοι του Αρχάγγελου», Μίκης Θεοδωράκης)
• Β΄ Βραβείο διηγήματος («Τα μαύρα παραμύθια», Γιώργος Μανιώτης)
1989 • Ειδικό Βραβείο Λογοτεχνίας (Διδώ Σωτηρίου)
1992 • Βραβείο μυθιστορήματος («Οι Βουκέφαλοι», Ανδρέας Νενεδάκης)

• Βραβείο παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου («Κόκκινο της Ανατολής», Άννα Γκέρτσου-Σαρρή)
1993 • Βραβείο παιδικού λογοτεχνικού βραβείου («Θέατρο για παιδιά», Άλκη Ζέη)
1994 • Βραβείο διηγήματος («Λιμενάρχης Ευρίπου», Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος)

• Ειδικό Βραβείο Λογοτεχνίας (Τίτος Πατρίκιος)
1995 • Βραβείο παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου («Η μητερούλα μας η Ρωσία», Μάρω Λοΐζου)
1996 • Ειδικό Βραβείο Μετάφρασης («The Courtyard», Martin Mckinsey)
1997 • Βραβείο διηγήματος («Η μυρωδιά τους με κάνει να κλαίω», Μένης Κουμανταρέας)

• Βραβείο μυθιστορήματος («Η ατέλειωτη γραφή του αίματος», Νίκος Μπακόλας)
• Ειδικό Βραβείο Μετάφρασης: («Iconostasis of Anonymus Saints», Amy Mims)
1998 • Βραβείο ποίησης («Ο αθλητής του τίποτα», Γιάννης Κοντός)
1999 • Βραβείο ποίησης («Μη σκεπάζεις το ποτάμι», Γιώργος Μαρκόπουλος)

• Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας (Γιάννης Δάλλας)
2000 • Βραβείο μυθιστορήματος («Ζιγκ-ζαγκ στις νεραντζιές», Έρση Σωτηροπούλου)

• Βραβείο μαρτυρίας («Ασία, Ασία», Γιώργος Βέης)
• Βραβείο λογοτεχνικής μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα: («Romanzo», Αλκηστις Πρωίου)
• Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας (Ανδρέας Φραγκιάς)
2001 • Βραβείο ποίησης («Κλεμμένη ιστορία», Κώστας Παπαγεωργίου)

• Βραβείο μυθιστορήματος («Η ανατροπή», Νίκος Θέμελης)
• Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας (Μήτσος Αλεξανδρόπουλος)
2002 • Βραβείο μυθιστορήματος («Δυο φορές Έλληνας», Μένη Κουμανταρέα)

• Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά («Βασίλισσα Βερενίκη», Ιωάννα Φωκά)
2003 • Βραβείο διηγήματος («Η γυναίκα που μιλά», Τάσος Γουδέλης)

• Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας (Μίλτος Σαχτούρης)
2004 • Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας (Κώστας Στεργιόπουλος)
2005 • Βραβείο ποίησης («Στέφανος», Νάσος Βαγενάς)
2006 • Βραβείο διηγήματος («Μισάντρα», Γιάννης Καισαρίδης)

• Βραβείο παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου («Η άλλη φωνή», Άννα Γκέρτσου - Σαρρή
2007 • Βραβείο ποίησης («Αυτοβιογραφία ενός στόχου», Ντίνος Σιώτης)

• Βραβείο διηγήματος («Η γυναίκα με το πλοίο στο κεφάλι», Ελένη Λαδιά)
2008 • Βραβείο παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου («Χνότα στο τζάμι», Βασίλης Παπαθεοδώρου)
2009 • Βραβείο ποίησης («Η κρυφή συλλογή», Λευτέρης Πούλιος)
2010 • Βραβείο χρονικού - μαρτυρίας («Από το Τόκιο στο Χαρτούμ: Μαρτυρίες, συνδηλώσεις», Γιώργος Βέης)
Αναφορές

↑ 1,0 1,1 1,2 Το χρονικό του Κέδρου (1954 - 2004) επιμέλεια: Νιννέτα Μακρυνικόλα, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2004, σελ.28
↑ Βιογραφικό της Κ. Λεμπέση στους Οικολόγους Πράσινους
↑ Πώς μεγάλωσε το καχεκτικό κεδράκι
↑ Διαχρονικά, άρθρο του Δημήτρη Γκιώνη από την εφημερίδα "Ελευθεροτυπία"

Εξωτερικές συνδέσεις

Εκδόσεις Κέδρος