Οι εφημερίδες που έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς στη Λήμνο είναι περισσότερες από 25. Επίσης, υπάρχουν αρκετές εφημερίδες που εκδόθηκαν από Λήμνιους της διασποράς και περιέχουν ειδήσεις λημνιακού ενδιαφέροντος.

Η "προϊστορία"

Από τα τέλη του 19ου αιώνα προέκυψε η ανάγκη της δημοσιογραφικής κάλυψης γεγονότων που συνέβαιναν στο νησί. Αποφάσεις ή ανακοινώσεις της Δημογεροντίας και της Μητρόπολης, αγγελίες, εκκλήσεις για οικονομική ενίσχυση σχολείων ή ναών, γνωστοποίηση δωρεών, ισολογισμών, αφίξεις ή αναχωρήσεις πλοίων και ταχυδρόμων κι ένα σωρό άλλα ενδιαφέροντα γεγονότα ανακοινώνονταν από τον κοινοτικό τελάλη, το λεγόμενο "κράχτη", τον οποίο μισθοδοτούσε η Δημογεροντία τουλάχιστον από το 1868 σύμφωνα με τα τοπικά αρχεία. Οι πιο σημαντικές ανακοινώσεις τοιχοκολούνταν σε συγκεκριμένο χώρο που υπήρχε σε κάθε χωριό. Τα δε έκτακτα περιστατικά -πυρκαγιές, ατυχήματα, επιδρομές πειρατών, θάνατοι- αναγγέλονταν με το χτύπημα της καμπάνας της εκκλησίας.

Μικρότερη και καθυστερημένη πληροφόρηση για τα συμβαίνοντα στο νησί είχαν οι Λήμνιοι μετανάστες, κυρίως στην Αίγυπτο, οι οποίοι μάθαιναν τα νέα από στόμα σε στόμα είτε από κάποιο ταχυδρόμο που ερχόταν από τη Λήμνο είτε από κάποιο συμπατριώτη τους καπετάνιο, το πλοίο του οποίου κατέπλεε στην Αλεξάνδρεια. Επόμενο λοιπόν ήταν κάποιος από τους αιγυπτιώτες Λήμνιους να ιδρύσει εφημερίδα, πολύ πριν εκδοθεί στο νησί. Κατά συνέπεια η ιστορία του λημνιακού τύπου μπορεί να διαιρεθεί στις εξής περιόδους:

Αιγυπτιώτικη περίοδος (1886-1920).
Περίοδος της εφ. "Λήμνος".
Νεότερη περίοδος (1967-σήμερα).

Η αιγυπτιώτικη περίοδος (1886-1920)

Πρωτοπόρος δημοσιογράφος υπήρξε ο Νικόλαος Ιωάννου Λήμνιος, καταγόμενος από τα Καμίνια, ο οποίος το Φεβρουάριο του 1886 ίδρυσε στην Αλεξάνδρεια την ημερήσια εφημερίδα Μεταρρύθμισις. Ήταν η πρώτη απογευματινή ελληνική εφημερίδα της Αιγύπτου. Κυκλοφορούσε καθημερινά πλην Κυριακής, είχε δικό της τυπογραφείο, στο οποίο τυπώνονταν επίσης ποικίλα άλλα έντυπα και έφερε επανάσταση στον τοπικό τύπο. Είχε συνεργάτες υψηλού επιπέδου, ανταποκρίσεις από την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη και άλλες περιοχές της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: Κρήτη, Μακεδονία, Μυτιλήνη, Δωδεκάνησα, Συρία, Παλαιστίνη και φυσικά από τη Λήμνο. Η "Μεταρρύθμισις" εξέδοσε περίπου 1200 φ. και κυκλοφόρησε μέχρι το 1900 ή 1901, οπότε απορροφήθηκε από τον "Ταχυδρόμο", ο οποίος αποτέλεσε τη σημαία των ελληνο-αιγυπτιακών εντύπων για πολλές δεκαετίες, ως τα τέλη του 20ού αιώνα. Στην εφημερίδα υπάρχουν πολλές ειδήσεις που αφορούν στη Λήμνο ή στους Λημνιούς της Αιγύπτου.

Στη συνέχεια, ο Ν.Ι.Λήμνιος εξέδοσε την εβδομαδιαία κυριακάτικη εφημερίδα Αναγέννησις στο Κάιρο, η οποία κυκλοφόρησε από το 1903 ως το 1922 περίπου και στα τελευταία χρόνια της ζωής του τη Θρησκευτική Φωνή (1928-1931 περίπου).

Η εφ. "Λήμνος" (1920-1964)

Από όσα είναι γνωστά, η πρώτη εφημερίδα που κυκλοφόρησε στο νησί ήταν η Λήμνος. Ιδρυτής της ήταν ο Δημήτριος Βέργος από την Ήπειρο, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στην πρωτεύουσα του νησιού, στο Κάστρο (τη σημερινή Μύρινα) από το 1915 και διατηρούσε ναυτικό και ασφαλιστικό πρακτορείο ως το 1928 περίπου. Ήταν πολιτευτής και εξελέγη βουλευτής Λήμνου με το Κόμμα Φιλελευθέρων το 1926 και το 1928.

Η Λήμνος εκδόθηκε πριν από το Σεπτέμβριο του 1920 -δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία ίδρυσης- και η έκδοσή της διεκόπη πριν από το Νοέμβριο του 1922. Τα φύλλα της α΄ περιόδου της εφημερίδας δεν σώζονται.

Το Νοέμβριο 1922 επανεκδόθηκε από τον Εμμανουήλ Ι. Κωνσταντινίδη, δικηγόρο καταγόμενο από τη Νεάπολη Λασιθίου Κρήτης, ο οποίος είχε εγκατασταθεί και δικηγορούσε μόνιμα στο Κάστρο (Μύρινα). Ο Εμ. Κωνσταντινίδης υπήρξε ιδιοκτήτης, εκδότης και διευθυντής της εφημερίδας επί 42 χρόνια, ως το Νοέμβριο του 1964, οπότε διέκοψε την έκδοση λόγω οικονομικής αδυναμίας να ανανέωσει το τυπογραφείο της. Τελευταίο ήταν το φ. 2.371 (Κυριακή 22-11-1964). Ως το Σεπτέμβριο του 1926 ήταν δισεβδομαδιαία κι εκδιδόταν κάθε Πέμπτη και Κυριακή. Στη συνέχεια μετατράπηκε σε εβδομαδιαία κυριακάτικη.

Προπολεμικά ήταν βενιζελικών αρχών, υποστήριζε τους υποψήφιους του Κόμματος Φιλελευθέρων και κυρίως το Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος πολιτευόταν τότε στο Νομό Λέσβου. Μεταπολεμικά αρχικά υποστήριζε κεντρώα κόμματα και στη συνέχεια μετριoπαθείς συντηρητικές απόψεις, υποστηρίζοντας τους πολιτικούς Παπάγο και Καραμανλή.

Άλλες εφημερίδες (προ του 1967)

Κατά τη μακροχρόνια περίοδο της κυκλοφορίας της εφημερίδας "Λήμνος" εκδόθηκαν κι άλλες εφημερίδες, οι περισσότερες με μικρή διάρκεια ζωής. Αυτές ήταν:

* Νέα Λήμνος. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε αλλά το Σεπτέμβριο του 1920 ήδη κυκλοφορούσε. Ήταν δισεβδομαδιαία κι εκδιδόταν κάθε Τετάρτη και Σάββατο. Από το Μάρτιο του 1925 δεν κυκλοφορούσε τακτικά λόγω οικονομικών προβλημάτων. Τελευταίο γνωστό φύλλο της είναι το φ. 344 (Ιούλιος 1925). Λίγο αργότερα σταμάτησε να εκδίδεται και το Σεπτέμβριο του 1925 πουλήθηκε το τυπογραφείο της. Ως διευθυντής της αναφέρεται ο γραμματέας της Παλλημνιακής Επιτροπής και πολιτευτής Αργύριος Αργυρίου και ως αρχισυντάκτης ως τον Οκτώβριο του 1924 ο νεαρός τότε Ηλίας Ηλιού, ο μετέπειτα γνωστός πολιτικός της αριστεράς. Η εφημερίδα υποστήριζε πολιτευτές της βενιζελικής πάραταξης.

* Λουλούδια. Μηνιαίο μαθητικό περιοδικό που εξέδιδε πριν από το 1940 ο Διδασκαλικός Σύλλογος Λήμνου, με διευθυντή το δάσκαλο Ιωάννη Γιαννέλη.

* Λαοκρατία. Κυκλοφόρησε από τις 16 Οκτωβρίου 1944 ως τις 23 Νοεμβρίου 1947, οπότε απαγορεύτηκε η κυκλοφορία της. Είχε ακανόνιστη κυκλοφορία, ανά δεκαήμερο ή δεκαπενθήμερο. Ήταν έκδοση της Επιτροπής Τύπου της Π.Ε. Λήμνου του ΚΚΕ και είχε διευθυντή τον Παναγιώτη Κότσαλη.

* Ο Χοιρόλομος. Μοναδικό σατιρικό αποκριάτικο φύλλο της "Λαοκρατίας" (3-3-1946) με συντάκτη το Γιάννη Ξηράδη.

* Ελεύθερη Λήμνος. Εφημερίδα του ΕΑΜ Λήμνου. Κυκλοφόρησε από τις 16 Ιανουαρίου 1945 ως τις 23 Νοεμβρίου 1947, οπότε απαγορεύτηκε η κυκλοφορία της.

* Νεανική Φλόγα. Εφημερίδα της ΕΠΟΝ Λήμνου. Κυκλοφόρησε το 1945 ή 1946, μόνο για ένα μήνα, με διευθυντή το Θάνο Παπαδημητρίου.

* Φωνή της Λήμνου. Εφημερίδα με ακροδεξιές, φιλοβασιλικές θέσεις. Ήταν εβδομαδιαία και κυκλοφόρησε από τις 30 Δεκεμβρίου 1945 ως τις 23 Νοεμβρίου 1949. Ιδιοκτήτης και διευθυντής ήταν ο Λεωνίδας Γεροντούδης.

* Παλλημνιακή Ηχώ. Εβδομαδιαία εφημερίδα που εξέδοσε μόνο 34 φ. από τον Οκτώβριο 1949 ως τις 2 Απριλίου 1950.

* Νέα Λήμνος. Εβδομαδιαία εφημερίδα του πολιτευτή του Κέντρου και έπειτα της ΕΡΕ Περίανδρου Ξενοδοχειάρη. Κυκλοφόρησε από την 1η Ιανουαρίου 1956 ως τις 21 Μαρτίου 1964 (369 φ.), με διευθυντές τον Παναγιώτη Βαρίτη (1956-59) και τον Απόστολο Παπαδόπουλο (1959-64). Είχε ποιότητα και διάρκεια και ήταν η μόνη που κατάφερε να ανταγωνιστεί κάπως την εφημερίδα "Λήμνος".

* Λημνιακά Νέα. Εβδομαδιαία εφημερίδα, που εκδόθηκε από τον Απόστολο Παπαδόπουλο ως συνέχεια της εφ. "Νέα Λήμνος" μετά το θάνατο του Ξενοδοχειάρη. Κυκλοφόρησε από τις 28 Μαρτίου 1964 ως τον Απρίλιο του 1966.

* Αγροτική Λήμνος. Η α΄ περίοδος της εφημερίδας είναι άγνωστης διάρκειας. Κατά τη β΄ περίοδο ήταν μηνιαία και κυκλοφόρησε από το Φεβρουάριο 1959 ως το Δεκέμβριο 1964 (62 φ.). Είχε διευθυντή το Νικόλαο Κισεμλή και την εξέδιδε η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Λήμνου.

* Λημνιακή Κραυγή. Βραχύβια εφημερίδα του πολιτευτή Ιπποκράτη Σαββούρα που κυκλοφόρησε το 1960-61.

Η νεότερη περίοδος (1967-σήμερα)

* Ο Φρουρός της Λήμνου. Κυκλοφόρησε επί δικτατορίας με άγνωστη διάρκεια κυκλοφορίας.

* Λημνιακή Ηχώ. Κυκλοφόρησε επί δικτατορίας με άγνωστη διάρκεια κυκλοφορίας.

* Λήμνιος Μαθητής. Μαθητικό έντυπο. Κυκλοφόρησε επί δικτατορίας με άγνωστη διάρκεια κυκλοφορίας.

* Λημνιακό Βήμα. Η πιο μακρόβια σημερινή εφημερίδα της Λήμνου. Εκδόθηκε το 1975 και μέχρι σήμερα έχει ξεπεράσει τα 1000 φ. Ιδιοκτήτης και εκδότης της είναι ο ιατρός και πολιτευτής Γεώργιος Χατζηχαραλάμπους, ο οποίος διετέλεσε Δήμαρχος Μύρινας τις περιόδους 1975-78 και 1995-98. Ξεκίνησε ως δεκαπενθήμερη αλλά από τον Οκτώβριο 1995 μετατράπηκε σε εβδομαδιαία. Όμως, κατά καιρούς δεν τηρεί την εβδομαδιαία έκδοση.

* Λήμνος". Μηνιαία εφημερίδα του Συλλόγου Νέων Λήμνου, φιλικά προσκείμενη στο ΚΚΕ. Κυκλοφόρησε από το 1979 ως το 1990 (140 φ. περίπου).

* Εξόρμηση της Λήμνου. Βραχύβια μηνιαία εφημερίδα της Τ.Ο. ΠΑΣΟΚ Λήμνου. Κυκλοφόρησε την περίοδο 1985-87.

* Λημνιακός Λόγος. Βραχύβια μηνιαία εφημερίδα που κυκλοφόρησε την περίοδο 1986-88.

* Ακριτική Λήμνος. Βραχύβια εφημερίδα που κυκλοφόρησε το 1990.

* Φιλοκτήτης. Μοναδικό φύλλο της 88 ΣΔΙ (Αύγουστος 1993) απευθυνόμενο στους στρατευμένους που υπηρετούν στο νησί. Ενδιαφέρουσα απόπειρα χωρίς συνέχεια.

* Λημνιακά Νέα. Δεκαπενθήμερη εφημερίδα με διευθυντή τον Νικόλαο Βρίκο και βασικό συντάκτη το δικηγόρο Κώστα Κωνστάντιο. Κυκλοφόρησε από το 1993 ως τις 15 Σεπτεμβρίου 1997 (76 φ.). Ήταν φιλικά προσκείμενη στο ΠΑΣΟΚ και στήριζε τη Δήμαρχο Μύρινας Δέσποινα Βογδάνου-Κωνστάντιου (1991-94).

* Λήμνος". Εβδομαδιαία εφημερίδα που εκδίδεται από τον ιδιοκτήτη του ραδιοσταθμού Ράδιο-Άλφα, Ηλία Κότσαλη. Κυκλοφόρησε στις 12 Φεβρουαρίου 1997 και μέχρι σήμερα έχει ξεπεράσει τα 500 φ. Φιλοξενεί άρθρα προσώπων από όλους τους πολιτικούς χώρους και συνήθως αναφέρεται στην επικαιρότητα με δημοσιογραφικά κριτήρια, χωρίς να υποστηρίζει συγκεκριμένα πολιτικά κόμματα ή πρόσωπα. Κατά καιρούς έχει δημοσιεύσει ενδιαφέροντα αφιερώματα.

* Λημνιακή Φωνή. Εβδομαδιαία εφημερίδα που εκδίδεται από την Α.& Ε. Σταματέρης Ο.Ε. Ως εκδότρια-διευθύντρια αναφέρεται η Ελένη Σταματέρη. Κυκλοφόρησε στις 21 Φεβρουαρίου 1997 και μέχρι σήμερα έχει ξεπεράσει τα 500 φ.

* Πολιόχνη. Βραχύβιο, αρχικά διμηνιαίο κι έπειτα τριμηνιαίο περιοδικό. Εκδότης ο Γιάννης Πετράς. Κυκλοφόρησαν 9 τεύχη από το Φεβρουάριο 2002 ως τον Απρίλιο 2004.

Οι εφημερίδες των Λημνιών της διασποράς

Τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί σύλλογοι αποδήμων Λημνίων της Αθήνας εξέδοσαν εφημερίδες με μεγαλύτερη ή μικρότερη διάρκεια ζωής. Αυτές ήταν:

* Η Φωνή του Μούδρου". Η μακροβιότερη εφημερίδα της λημνιακής διασποράς. Εκδότης ο "Εκπολιτιστικός Σύλλογος των απανταχού Μουδρινών". Διμηνιαία εφημερίδα που κυκλοφόρησε από το Σεπτέμβριο του 1983 ως τον Οκτώβριο 1999 (146 φ.) με πρώτο διευθυντή τον Αριστείδη Σουπιό (1983-87) κι έπειτα τον Κυριάκο Πανταβό.

* Η Φωνή των Μουδρινών. Τριμηνιαία εφημερίδα που αποτελεί τη συνέχεια της "Φωνής του Μούδρου". Κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2000 και μέχρι σήμερα έχει εκδόσει 30 φ. Διευθυντής ο Χ. Κορδεράς.

* Καλλιοπίτικα. Διμηνιαία εφημερίδα της "Φιλοπρόοδης Ένωσης Καλλιόπης Λήμνου". Κυκλοφόρησε από τον Ιανουάριο 1992 ως το 2002 (60 φ.).

* Ηφαίστειο. Βραχύβια χιουμοριστική-σατυρική εφημερίδα του "Συλλόγου Κοντοπουλιανών Αθήνας". Κυκλοφόρησαν τουλάχιστον 6φ. το 1992-93.

* Τα Νέα του Πορτιανού. Βραχύβια, μηνιαία εφημερίδα του "Συλλόγου Πορτιανατών Αθηνών-Πειραιώς". Κυκλοφόρησαν λίγα φύλλα το 1992.

* Φωνή της Λήμνου. Βραχύβια, μηνιαία εφημερίδα. Εκδότης ο Νίκος Αντωνίου. Κυκλοφόρησε από το Δεκέμβριο 1992 ως το Σεπτέμβριο 1993 (10 φ.).

* Λημνιακοί Παλμοί. Βραχύβια, μηνιαία εφημερίδα της "Ομοσπονδίας Λημνιακών Συλλόγων". Κυκλοφόρησε από το Μάρτιο του 1996 ως τον Οκτώβριο του 1997 (13 φ.) με υπεύθυνο το Μανόλη Χατζόγλου.

* Η Φωνή της Ατσικής. Τριμηνιαία εφημερίδα του "Συλλόγου Ατσικιωτών Λήμνου". Κυκλοφόρησε από το Φεβρουάριο του 2000 ως τον Ιανουάριο 2003 (12 φ.). Υπεύθυνος και βασικός συντάκτης ο ιατρός, ζωγράφος και ποιητής Σταύρος Τραγάρας.

Πηγές

* Θ. Μπελίτσου, "Ιστορία του Λημιακού Τύπου", περ. Αιολικά Χρονικά Μυτιλήνης τόμ. Γ΄ (2001), σσ. 32-43.

* Θ. Μπελίτσου, "Λημνιακή Βιβλιογραφία", περ. Αιολικά Χρονικά Μυτιλήνης τόμ. ΣΤ΄ (2004), σσ. 298-300.