.
Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ ή Θεόφιλος Κεφαλάς[1][2] ή Κεφάλας[3], όπως ήταν το πραγματικό του όνομα (Βαρειά Μυτιλήνης, 1870; – Βαρειά Μυτιλήνης, 24 Μαρτίου; 1934), γνωστός απλά και ως Θεόφιλος, ήταν μείζων λαϊκός ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης. Κυρίαρχο στοιχείο του έργου του είναι η ελληνικότητά του και η εικονογράφηση της ελληνικής λαϊκής παράδοσης και ιστορίας.
Σαπφώ , Χορός των Ευζώνων και χωρικοί στα Μέγαρα, Χορός Ζαλόγγου, ,
Παναγής Κουταλιανός, Γιάννης Κοντός, Παραθαλάσσιο χωριό της Μυτιλήνης, Χωρικός από τη Μυτιλήνη,
Φούρνος, Συγκομιδή ελιάς, Μυτιλήνη ,
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Ζευγάρι από το Πήλιο, Λεωνίδας Ανδρούτσος, Αθανάσιος Διάκος,
Ο Περικλής από της Πνυκός Δικαιολογών χάριν της Ακροπόλεως δαπάνας, Μουσείο Θεόφιλου, Μυτιλήνη.
Βιογραφία
Η ακριβής χρονολογία γέννησης του Θεόφιλου δεν είναι γνωστή. Ωστόσο θεωρείται πως γεννήθηκε κατά το διάστημα 1867–1870 στην Βαρειά της Μυτιλήνης. Ο πατέρας του, Γαβριήλ Κεφαλάς (ή Κεφάλας), ήταν τσαγκάρης ενώ η μητέρα του, Πηνελόπη Χατζημιχαήλ, ήταν κόρη αγιογράφου. Σε νεαρή ηλικία επέδειξε μέτριες σχολικές επιδόσεις, αλλά και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ζωγραφική, πάνω στην οποία απέκτησε βασικές γνώσεις δίπλα στον παππού του.
Η ζωή του ήταν πολύ δύσκολη εξαιτίας του κόσμου που τον χλεύαζε, επειδή κυκλοφορούσε φορώντας την παραδοσιακή φουστανέλα. Σε ηλικία περίπου δεκαοκτώ ετών εγκατέλειψε το οικογενειακό του περιβάλλον και εργάστηκε ως θυροφύλακας («Καβάσης») στο Ελληνικό Προξενείο της Σμύρνης. Εκεί έμεινε για μερικά χρόνια, πριν εγκατασταθεί στην πόλη του Βόλου, περίπου το 1897, αναζητώντας ευκαιριακές δουλειές και ζωγραφίζοντας σε σπίτια και μαγαζιά της περιοχής ενώ σήμερα σώζονται τοιχογραφίες που πραγματοποίησε εκεί. Τα περισσότερα χρόνια της ζωής του τα πέρασε στο Πήλιο. Προστάτης του εκείνη την περίοδο, στάθηκε ο κτηματίας Γιάννης Κοντός, για λογαριασμό του οποίου, ο Θεόφιλος πραγματοποίησε αρκετά έργα. Η οικία Κοντού αποτελεί σήμερα το Μουσείο Θεόφιλου. Εκτός από την ζωγραφική του δραστηριότητα, ο Θεόφιλος συμμετείχε στην διοργάνωση λαϊκών θεατρικών παραστάσεων στις εθνικές γιορτές και την περίοδο της Αποκριάς, όπου κρατούσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο, άλλοτε ντυμένος σαν Μεγαλέξανδρος, με τους μαθητές σε παράταξη μακεδονικής φάλαγγας, και άλλοτε σαν ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης, με εξοπλισμό και κουστούμια που έφτιαχνε ο ίδιος.
Το 1927 επέστρεψε στη Μυτιλήνη. Εικάζεται πως αφορμή για την αναχώρηση του από τον Βόλο, ήταν ένα επεισόδιο σε ένα καφενείο, όταν κάποιος — για να διασκεδάσει τους παρευρισκόμενους — έριξε τον Θεόφιλο από μία σκάλα όπου ήταν ανεβασμένος και ζωγράφιζε.
Ερωτόκριτος και Αρετούσα, Παλαιών Πατρών Γερμανός, Μάρκος Μπότσαρης, Αθανάσιος Διάκος,
Γοργόνα, Κεχαγιάς, Ποιμένες της Χειμάρας, Ο Φρίξος με το χρυσό κριάρι ,
Απελπισία, Κόλπος του Γέρας, Καλλιέργεια στη Μόλυβο,
Βοσκοί από το Μεσολόγγι, Χωρική από την Κέρκυρα, Κουρείς της υπαίθρου, Ελληνίδα χορεύτρια, Αρκούδα που χορεύει,
Στην Μυτιλήνη, παρά τις κοροϊδίες και τα πειράγματα του κόσμου, συνεχίζει να ζωγραφίζει, πραγματοποιώντας αρκετές τοιχογραφίες σε χωριά, έναντι ευτελούς αμοιβής, συνήθως για ένα πιάτο φαγητό και λίγο κρασί. Πολλά από τα έργα του αυτής της περιόδου έχουν χαθεί, είτε από φυσική φθορά είτε εξαιτίας καταστροφής τους από κατόχους τους. Στην Μυτιλήνη, τον συνάντησε ο καταξιωμένος τεχνοκριτικός και εκδότης Στρατής Ελευθεριάδης (Tériade), ο οποίος διέμενε στο Παρίσι. Στον Ελευθεριάδη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η αναγνώριση της αξίας του έργου του Θεόφιλου αλλά και η διεθνής προβολή του, που ωστόσο σημειώθηκε μετά το θάνατό του. Με έξοδα του Ελευθεριάδη ανεγέρθηκε επίσης το 1964 το Μουσείο Θεοφίλου στην Βαρειά. Τα έργα του υπέγραφε συνήθως χρησιμοποιώντας το επώνυμο της μητέρας του, ενώ το μοναδικό έργο που φέρει το κατά κόσμον όνομά του, έχει υπογραφή «Έργο Θεόφιλου Γαβριήλ Κεφαλά» και είναι μια εικόνα των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο σκευοφυλάκιο του Ιερού Ναού Ταξιαρχών στις Μηλιές Πηλίου[1]
Ο Θεόφιλος πέθανε τον Μάρτιο του 1934, παραμονές του Ευαγγελισμού, πιθανότατα από τροφική δηλητηρίαση. Ένα χρόνο αργότερα, έργα του εκτέθηκαν στο Μουσείο του Λούβρου ως δείγματα της δουλειάς ενός γνησίου λαϊκού (ναΐφ) ζωγράφου της Ελλάδας.
Παραπομπές
↑ 1,0 1,1 Μαρία Ριτζαλέου (11/12/2009). "Ψάχνει θησαυρούς του Θεόφιλου". Έθνος online. ΠΗΓΑΣΟΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε.. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβ 2011.
↑ Ο κορυφαίος λαϊκός (ναϊφ) ζωγράφος Θεόφιλος. tovivlio.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβ 2011.
↑ Βικτωρία Ζαφειροπούλου (2007). Εισαγωγή. Θεόφιλος. Προσκήνιο. σελ. 104. ISBN 960-8318-38-6.
Βιβλιογραφία
Ο. Ελύτης, Ο ζωγράφος Θεόφιλος, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα 1996. ISBN 960-17-0011-0.
Κ. Μακρής, Ο ζωγράφος Θεόφιλος στο Πήλιο, γ΄ έκδοση, εκδ. Δημοτικού Κέντρου Ιστορικών Ερευνών, Αρχείων και Εκθεμάτων Βόλου, Βόλος 1998. ISBN 960-85703-1-X.
Ε. Ζάχος Παπαζαχαρίου, Ο άλλος Θεόφιλος, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1997.
Ντ. Παπασπύρου, Θεόφιλος Γ.Χ. Μιχαήλ, εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη 1998. ISBN 960-7771-16-8.
Αννας Χατζηγιαννάκη, «Θεόφιλος» , εκδ. Κ.Αδάμ Εκδοτική, Αθήνα 2007. ISBN 960-6689-LL-5
Νίκος Δασκαλοθανάσης, «Ένας ‘μισοαγράμματος’ καλλιτέχνης στις αρχές του 20ού αιώνα: η ‘φορητή συλλογή’ του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ» στο Μύθοι και ιδεολογήματα στη σύγχρονη Ελλάδα (επιστημονικό συμπόσιο), Αθήνα, Εταιρεία σπουδών νεοελληνικού πολιτισμού και γενικής παιδείας (ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη), 2007, σσ.69-86.
Φιλμογραφία
Θεόφιλος - πληροφορίες από το www.Cine.gr
The Internet Movie Database, Theofilos (1987)
Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, 2003 Θεόφιλος Ξανά; (Αρχείο ντοκιμαντέρ της Ε.Ρ.Τ.)
ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ ΣΥΝΕΙΚΟΝΕΣ, Μυτιλήνη Μουσείο Θεόφιλου (Αρχείο ντοκιμαντέρ της Ε.Ρ.Τ.)
Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα, Η Πόλη της Μυτιλήνης - Μουσείο Θεόφιλου και Μουσείο Tériade (Αρχείο ντοκιμαντέρ της Ε.Ρ.Τ.)
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, Ο Θεόφιλος στο Βόλο - Αποκάλυψη στην Άλλη Μεριά (Αρχείο ντοκιμαντέρ της Ε.Ρ.Τ.)
Έλληνες λαϊκοί ζωγράφοι (Αρχείο ντοκιμαντέρ της Ε.Ρ.Τ.)
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
