Ο Στέφανος Ιωαννίδης (1923 - 1 Μαΐου 2001) ήταν Έλληνας πεζογράφος, ποιητής, ερευνητής της ιστορίας της Ξάνθης και της Θράκης και εκδότης του περιοδικού «Θρακικά Χρονικά».
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Στέφανος Ιωαννίδης γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1923. Οι γονείς του κατάγονταν επίσης από την Ξάνθη και ήταν το μοναδικό παιδί τους. Ο πατέρας του ήταν καπνεργάτης. Στο αυτοβιογραφικό "Οδοιπορικό μεσ΄ στο Χρόνο» (1997) γράφει:
"Γεννημένος σε μια γνήσια προλεταριακή οικογένεια, πάμπτωχη, χωρίς καμιά καλλιέργεια και μεγαλωμένος σε μια καθαρά εργατική γειτονιά. Ένας κουρέας, ένας τσαγκάρης, ένας σωφέρ, κάποιος κλητήρας σε δημόσια υπηρεσία και όλοι οι άλλοι, δύο και τρείς ή ίσως και περισσότεροι από κάθε σπίτι, καπνεργάτες. Ούτε μια εξαίρεση, κάποιου που να εμπνέει κάποιες ανησυχίες. (…) Στο σπίτι μέσα, μοναδική πνευματική τροφή ο «Θεατής», παλιότερα, θυμάμαι στα πολύ μικρά χρόνια, κάποιες επιφυλλίδες με το Λήσταρχο Γιαγκούλα…». [1]
Η γερμανική κατοχή της Ξάνθης (8 έως 20 Απριλίου 1941) και η βουλγαρική στην συνέχεια (20 Απριλίου 1941 έως 8 Σεπτεμβρίου 1944) τον βρήκε στα κρίσιμα χρόνια της εφηβείας και του στέρησε τα ερεθίσματα για τα Γράμματα.
«Δεν είχα διαβάσει και τότε και στα πρώτα χρόνια του πολέμου κανένα απολύτως βιβλίο. Νομίζω ότι την λογοτεχνία την ανακάλυψα με τους Αθλίους του Βικτόρ Ουγκώ, Ναι! Ήταν και κάποιος λαϊκός φιλόσοφος, ο Μαυρουδής. Πως έγινε και πήγαινα στο σπίτι του δεν θυμάμαι. Όμως μου έδινε βιβλία και διάβαζα, κατά τα χρόνια της κατοχής. Μια μεγάλη ανακάλυψη! Η «σιδηρά διαθήκη» του Δημητρακόπουλου. Ήταν την εποχή εκείνη κάτι το αφάνταστα σπουδαίο να έχεις διαβάσει τη σιδηρά διαθήκη. Ο κόκορας που μπλέκει Χριστό και Σωκράτη και δεν ξέρω τι άλλο. Ό,τι αποπροσανατολιστικό για το παρθένο μυαλό μου. Δεν μπορώ να θυμηθώ ποια άλλα ήταν τα διαβάσματά μου. Πάντως ό,τι και να ΄ταν, κάτι τέτοια λαϊκίστικα. Έπειτα η κατοχή. Αναγκαστικό σκοτάδι. Δεν βρέθηκε κανένας να με καθοδηγήσει. (…) Μετά η απελευθέρωση που για μένα συνοδεύτηκε με την αρρώστια, απομόνωση από όλον τον κόσμο, ή καλλίτερα εγκατάλειψη από όλον τον κόσμο.» [1]
Το 1947 προσλήφθηκε στον Δήμο Ξάνθης, αλλά η εργασία του διακόπηκε από τον Απρίλιο του 1948 μέχρι τον Αύγουστο 1952 από την στρατιωτική του θητεία. Επιστρέφοντας στην Ξάνθη συμμετείχε στην ίδρυση του πολιτιστικού σωματείου «Φιλοπρόοδος Ένωσις Ξάνθης» (Φ.Ε.Ξ.) το οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα. Στο επίσης αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Κάμινος πυρός καιομένη» αναφέρει:
«Το είπα και το ξανά ΄πα και είναι να ξαναλέγεται σε κάθε ευκαιρία, τα δέκα χρόνια χαμένα (17 ως 27 χρονών) από το ΄40 ως το ΄51, τα δέκα εκείνα δημιουργικά και θεμελιακά χρόνια κάθε ανθρώπου, αντί να δημιουργήσει, βυθίστηκε στη οδύνη του πολέμου, μέσα εκεί και μετά στην αρρώστια, περιδινίστηκε στον παραλογισμό της στρατιωτικής ζωής, μια αποκτήνωση, μια καταπίεση, μια ταλαιπωρία σώματος, ψυχής και πνεύματος και χρειάστηκε εκεί τα τέλη της τρίτης δεκαετίας της ζωής του, να ξαναρχίσει να μαθαίνει την αλφαβήτα της μόρφωσης και να μυείται στα Γράμματα και να ρίχνει τότε –αντί στα 17 του χρόνια- τα θεμέλια της κατοπινής δημιουργικής ζωής του.» [2]
Αρχικά ως απλό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Φ.Ε.Ξ και στη συνέχεια ως γενικός γραμματέας για εφτά χρόνια και πρόεδρος επί δέκα χρόνια, πρωτοστάτησε στην ίδρυση Βιβλιοθήκης στην Ξάνθη και στα Άβδηρα, Κινηματογραφικής Λέσχης, Θεατρικού Εργαστηρίου, Μουσικού Εργαστηρίου και Λαογραφικού Μουσείου.
Το 1954, όταν η Φ.Ε.Ξ. δώρισε την Βιβλιοθήκη της στον Δήμο Ξάνθης, ο Στέφανος Ιωαννίδης ανέλαβε την συγκρότηση της ιδρυθείσας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ξάνθης, της οποίας ήταν διευθυντής μέχρι το καλοκαίρι του 1983, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε. Κατάφερε να καταστήσει την Δημοτική Βιβλιοθήκη Ξάνθης ως την καλύτερη επαρχιακή Βιβλιοθήκη, οποία κατά την αποχώρησή του είχε 32.000 τόμους βιβλίων.
Το 1960 άρχισε να εκδίδει το περιοδικό «Θρακικά Χρονικά», μια τρίμηνη επιθεώρηση με θέματα αρχαιολογίας, ιστορίας και λαογραφίας μέχρι το τεύχος 28, οπότε διακόπηκε με την επιβολή της δικτατορίας. Συνέχισε μετά το 1972 ως ετήσια έκδοση μέχρι το τεύχος 46 το 1992, οπότε διακόπηκε οριστικά λόγω σοβαρής ασθένειάς του.
Το 1971 παντρεύτηκε την Αθηνά, σύντροφο της ζωής του μέχρι τον θάνατό του. Δεν απέκτησαν παιδιά.
Το 1999 κυκλοφόρησε το τελευταίο βιβλίο του «Συγκλίσεις». Πέθανε στις 1 Μαϊου 2001.
«Έλεγα προχτές: καιρός πια να πάρω σύνταξη κι από τα Θρακικά Χρονικά. Πήρα πρώτα από την ΦΕΞ, μετά από τη Βιβλιοθήκη, τώρα απομένει από τα Θρακικά. (…) Η απασχόληση σε κάθε τομέα ήταν πλήρης, εντατική και η απόδοσή της ισοδυναμούσε με μιαν κανονική απασχόληση. Έζησα δηλαδή, τρεις ζωές δημιουργικές. Είμαι ικανοποιημένος; Σπεύδω ν΄ απαντήσω, όχι. Διότι όλα αυτά γίνονταν σε βάρος μιας τέταρτης ζωής, και που αυτή ήταν που ευχαριστούσε και γέμιζε την ψυχή μου περισσότερο από όλα τα άλλα. Και ποια είναι αυτής Μα η συγγραφική, η λογοτεχνική. Αυτή, λειτουργούσε καταπιεζόμενη από τις άλλες τρεις. Τη ΦΕΞ τη Βιβλιοθήκη, το περιοδικό. Αυτή είναι που ίσως θα μπορούσε να θεωρηθεί η έκφραση του ψυχικού μου κόσμου.» [1]
Το θεατρικό του έργο "Στη γέφυρα του Λουλέ – Μπουργκάζ" (1980), το οποίο είναι βασισμένο στο διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού "Ποίος ήτο ο φονεύς του αδερφού μου", παρουσιάστηκε το 1980 από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ).[3]
Στην πνευματική του διαδρομή συνδέθηκε στενά με μια άλλη ανήσυχη μορφή της Ξάνθης, τον ιστορικό ερευνητή και συνοδοιπόρο του στην Φ.Ε.Ξ. Θωμά Εξάρχου (1921-2014).
Ποιήματά του μελοποίησε και παρουσίασε στην Ξάνθη ο γνωστός μουσικοσυνθέτης - τραγουδοποιός Θανάσης Γκαϊφύλλιας.
Το έργο του
Πεζογραφία
Οι Πρώτες φλόγες (1959), διηγήματα
Οι Ντεγκτσήδες και άλλα διηγήματα (1979)
Τα Παιδιά των Πελαργών (1965), μυθιστόρημα
Το παιχνίδι με το μαγνήτη (1973), μυθιστόρημα
Η Αποκήρυξη (1976), μυθιστόρημα
Είδωλα στον Καθρέφτη (1996), μυθιστόρημα
Ποίηση
Πυρωμένη άμμος (1961)
Ποιήματα 1958-73
Θέατρο
Στη γέφυρα του Λουλέ – Μπουργκάζ (1980)
Μελέτες
1961, Τα Άβδηρα, ο Δημόκριτος και οι Αβδηρίτες σοφοί
1969, Μικρός Οδηγός Ξάνθης
1974, Ξάνθη 1919-20, Διασυμμαχική κατοχή – Μια εποχή, ένα καθεστώς
1975, Ένας επαγγελματικός οδηγός 1910-11
1982, Ξάνθη, 1870 – 1940, Εικόνες και μαρτυρίες για την ιστορία της Λεύκωμα, τόμος 1ος
1990, ίδιο ο.π., Λεύκωμα, τόμος 2ος
1994, Βαρταλαμίδι – Με κείμενα για τον Πολιτισμό της Ξάνθης, δύο τόμοι, σελ. 1078
1996, Γεώργιος Βιζυηνός, Σε μια άλλη διάσταση – Η ζωή και το έργο του
1997, Οδοιπορικό μεσ’ το χρόνο – αυτοβιογραφικό, τ. Α΄ Έργα διάνοιξης ατραπών
1998, Κάμινος πυρός καιομένη – αυτοβιογραφικό, τ. Β΄ Του πολέμου, της κατοχής
1998, Συγκλίσεις – Ρ. Βελεστινλής, Πολ. Παπαχριστοδούλου, Γ. Βιζυηνός, Κ. Θεοτόκης
Μετάφραση από τα γαλλικά
1973, Ποίηση ανάμεσά μας – 13 Ποιητές Νοτιοαφρικανοί Στρατευμένοι
Σημαντικές διακρίσεις
1957, Πανελλήνιος λογοτεχνικός διαγωνισμός του Υπουργείου Προεδρίας. 1ο Βραβείο για τη περιοχή της Θράκης.
1962, Λογοτεχνικός Διαγωνισμός Ποίησης και Πεζογραφίας των Συνεργαζόμενων Πολιτιστικών Σωματείων Θράκης. Συμμετέχει με το ψευδώνυμο «Ορφέας Μελίδης». 2ο βραβείο και στα δύο είδη.
1977. Έπαινος της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του λογοτεχνικού και ιστορικού του έργου και για την πολιτιστική προσφορά του στην Ξάνθη.
1980. Βραβείο «Μενέλαος Λουντέμης», από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών για την συλλογή διηγημάτων «Οι Ντεγκτσήδες και άλλα διηγήματα».
Πηγές
Θανάση Μουσόπουλου: «Στέφανος Ιωαννίδης – Ο πνευματικός εργάτης της Ξάνθης», έκδοση Δήμου Ξάνθης, 1994
Θανάση Μουσόπουλου: «Τα όνειρα της Ξανθίππης και του Κόσυνθου – Μεταπολεμική Λογοτεχνική Ξάνθη». Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και Κέντρου Πολιτισμού Δήμου Ξάνθης, 2014
Δημοτικό Ραδιόφωνο Ξάνθης[4]
ΒιβλιοNet (Εθνικού Κέντρου Βιβλίου)[5]
Σύνδεσμοι σε καταλόγους καθιερωμένων όρων
WorldCat VIAF: 77673447 ΕΒΕ: 34160 BiblioNet: 332 LCCN: n82204237 ISNI: 0000 0000 6738 795X GND: 1030293783 NLA: 35782964
Παραπομπές
Ιωαννίδης, Στέφανος (1997). Οδοιπορικό μεσ΄ στο Χρόνο. Δήμος Ξάνθης.
Ιωαννίδης, Στέφανος (1998). Κάμινος πυρός καιομένη. Δήμος Ξάνθης.
«Αρχείο Παραστάσεων ΚΘΒΕ».
«Δημοτικό Ραδιόφωνο Ξάνθης».
«Βιβλιοnet».
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
